بررسي‌ها نشان مي‌دهد شماري از چاپخانه‌ها تعطيل يا با كاهش توليد مجبور به تعديل نيرو شده‌اند. جست‌و‌جو در خبر‌هاي مربوط به چاپ، نشر و صنايع مرتبط با كاغذ ما را به نتايج خوشحال‌كننده‌اي نمي‌رساند. از پاييز سال 96 كه زمزمه‌هاي گراني 25درصدي كاغذ بلند شد تا حالا كه چند وزارتخانه وعده داده‌اند بحران كاغذ و چاپ را حل مي‌كنند، مسئولان همواره تلاش كرده‌اند خبر‌هاي خوشي به فعالان حوزه نشر، چاپخانه‌داران و واحد‌هاي مرتبط با صنعت كاغذ بدهند.
واقعيت‌هاي بازار بلافاصله خبر‌هاي خوش را خنثي مي‌كنند و يادآور مي‌شوند بحران همچنان ادامه دارد. بحران از كجا شروع شد و چرا كاغذ گران شد و چرا اين گراني ادامه يافت؟ گراني كاغذ چه تاثيري بر كار چاپخانه‌ها دارد و آيا با سونامي تعديل نيرو و بيكاري در اين زمينه مواجه هستيم؟
**داستان يك گراني
آذر سال 96 رئيس سنديكاي توليدكنندگان كاغذ و مقواي ايران از گراني 25درصدي قيمت كاغذ خبر داد. ابوالفضل روغني گلپايگاني آن زمان چند دليل براي افزايش قيمت كاغذ برشمرد. حذف ارز مبادله‌اي، گراني قيمت ارز، كاهش توليد داخلي و كاهش ثبت سفارش دلايلي بود كه براي اين گراني برشمرده شد. يك سال و نيم بعد كه بحران در حوزه صنايع مرتبط با كاغذ و حوزه چاپ و نشر تعميق شد، نه تنها اين شرايط به قوت خود باقي بود كه حادتر نيز شد.
نرخ دلار به يك‌باره از آغاز سال 97 افزايش نجومي پيدا كرد. هر چند دولت تلاش كرد با اختصاص ارز دولتي 4200 توماني از گراني برخي كالا‌هاي وارداتي ازجمله كاغذ و مواد مربوط به صنعت كاغذ جلوگيري كند، اما عملا نه تنها بازار كاغذ آرام نگرفت كه شرايط سخت‌تر از قبل شد. حالا تقريبا همه مي‌دانند كه افزايش قيمت ارز به علاوه محدوديت در واردات كاغذ و مواد مرتبط با صنعت چاپ و نشر دليل گراني لجام‌گسيخته در حوزه‌اي است كه مستقيم يا غيرمستقيم بر حوزه‌هاي ديگر تاثير مي‌گذارد.
توليدات صنعت كاغذ به چهار گروه انتشارات و تحرير، بسته‌بندي، مطبوعات و كاغذ‌هاي بهداشتي تقسيم مي‌شود. اين گستردگي نشان مي‌دهد كه حتي اگر طرح‌هايي مانند چاپ الكترونيك كتاب و روزنامه را كه اين روز‌ها بيشتر مطرح مي‌شود، عملي كنيم، باز هم در صنايع مختلف با مشكلات عديده‌اي رو‌به‌رو هستيم.
خبر گراني كاغذ ديگر به گوش همه رسيده است؛ از روزنامه‌خوان‌هايي كه يك روز صبح چشم باز كردند و ديدند قيمت روزنامه مورد علاقه‌شان دو برابر شده تا كساني كه به شيريني‌فروشي رفتند و در كمال ناباوري ديدند قيمت جعبه شيريني هم افزايش يافته و برخي ترجيح دادند شيريني‌ها را در نايلون بريزند و به خانه ببرند!
**تاثير يك گراني
گراني كاغذ بيش از هر چيز بر آن گروه از واحد‌هاي توليدي يا خدماتي تاثير گذاشت كه مستقيما با تهيه كاغذ درگير بودند. سال 97 حداقل دو روزنامه «همبستگي» و «اعتدال» طاقت گراني كاغذ را نياوردند و تن به تعطيلي خودخواسته دادند. دو هفته‌نامه «صدا» و «مثلث» هم حداقل براي مدتي دست از انتشار كشيدند. وقتي مديران نشريات مختلف به رئيس‌جمهور نامه نوشتند تا فكري به حال وضعيت نشر كند، انتظار مي‌رفت مشكل حل شود. آذر سال گذشته يعني درست يك سال بعد از شروع بحران كاغذ، وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي گفت: «نمي‌گويم در زمينه كاغذ مشكلي نداريم، اما از بحران خارج شديم».
اشاره سيدعباس صالحي به قرار گرفتن كاغذ در فهرست كالا‌هاي اساسي و اختصاص ارز 4200 توماني به واردات كاغذ بود. با اين وجود در ماه‌هاي اخير بيشتر اخبار مربوط به كاغذ به تخلفات گسترده‌اي اشاره دارد كه برخي دريافت‌كنندگان ارز دولتي در روند واردات كاغذ انجام داده‌اند. بعد از اينكه بانك مركزي فهرست واردكنندگان با ارز دولتي را منتشر كرد، باز هم اخبار و اظهارنظرات در اين باره كم نشد، بلكه برعكس شاهد طرح مطالبات جديدي بوديم.
بنابر اعلام رسمي، دو شركت هانا تجارت تروليت و صنعت ساحل پرشيا 67درصد ارز دولتي اختصاص يافته به كاغذ يعني 23 ميليون يورو را دريافت كرده‌اند. اظهارات زيادي در اين‌باره مطرح شده كه تخلفات گسترده‌اي در اين حوزه رخ داده است. كار آن‌قدر بالا گرفت كه مسئولان آشكارا به متخلفان و محتكران هشدار مي‌دهند.
نهم ارديبهشت امسال، رضا رحماني، وزير صنعت، معدن و تجارت در ديدار با وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي به كساني‌كه با ارز 4200 توماني كاغذ خريدند اما در انبار يا خارج از شبكه توزيع آنها را پخش كردند، هشدار داد كه با آنها برخورد خواهد شد. از كم و كيف برخورد‌ها اطلاعي در دست نيست اما خبر‌هايي كه از گوشه و كنار به گوش مي‌رسد از ادامه گراني كاغذ حكايت دارد و البته تعطيلي يا حداقل كاهش تعداد صفحات برخي روزنامه‌هاي چاپي.
اخيرا هم مديرعامل موسسه فرهنگي و مطبوعاتي «ايران» از كاهش هشت صفحه‌اي اين روزنامه خبر داد. پيش از اين روزنامه «همشهري» هم تعداد صفحات خود را كاهش داده بود و مجله «كرگدن» در برهه‌اي اعلام كرد به دليل گراني چاپ نمي‌شود. اين البته تنها بخشي از مشكلات است. گراني كاغذ روي نشر كتاب، صنايع بسته‌بندي و تبليغاتي و حتي صنايعي كه مواد اوليه‌شان كاغذ است، تاثير گذاشته است. علاوه بر تعطيلي روزنامه‌ها و مجله‌ها كه به بيكاري اهالي رسانه مي‌انجامد، چاپخانه‌ها هم با بحران كاهش توليد، تعطيلي و تعديل نيرو رو‌به‌رو هستند.
**دود گراني كاغذ هم به چشم كارگر مي‌رود
ماهنامه صنعت چاپ به نقل از علي‌اصغر شادماني، مدير و موسس چاپخانه شاديران كه چاپخانه‌اش در شمار چاپخانه‌هاي تعطيل شده است، نوشته است: «من دور و بر خودم 35 چاپخانه را مي‌شناسم كه تعطيل شده‌اند».
مدير چاپخانه صنوبر هم در اين باره مي‌گويد: «در سال‌هاي اخير با بالا رفتن قيمت ارز هر روز به مشكلات ما اضافه شده است. گراني مواد اوليه فقط منحصر به كاغذ نيست. ما براي چاپ مقدار زيادي مواد اوليه وارداتي لازم داريم كه همه گران شده‌اند».
محمد كيان احمدي با تاكيد بر اينكه دليل گراني‌ها، افزايش قيمت ارز و محدوديت در واردات است، مي‌گويد: البته موارد ديگري نيز در رابطه با گراني كاغذ مطرح مي‌شود كه همگي مي‌توانند مشكلات را افزايش دهند. مواردي مانند احتكار و تخلف قابل حل هستند و اگر اراده‌اي وجود داشته باشد مي‌توان افراد متخلف و محتكران را ردگيري كرد اما گراني مواد اوليه بيش از همه مربوط به نوسانات ارزي است و به نظر اجتناب‌ناپذير مي‌رسد.
او درباره تاثير گراني‌ها بر كار چاپخانه‌داران مي‌گويد: ما قبلا سعي مي‌كرديم از بهترين مواد براي كار خود استفاده كنيم اما گراني‌ها باعث شده در مواردي به مواد اوليه با كيفيت كمتر رو بياوريم كه باعث كاهش كيفيت محصول نهايي مي‌شود. اين فعال صنعت چاپ ادامه مي‌دهد: تاثير مهم ديگر گراني كاغذ بر توليد و نيروي كار است. در چاپخانه من 100 نفر مستقيما كار مي‌كردند اما با گراني‌هاي اخير مجبور به تعديل 30درصدي نيرو شده‌ام.
**وزارت ارشاد وظيفه توزيع كاغذ را عهده‌دار شود
يك عضو كميسيون اقتصادي مجلس نيز با بيان اينكه دو وزارتخانه در حوزه كاغذ مسئوليت دارند، عنوان مي‌كند: وزارت ارشاد بايد در زمينه تهيه كاغذ به انتشارات و مطبوعات كمك كند و كاغذ مصرفي در صنايع بسته‌بندي نيز بايد تحت نظارت وزارت صنعت، معدن و تجارت باشد.
علي‌اكبر كريمي با اشاره به اينكه براي تنظيم بازار كاغذ مطبوعات و نشر، ارز دولتي در نظر گرفته شد، مي‌گويد: با وجود اين، برخي تخلفات صورت گرفته باعث بي‌اثر شدن اين حمايت‌ها شد و ما شاهد تداوم گراني كاغذ و ايجاد مشكل براي مطبوعات بوديم.
او ادامه مي‌دهد: اين اتفاق در مورد بسياري ديگر از كالا‌هايي كه با ارز 4200 توماني وارد شدند نيز رخ داد. به نظر مي‌رسد بايد در اين مورد بازانديشي صورت گيرد و جاي اينكه ارزي به واردكننده براي واردات اختصاص يابد، دولت با سودي مشخص از تجار بخواهد كاغذ را وارد كنند و خود وظيفه توزيع آن را برعهده بگيرد.
**گم شدن 90 درصد كاغذ روزنامه‌ها و كتاب‌ها
12 ارديبهشت امسال دستيار ارشد وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي گفت: در سال گذشته 260هزار تن كاغذ، ويژه مطبوعات و كتاب با ارز دولتي وارد شده كه فقط 10درصد آن با موافقت معاونت‌هاي تخصصي وزارت فرهنگ به دست مصرف‌كنندگان مطبوعاتي و انتشاراتي رسيده است.
حسين انتظامي توضيح داد: در اين بين 130 شركت بازرگاني، تخلف داشته‌اند كه تخلف 45 شركت بيش از هزار تن است؛ يعني كاغذ وارد شده با ارز دولتي را به صورت آزاد در بازار فروخته‌اند. گراني كاغذ و ديگر مواد اوليه مربوط به صنعت چاپ در وهله اول به ناشران و مطبوعات لطمه زده و به گراني محصولات آنها منجر شده است. اين گراني خود باعث كاهش فروش شده است. در نمايشگاه امسال كتاب به‌رغم افزايش رشد فروش، ناشران از كاهش تعداد كتاب‌هاي فروخته شده خبر دادند.
گراني مطبوعات نيز با افزايش صددرصدي قيمت چند روزنامه كليد خورد كه بي‌شك مي‌تواند به كاهش خريد منجر شود. وقتي چنين اتفاقاتي مي‌افتد در بهترين حالت تيراژ روزنامه و كتاب پايين مي‌آيد و در شرايط بدتر شاهد توقف انتشار كتاب‌ها و روزنامه‌ها خواهيم بود. اين اتفاق منجر به كاهش توليد چاپخانه‌ها يا تعطيلي آنها خواهد شد كه خود به بيكاري كارگران مي‌انجامد.
منبع: روزنامه توسعه ايراني؛ 1398.02.25
گروه اطلاع رساني**9370**2002
تهران- ايرنا- به زودي بحران حوزه چاپ دو ساله مي‌شود. پاييز سال 96 بود كه گلايه‌ها از گراني كاغذ و مواد اوليه حوزه چاپ آغاز شد. سال 97 بحران ادامه يافت و در دو ماه گذشته نيز قيمت كاغذ، به‌رغم خط و نشان كشيدن مسئولان براي دلالان، همچنان روند افزايشي خود را ادامه داد.
