سامانه های نوین آبیاری ضرورت كشاورزی در اقلیم خشك خراسان رضوی

اقلیم خشك و نیمه خشك خطه خراسان رضوی و تجربیات گذشته همگی حكم می كند كه حتی در ترسالی هم مصرف آب را با برنامه مدیریت كنیم تا در زمان خشكسالی كمتر دچار كمبود شویم به همین خاطر است كه برنامه ریزی برای تداوم اجرای سامانه های آبیاری نوین در وزارت جهاد كشاورزی همچنان پرقوت در حال انجام است.
آبیاری‌ نوین به معنای آبرسانی به كشتزار و باغ توسط تجهیزات تحت فشار به دو شكل قطره‌ای و بارانی است. بازده آبیاری بارانی تا 70 درصد و آبیاری قطره‌ای تا 95 درصد اعلام شده است به این معنا كه با اجرای آبیاری بارانی تا 20 درصد و با آبیاری قطره ای تا پنج درصد آب هدایت شده به زمین كشاورزی تلف می ‌شود.
این در حالی است كه در آبیاری به روش سنتی حتی با همه روشهای صرفه جویی بازده آبیاری حداكثر 50 درصد است.
هم اكنون هشت میلیون و 700 هزار هكتار زمین كشاورزی آبی در ایران وجود دارد كه تاكنون فقط دو میلیون هكتار آن به سامانه نوین آبیاری مجهز شده است.
خراسان رضوی جزء استانهای برتر كشور در اجرای سامانه های نوین آبیاری است و تجربه 18 سال پیاپی خشكسالی نشان داده است اهمیت اجرای این سامانه ها تا چه حد حیاتی است.
به گفته كارشناسان 90 درصد مصرف آب در خراسان رضوی مربوط به بخش كشاورزی است و همین امر ضرورت مدیریت مصرف آب را در این بخش نشان می دهد.

* ارتباط آبیاری نوین با جلوگیری از مهاجرت
كارشناس مسئول پروژه های سیستمهای آبیاری نوین جهاد كشاورزی خراسان رضوی گفت:اجرای سامانه های نوین آبیاری نه تنها موجب افزایش بهره وری منابع آب و خاك می شود بلكه با جلوگیری از مهاجرت بی رویه روستائیان به حاشیه شهرها تاثیری مثبت در مسائل اجتماعی و زیست محیطی به جا می گذارد.
علی درودی افزود: افزایش بهره وری از دو منبع ارزشمند آب و خاك با ارتقای بازده آبیاری قابل تحقق است و در این راستا دو برنامه اصلی شامل توسعه و اجرای سامانه های نوین آبیاری و عملیات انتقال آب با لوله و نیز اجرای عملیات آب و خاك در سطح مزارع در دستور كار مدیریتهای آب و خاك و امور فنی مهندسی سازمان جهاد كشاورزی استان قرار دارد.
وی اضافه كرد: در هریك از این برنامه های اصلی، فعالیتهای متنوعی مانند مطالعه و اجرای سامانه های آبیاری تحت فشار اعم از قطره ای و بارانی، كم فشار، انتقال آب با لوله و همچنین تجهیز و نوسازی جاده های بین مزارع انجام می شود.
او ادامه داد: همچنین نوسازی شبكه های فرعی پایاب سدهای مخزنی، احیاء و مرمت قناتها و احداث استخرهای ذخیره آب نیز صورت می گیرد كه به خاطر محدودیتهای شدید موجود در میزان آب قابل دسترس، اجرای هریك از این عملیات تاثیر بسیایر در استفاده مطلوب از آب و زمین و پایداری كشاورزی به ویژه در مناطق كم آب دارد.

* خراسان رضوی موفق در اجرا
رئیس اداره آب و خاك سازمان جهاد كشاورزی خراسان رضوی نیز گفت: این استان در اجرای سامانه نوین آبیاری تا كنون موفقیت فراوانی داشته به طوری كه پس از استان فارس، خراسان رضوی رتبه دوم كشور را در این زمینه در اختیار دارد.
مهدی فاطمی افزود: در مجموع 390 هزار هكتار زمین مستعد برای اجرای شیوه های نوین آبیاری در خراسان رضوی وجود دارد.
وی اغلب سامانه های نوین آبیاری را مربوط به كشتهای گندم، سیب زمینی و باغهای پسته و انگور اعلام و بیان كرد: اجرای سامانه های نوین آبیاری در خراسان رضوی به عنوان یكی از اولویتهای مورد نظر در بخش كشاورزی دنبال می شود و اجرای موفق آن آثار و بركات فراوان برای استان داشته است.
رئیس اداره آب و خاك سازمان جهاد كشاورزی خراسان رضوی گفت: سال گذشته در 12 هزار و 205 هكتار از اراضی كشاورزی سیستمهای آبیاری نوین شامل آبیاری قطره ای و بارانی در استان اجرا شده است.
فاطمی افزود: هم اكنون اجرای این سیستمها در حدود 11 هزار هكتار از اراضی استان در دست اجراست اما هنوز اعتبارات امسال برای این حوزه مشخص نشده است.

* برنامه ششم و ترویج سامانه نوین آبیاری
رئیس اداره آب و خاك سازمان جهاد كشاورزی خراسان رضوی با بیان این كه در قالب برنامه ششم توسعه كشور اجرای سامانه های نوین آبیاری در 29 هزار هكتار از زمینهای كشاورزی استان الزامی شده است گفت: در این راستا طی سال 96 معادل هشت هزار و 30 هكتار و طی سال گذشته 12 هزار و 205 هكتار از زمینهای كشاورزی استان زیر پوشش این سامانه رفته است.
فاطمی افزود: با توجه به برنامه ریزیهای صورت گرفته پیش بینی می شود تا پایان برنامه ششم در صورت تامین به موقع اعتبارات مورد نیاز شاهد اجرای كامل این پوشسامانه نوین آبیاری باشیم.
وی با اشاره به این كه میزان صرفه جویی در مصرف آب كشاورزی با اجرای این سیستمها قابل توجه است ادامه داد: با اجرای هر هكتار آبیاری تحت فشار سالانه به طور میانگین پنج هزار و 600 مترمكعب در مصرف آب صرفه جویی می شود.
رئیس اداره آب و خاك سازمان جهاد كشاورزی خراسان رضوی گفت: به ازای اجرای هر كیلومتر خط انتقال آب با لوله نیز حدود 70 هزار مترمكعب صرفه جویی آب در سال محقق می شود.
فاطمی افزود: هم 60 تا 65 درصد آب مورد استفاده در بخش كشاورزی از دسترس خارج و بدون اثرگذاری در حوزه كشت و زرع وارد محیط زیست می شود لذا میانگین بازده آب در بخش كشاورزی سنتی 35 تا 40 درصد است و این در حالی است كه میانگین بازده در سامانه های نوین آبیاری 70 تا 90 درصد است بنابراین هدر رفت آب با استفاده از این سامانه به 10 تا حداكثر 30 درصد كاهش می یابد.

* 198 هزار هكتار كشتزار خراسان رضوی به سامانه های نوین آبیاری مجهز شدند
رئیس اداره آب و خاك سازمان جهاد كشاورزی خراسان رضوی گفت: سامانه های نوین آبیاری بارانی و قطره ای در 198 هزار هكتار از زمینهای كشاورزی دارای ظرفیت این استان اجرا شده است.
فاطمی افزود: این سامانه های نوین آبیاری از سال 1361 تاكنون در خراسان رضوی به كار گرفته شده است و در صورت تخصیص به موقع اعتبارات تا پایان امسال 20 هزار هكتار مزرعه دیگر نیز در این استان زیر پوشش سامانه نوین آبیاری قرار می گیرد.
وی ادامه داد: به ازای هر یك هكتار اجرای سامانه نوین آبیاری بارانی یا قطره ای به طور متوسط پنج هزار و 600 مترمكعب در مصرف آب كشاورزی صرفه جویی می شود.
1922/7496