تصاحب رهبریِ تنها اركستر سمفونیك ایران رقابتی مخرب می آفریند

مهران تبیانی متولد 1353 در گنبد كاووس یكی از هنرمندان موسیقی ایران است كه موفق شده بعنوان رهبر و موسس اركستر فیلارمونیك شهر بورلی هیلز در كشور آمریكا خود را معرفی كند.
تبیانی آغاز زندگی هنری خود را از 12 سالگی با آموختن ساز پیانو در شهر خود عنوان می كند و می گوید: اما از همان ابتدا در وجود خود علاقه شدیدی نسبت به علوم نظری و تئوریك موسیقی احساس می كردم.
تبیانی زمانی كه 18 سال داشت به تهران مهاجرت كرد كه ثمره این ترك دیار برای وی بهره گیری از كلاسهای اساتیدی چون جواد معروفی، مهران روحانی، علیرضا مشایخی، مصطفی كمال پورتراب و دیگر اساتید بزرگ ایران بود.
این هنرمند در سن 21 سالگی دستیار رهبری اركستر موسیقی معاصر در كنار علیرضا مشایخی شد و شش ماه بعد از آن اركستر و گروه كر خود را با نام «اشراق» تاسیس كرد. تاسیس این اركستر از سوی دیگر آغاز فعالیت رسمی مهران تبیانی بعنوان رهبر اركستر بود.
رهبر اركستر فیلارمونیك بورلی هیلز در سن 35 سالگی به كشور آمریكا مهاجرت كرد و در دانشكده موسیقی دانشگاه ایالتی كالیفرنیا مشغول تحصیل در رشته آهنگسازی كلاسیك شد و تحصیلات خود را تا مقطع دكترا در رشته رهبری اركستر به پایان رساند.
این هنرمند در هفته گذشته طی سفر كوتاهی به ایران در كنسرواتوار تهران مستر كلاس آموزشی خود را تحت عنوان «مستركلاس رهبری اركستر و شناخت موسیقی ایرانی و جهانی و شناخت آهنگسازی» برگزار كرد.
راضیه معافی معاون آموزشی كنسرواتوار تهران در گفت وگو با ایرنا، از مهران تبیانی با عنوان اولین ایرانی دارنده تحصیلات دانشگاهی در رشته رهبری اركستر سمفونیك تا مقطع دكترا یاد كرده و هدف برگزاری این مستر كلاس را آشنایی هنرجویان با مباحثی نظیر شناخت رهبری اركستر سمفونیك در ایران، شناخت هویت موسیقی سنتی ایران به عنوان موسیقی مدال، تنال، مقامی یا دستگاهی و شناخت انواع موسیقی رایج در ایران بصورت آكادمیك برشمرد.
حضور این رهبر اركستر سمفونیك در تهران و برگزاری مستر كلاس او در كنسرواتوار تهران بهانه ای شد تا خبرنگار موسیقی ایرنا با این هنرمند به گفت وگو بنشیند كه می خوانید.

- ایرنا: شما خود را اولین ایرانی دارای مدرك رهبری اركستر در جهان می دانید. در حالیكه سالها قبل از تولد شما اشخاصی نظیر حشمت سنجری، فریدون ناصری وعلی رهبری و بسیاری دیگر در این رشته تحصیل كرده و هدایت اركسترهای مختلفی از جمله اركستر سمفونیك تهران را بر عهده داشتند. با توجه به این سابقه چطور خود را اولین ایرانی دارای تحصیلات آكادمیك در این رشته می دانید؟
- تبیانی: همیشه به واژه «اولین» بسیار باید دقت كرد. من در جایی ادعا نكردم اولین رهبر اركستر ایرانی در جهان هستم. بلكه این یك واقعیت است كه من اولین ایرانی هستم كه رهبری اركستر را به عنوان یك گرایش دانشگاهی تا مقطع دكترا تحصیل كرده ام. قبل از من اساتیدی مانند علی رهبری بودند و فعالیت كردند. و بسیار مایلم از طریق رسانه شما مراتب احترام خود را به این هنرمند بزرگ اعلام كنم و از اشتیاق خودم برای دیدار با ایشان بگویم. اما باید توجه داشت كه گذراندن یك درس رهبری اركستر در دانشگاه با گرایش آهنگسازی، با تحصیل در رشته و گرایش رهبری اركستر خیلی تفاوت دارد. همه رهبران اركستر پیشكسوت ما در دوران تحصیل خود فقط چند واحد رهبری اركستر را در گرایش مثلا آهنگسازی گذرانده اند و به علت نیاز جامعه به داشتن رهبر اركستر، خود را به عنوان رهبر اركستر معرفی كرده اند. اما من اولین ایرانی هستم كه در رشته و گرایش رهبری اركستر تا مقطع دكترا تحصیل كرده ام.

- ایرنا: بازهم برای رفع هرگونه شبهه ای سوال خود را تكرار می كنم. آیا مهران تبیانی اولین ایرانی است كه تحصیلات عالیه خود را تا مقطع دكترا در رشته رهبری اركستر ادامه داده است؟
- تبیانی: بله دقیقا همینطور است. باز هم تكرار میكنم رهبری اركستر در سیستم آكادمیك یك گرایش تخصصی است نه صرفا پاس كردن چند واحد درسی به عنوان قسمتی از درسهای گرایشهای دیگر موسیقی مثل آهنگسازی.

- ایرنا: شما موسس اركستر فیلارمونیك بورلی هیلز هستید. چه شد به بورلی هیلز رفتید؟
- تبیانی: شهر بورلی هیلز یكی از شهرهای مطرح دنیاست كه در لس آنجلس آمریكا قرار دارد. همزمان با تحصیلاتم در لس آنجلس تصمیم به تاسیس و رهبری اركستر فیلارمونیك شهربورلی هیلز امریكا دركنسرواتوار موسیقی بورلی هیلز گرفتم و این كار مورد استقبال بسیاری قرار گرفت.

- ایرنا: اركسترهای فیلارمونیك عموما حامی مالی دارند. منابع تامین بودجه و حامیان اركستر فیلارمونیك بورلی هیلز چه كسانی هستند؟
- تبیانی: امروزه قدری تعریف معنای اركستر فیلارمونیك در دنیا تغییر كرده است. اركسترهای فیلارمونیك فارغ از نوع حمایت از آنها، در رده بهترین و حرفه ای ترین اركسترهای دنیا هستند. این اركسترها از نوازندگانی با درجه استادی «MASTER» یا با توانمندی هایی معادل همان درجه تشكیل شده اند. مثلا نوازندگان اركستر فیلارمونیك بورلی هیلز عمدتا دارای مدرك دكترا در ساز خود هستند. این اركسترها از نظر مالی بصورت غیر مستقیم توسط دولت از طریق مالیاتهای مردم حمایت میشوند یا اینكه اگر كسانی مایل به حمایت اركستر باشند میتوانند به طور مستقیم انجام دهند.

- ایرنا: كسانی كه تمایل به حمایت مستقیم دارند وجوه خود را به چه صورت به این اركستر تحویل میدهند؟
- تبیانی: اركسترفیلارمونیك بورلی هیلز به طور كاملا قانونی به عنوان یك اركستر غیر انتفاعی ثبت شده است، دارای حساب بانكی رسمی خود است و عملكردی مشابه همه نهادهای غیرانتفاعی در سراسر دنیا دارد. از طرف دیگر شهر بورلی هیلز هم از وجود این اركستر حمایت می كند.

- ایرنا: چند آلبوم فیزیكی ضبط شده دارید و با چه كمپانی هایی همكاری كردید؟
- تبیانی: در دنیای دیجیتال امروزی، اعتقادی به تهیه آلبوم فیزیكی ندارم و كارهای ضبط شده ام را در دنیای آنلاین اینترنتی ارائه میدهم. چون در حال حاضر بیشتر تبادل اطلاعات در زمینه موسیقی سمفونیك از طریق فضای مجازی و سایت هایی نظیر یوتیوب انجام می شود. هرگز نسبت به تهیه آلبوم فیزیكی احساس نیازی نكرده ام.

- ایرنا: به نظر شما نقطه ضعف اصلی اركستر سمفونیك تهران در حال حاضر چیست؟
- تبیانی: اعتقاد عمیقی دارم بر این اصل كه ضعف اصلی اركستر سمفونیك در مبحث آموزش است. سطح یك اركستر و حتی یك جامعه با تحصیلات ارتباط مستقیم دارد. فرهنگ هم از این اصل جدا نیست. اركستر سمفونیك تهران سابقه طولانی دارد اما از طرف دیگر باید دید نهادهای آكادمیك كه نوازندگان را تربیت میكنند در چه سطح آموزشی قرار داشته و با چه گرایشی و تا چه مقطعی آموزش می دهند. وقتی در ایران كسی امكان تحصیل در رشته های مختلف موسیقی تا مقطع دكترا را ندارد چگونه میتوان موسیقیدانان درجه یك و سطح بالایی را در آن آموزش داد؟ تمام پیشرفت های اركستر سمفونیك تهران در این چند سال بواسطه تجربه بوده نه تحصیلات آكادمیك دانشگاهی.

- ایرنا: از ارتقا سطح اركستر سمفونیك حرف زدید. این ارتقا سطح در زمان مدیریت هنری و رهبری چه كسی اتفاق افتاد؟
- تبیانی: تمایلی ندارم نامی از كسی ببرم چون پس از آن مجبور می شوم افراد را با هم مقایسه كنم و این كار را اصلا دوست ندارم. اما در حال حاضر رهبر اركستر سمفونیك تهران آقای شهرداد روحانی هستند و میتوان نتیجه گرفت كه بین آقای روحانی و مدیران ارشد بنیاد رودكی همسویی و همفكری مطلوبی در جریان است.

- ایرنا: ارتقا كیفیت یك اركستر را تا چه حد مربوط به توانمندی رهبر اركستر می دانید؟
- تبیانی: قطعا توانمندی یك رهبر اركستر می تواند در ارتقاء كیفیت یك اركستر مؤثر باشد. اگرچه سطح نوازندگی نوازندگان هم بسیار اهمیت دارد.

- ایرنا: بزرگترین انتقاد شما به اركستر سمفونیك تهران چیست؟
- تبیانی: چرا باید فقط یك اركستر رسمی در كشور وجود داشته باشد كه شاهد رقابت هنرمندان برای تصاحب چوب رهبری این اركستر باشیم؟ این رقابتها و حاشیه های حاصل از آن بسیار مخرب هستند. اما با وجود تعداد بیشتری از اركسترها این مشكل برطرف خواهد شد.

- ایرنا: با حضور آقای علی رهبری بعنوان رهبر اركستر سمفونیك شاهد بودیم كه او دست به جوانگرایی گسترده ای در اركستر زد. بسیاری این جوانگرایی را عامل اصلی ارتقا كیفیت اركستر در دوره بازگشایی مجدد می دانند. نظر شما چیست؟
- تبیانی: ما در حال حاضر یك اركستر بیشتر نداریم. نباید پیشكسوتان را كنار گذاشت. جوانها میتوانند اركستر دیگری را تشكیل بدهند. حضور پیشكسوتان ربطی به ارتقا یا تنزل كیفیت اركستر ندارد. بلكه نحوه مدیریت است كه ضامن ارتقا كیفیت یك اركستر می شود.

- ایرنا: درباره این نحوه مدیریت قدری توضیح بدهید؟
- تبیانی: اركسترهای دنیا یا به روش سخت گیرانه و دیكتاتوری اداره میشوند و اركستر را یك ارتش میدانند. یا به روش احترام متقابل و شركت دادن نوازندگان در كار و احترام به آنها.

- ایرنا: شما به كدام روش اعتقاد دارید؟
- تبیانی: من به نوازندگان فرصت میدهم تا خود را و استعدادهایشان را بروز بدهند. اركستر تهران در مقطعی بشدت دیكتاتوری اداره شد كه همین امر باعث ایجاد حاشیه های فراوانی شد.

- ایرنا: شما با روش سخت گیرانه در رهبری اركستر مخالف هستید. پس چرا كیفیت اركسترهایی كه با روش سخت گیرانه هربرت فون كاریان اداره میشد سطحی بسیار بالا داشت؟
- تبیانی: فون كاریان دیكتاتوری بود كه دیكتاتوری را خوب بلد بود. شاید در یك اركستر، دیكتاتوری نتیجه خوبی بدهد اما نمیتوان منكر استرس ها و فشارهای روانی روی نوازندگان شد. كما اینكه در بسیاری از آثار فون كاریان كاملا این فشار روانی را میتوان از لابلای نت ها شنید و حس كرد. اما به هر صورت باید شان و مقام رهبر حفظ شود. این امر در همه دنیا بصورت یك اصل پذیرفته شده است.

- ایرنا: چقدر توانمندی رهبر را در كیفیت بالای اجرایی اركستر مهم میدانید؟
- تبیانی: به شدت به این امر معتقدم. چرا كه بارها شاهد بودیم یك قطعه موسیقی مانند سمفونی نهم بتهوون توسط دو رهبر مختلف با یك اركستر واحد اجرا شده اما كیفیتی بسیار متفاوت داشته اند.

- ایرنا: آیا یك اركستر سمفونیك برای جذب مخاطب یا رضایت مخاطب باید هر قطعه ای را اجرا كند؟
- تبیانی بطور قطع خیر.اركستر سمفونیك یا اركستر فیلارمونیك باید رپرتوار موسیقی كلاسیك اجرا كند و نه چیز دیگری مانند موسیقی سنتی یا موسیقی پاپ. وقتی یك اركستر سمفونیك جذب مخاطب را در اولویت قرار دهد و از رپرتوار كلاسیك خارج شود دیگر یك اركستر سمفونیك استاندارد نیست.

- ایرنا: پس معتقدید اجراهای اركستر سمفونیك با یك «اینترتینمنت» باید متفاوت باشد؟
- تبیانی: بله قطعا. اركستر سمفونیك تهران دارای سابقه طولانی و پر افتخاری است كه در منطقه نظیر ندارد. این اركستر نباید جز به ارتقا كیفیت و اجرای سطح بالای رپرتوار موسیقی كلاسیك به چیز دیگری فكر كند.

- ایرنا: اگر روزی از شما برای رهبری اركستر سمفونیك تهران دعوت شود. آیا از مسئولان بالادستی خود اختیار تام خواهید خواست؟ آیا بهبود وضعیت معیشتی و درآمد نوازندگان را در اولویت قرار خواهید داد؟ آیا اجازه دخالت به افراد ناوارد در كارتان را می دهید؟
- تبیانی: اختیارات مرا مدیران بالا دستی من مشخص میكنند. در ایران این اختیارات را بنیاد رودكی مشخص میكند. اما اگر مدیران باسواد در زمینه موسیقی به رهبران مشاوره بدهند این اركستر قدرت مطرح شدن در سطح جهان را دارد. اما همیشه در ایران از موسیقی متاسفانه استفاده ابزاری شده است.

- ایرنا: من پاسخ خود را نگرفتم. آیا اگر رهبر اركستر سمفونیك شوید برای ارتقا كیفیت مبارزه خواهید كرد یا اینكه با تساهل و تسامح سعی در حفظ موقعیت خود خواهید نمود؟
- تبیانی: من تلاش خود را برای بهبود وضعیت خواهم كرد. اما اگر چیزی تغییر نكند از سِمَت خود كناره گیری خواهم كرد.

- ایرنا: چه شد كنسرواتوار تهران را برای برگزاری مستر كلاس انتخاب كردید؟
- تبیانی: این مركز ارتباط بین المللی خوبی با مراكز هنری جهان دارد و از وجود مدرسان سطح بالایی بهره می گیرد.

- ایرنا: اگر از شما برای رهبری دائم اركستر سمفونیك تهران دعوت شود قبول خواهید كرد؟
- تبیانی: متاسفانه خیر چون تمام مشغله كاری من در آمریكاست و امكان بازگشت دایمی به ایران را ندارم. اما برای رهبری اركستر سمفونیك تهران برای یك یا چند كنسرت از من دعوت شده كه اگر مشكل خاصی پیش نیاید این كنسرت حوالی دی ماه برگزار خواهد شد.

- ایرنا: آیا بنیاد رودكی از شما دعوت كرده كه بعنوان رهبر میهمان اركستر سمفونیك تهران را هدایت كنید؟
- تبیانی: خیر. دعوت از سوی رهبر و مدیر هنری اركستر سمفونیك تهران، آقای شهرداد روحانی صورت گرفته است كه مسئولیت این امر را به عهده دارند.
گفت وگو: علیرضا ایرانی نژاد
فراهنگ**9494**3009