به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، اقدام شهرداری تهران برای آزمایش طرح «زیست شبانه» در سطح شهر تهران و تبدیل تعدادی از معابر به محل فعالیت شبانه فروشگاه ها و مراكز فراغتی، از یك سو با استقبال شهروندان روبرو شده است و از سوی دیگر نیروی انتظامی خواهان آن شده است كه برای تداوم این طرح پس از ماه مبارك رمضان، تمهیدات بیشتری صورت بپذیرد؛ اما آن چه به نظر می رسد، ضرورت تغییر در سازمان مدیریت شهری برای افزایش زمان فعالیت شهر برای بهره بردن هرچه بیشتر از زمان در اختیار برای تامین نیازهای شهروندان است.
** زندگی شهرنشینی و ضرورت زیست شبانه
در زندگی روستایی، روز زمان كار و تلاش و شب زمان استراحت است؛ اما با گسترش زندگی شهرنشینی و افزایش ارتباطات تجاری در جهان، نمی توان همچون گذشته چنین تفكیكی را قایل شد. امروزه به دلیل آنكه اغلب شهروندان در طول ساعات روز تا زمان عصر مشغول به كار هستند، اموری همچون خرید مایحتاج روزانه، پوشاك، مراجعه به مراكز درمانی، فراغت و تفریح به ساعات شبانگاهی منتقل شده اند. از همین رو است كه در بسیاری از شهرهای جهان، سازمان شهری، چنان نظم یافته اند كه بتوانند پاسخگوی این نیاز باشند.
در وضعیت عادی شب زمانی است كه شهر آرام آرام به سمت بی نظمی سوق پیدا می كند و فضاهای شهری امن، تبدیل به فضاهایی بی دفاع می گردند. بسیاری از جرایم در شب های تاریك به وقوع می پیوندند و اغلب باندهای خلافكار فضاهای شبانه را زمانی مناسب برای ارتكاب تخلفات خود در نظر می گیرند. خود این مساله سبب نوعی گریز و طرد حیات شبانه به مثابه حیات ناهنجار و پرخطر در فضاهای عمومی شهری شده است. بدین ترتیب از دید برخی مسوولان استفاده از فراغت شبانه برای شهروندان می تواند تبدیل به زمانی مخاطره آمیز گردد كه باعث میشود تا آنان به این نتیجه برسند كه بهتر است شهروندان شب را در خانه و بی تحركی سپری كنند تا آن كه وارد فضاهای بی دفاع شوند.
**زیست شبانه در شهرها و نظرات موافقان
آغاز شب در كلانشهر تهران، زمان اوج حركات مركزگریز و مركزگرایی شهری است. بخش بزرگی از جمعیت این كلانشهر در آغاز شب و پس از پایان كار روزانه خود به سمت حومه های شهری حركت می كنند و ترافیك گره خورده شریان های اصلی تهران را پدید می آورند. این در حالی است كه بخش بزرگی از جمعیت نیز با آغاز شب به سمت مراكز خرید، اماكن تفریحی، مكان های زیارتی شهر و یا برای مهمانی و دید و بازدید به ویژه در تعطیلات آخر هفته به سمت مركز شهر سرازیر می شوند و در نتیجه گره گاه های ترافیكی در میادین و خیابان های اصلی تهران را پدید می آورند. این وضعیت با آغاز ماه مبارك رمضان و به دلیل آن كه اغلب افراد ترجیح می دهند پیش از زمان افطار به مقصد خود برسند، تشدید می گردد.
این در حالی است كه به نظر موافقان زیست شبانه، افزایش ساعات كار مراكز تفریحی و فراغتی، می تواند بار ترافیكی متراكم در ساعات افطار را تقلیل دهد و باعث شود تا بسیاری از شهروندان خروج از خانه و حضور در مراكز خرید و امكان تفریحی را به ساعات پایانی شب منتقل نمایند. اما تنها در ماه رمضان چنین اتفاقی رخ نمی دهد. هوای گرم تابستانی نیز محرك دیگری است كه باعث می شود شهروندان ترجیح دهند ساعات حضور خود در خیابان ها را به ساعات دیرهنگام شب منتقل نمایند و اغلب شهروندان ترجیح می دهند تا زمان غروب آفتاب در خانه بمانند.
در عین حال فعالیت شبانه مراكز خرید و امكان فراغتی، می تواند باعث جذب بیشتر نیروی كار، افزایش درآمد مراكز تجاری و ایجاد محیط هایی شلوغ و امن گردد. به نظر موافقان زیست شبانه، حضور گسترده مردم در معابر به خودی خود می تواند باعث ایجاد فضای امن گردد و چهره ناامن شب ها در شهرها را خواهد زدود و مهمتر از همه بر میزان نشاط و شادابی اجتماعی خواهد افزود.
یكی از عناصر افزایش «پدافند غیرعامل»، «حضور مردم» در یك مكان خاص است. حضور گسترده شهروندان همواره باعث می شود تا متخلفان بیش از پیش احتیاط كنند و امكان ارتكاب بسیاری از جرایم خشن بسیار كاهش یابد. امری كه به خودی خود باعث افزایش «احساس امنیت» در میان شهروندان خواهد شد.
** زندگی شبانه؛ مخالفان چه نظری دارند؟
مخالفان فعالیت شبانه مراكز خرید و امكان تفریحی معتقدند فعالیت شبانه این مراكز در درجه اول باعث افزایش مصرف انرژی خواهد شد. به ویژه در چند سال گذشته كه كشور دچار مشكل تامین برق آن هم به دلیل خشكسالی و كاهش توان تولید نیروگاه ها شده بود، فعالیت شب هنگام و طولانی این مراكز باعث مصرف بی رویه انرژی برق می شد.
دلیل دیگر مخالفان، بحث بر سر تامین امنیت این مراكز است. نیروی انتظامی برای تامین امنیت شبانه، در صورت افزایش بسیار زیاد جمعیت حاضر در مراكز مختلف، نیازمند منابع و امكانات بسیار بیشتری خواهد بود و تامین این امنیت بسیار دشوار است. در عین حال پایش و تامین امنیت معابر و اماكن در ساعاتی كه نور خورشید وجود ندارد، سخت تر از طول روز است و بیش از پیش نیازمند امكانات و تجهیزات خواهد بود. ضمن آن كه در این شرایط امكان بروز نزاع ها، درگیری ها، فروش مواد مخدر، ایجاد مزاحمت های خیابانی و دیگر موارد مخل امنیت، ممكن است بیشتر گردد.
از سوی دیگر برخی از منتقدان باور دارند كه فعالیت اقتصادی در شب باعث خواهد شد تا خانواده ها كمتر بتوانند در كنار یكدیگر باشند و این مسئله باعث فشار جسمانی و روانی بیشتر به شهروندان خواهد شد. همچنین فراغت شبانه می تواند از توان نیروهای كار در طول روز بكاهد و آنان خسته و فرسوده در طول روز بر سر كار خود حاضر شوند.
نكته دیگری كه مخالفین زیست شبانه به آن اشاره می كنند، آن است كه در برخی شهرهای غربی، زیست شبانه یا آنچه كه آن را «Nightlife» می نامند، به معنای فعالیت كلوب ها، باشگاه ها و مراكز فساد در ساعات نیمه شب است و بدین ترتیب نفس زیست شبانه در نگاه آن ها، به معنا نوعی سبك زندگی بی بند و بار و منحرف خواهد بود.
** زندگی شبانه و تجربه جهانی
زیست شبانه در اغلب شهرهای جهان، به صورت محدوده ای اعمال می شود. بدین معنا در بسیاری از شهرهای مهم جهان همچون «قاهره»، «مسكو»، «والنسیا»، «بوئنوس آیرس» و مانند آن، مراكز خرید، تفریح یا فراغت با دریافت مجوز، در مناطقی خاص و تدارك دیده شده، تا پاسی از شب به ارایه خدمات به مشتریان خود مشغول خواهند بود. در اغلب این شهرها، گردشگران، اولین و بیشترین متقضیان استفاده از زندگی شبانه در شهرها هستند و فعالیت اصلی مراكز فعال در زیست شبانه شهرها، در روزهای پایانی هفته صورت می پذیرد.
فعالیت محدود و منطقه ای برای فراغت شبانه، نه تنها امنیت آن را آسان تر ساخته است؛ بلكه از ایجاد بار ترافیكی اضافه در سطح شهرها می كاهد و باعث افزایش شادی و نشاط در شهرها می گردد. همچنین مراكزی كه در طول ساعات نیمه شب فعالیت دارند بایستی هزینه های بیشتری را برای تامین امنیت و خدمات شهری بپردازند تا تبدیل به یك بار مالی و معضل امنیتی برای مدیران شهری نشوند.
هرچند زیست شبانه در برخی از شهرهای جهان ممكن است با عیش و نوش و رفتارهای خلاف اخلاق گره خورده باشد؛ اما هم اكنون بسیاری از شهرهای مهم كشورهای اسلامی با برنامه ریزی دقیق و فعالانه توانسته اند زیست شبانه را تبدیل به فرصتی برای كنار هم بودن خانواده ها، زیارت از امكان مذهبی و دریافت خدمات ضروری برای افرادی نمایند كه در طول روز فرصت دستیابی به این خدمات را نخواهند داشت.
** زندگی شبانه در شهر تهران؛ فرصتی برای آزمون و خطا
پیش از این چند سالی بود كه در ماه مبارك رمضان، برخی امكان همچون رستوران ها و كافه ها، به دلیل ان كه امكان فعالیت در ساعات روز را نداشتند، این فرصت را بدست آوردند كه تا سحر فعالیت كنند. آزمون فعالیت این مراكز، به نظر موفق بوده است و اكنون مدتی است كه این طرح هر ساله اجرا می شود. با موفقیت این طرح، می توان انتظار داشت كه نقاط ضعف و قوت اجرای چنین طرح هایی مشخص شوند و بهتر از گذشت اجرا گردند.
در عین حال استقبال شهروندان و خانواده های از گذرگاه های مشخص شده در این طرح، می تواند نشان دهد كه طرح مذكور تا چه اندازه موفق بوده است. نكته دیگر آن است كه نفس حضور مردم می تواند به خودی خود تبدیل به یك پدافند غیرعامل شده و باعث كاهش آسیب های اجتماعی در نقاطی شود كه تا پیش از این در شب های تاریك شهر دچار آسیب بوده اند.
تجربه اقدامات شهرداری تهران در برداشتن حصارهای پارك های سطح شهر در دهه 1370 و تبدیل پارك ها به مكان هایی كه خانواده در شب ها می توانستند در آن ساعاتی را به فراغت و تفریح بگذارنند، تجربه بسیار موفقی بود و حضور گسترده شهروندان به ویژه در شب های بهاری و تابستانی نشان داد كه تا چه اندازه این حضور می تواند موجب افزایش امنیت مناطق مختلف شهری گردد. تجربه ای كه با تغییر كاربری دره ها و محدوده مسیل ها و تبدیل آن ها به پارك هایی همچون پارك «نهج البلاغه»، باعث شد تا این مراكز از محل زندگی كارتن خواب ها و معتادین، تبدیل به محل فراغت و شادی خانواده ها شوند.
از همین رو با تجربه تبدیل برخی خیابان ها و معابر تهران به مراكز زیست شبانه می توان فرصت جست و با فعال كردن این خیابان ها، در شب های گرم بهار و تابستان، علاوه بر ایجاد فرصت های بیشتر برای اشتغال و كسب درآمد برای شهروندان، مركز شهر را تبدیل به نقاطی امن و فراغتی ساخت. نقاطی كه شب در آن ها، نه یادآور تاریكی و تنهایی كه یادآور امنیت و فراغت خواهد شد.
**پژوهش**9479**1552
تهران-ایرنا- اجرای طرح «زیست شبانه» در تهران، نه تنها می تواند موجب رونق كسب و كارها و افزایش فرصت های شغلی در شهر تهران شود؛ بلكه باعث افزایش حضور مردم و تبدیل نقاط تاریك و ناامن، به نقاط فراغتی امن در شهر و افزایش امنیت اجتماعی خواهد شد.
