به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، پس از اجرای موفقیت آمیز طرح «زیست شبانه» در شهر تهران، در ماه رمضان امسال، بحث بر سر چگونگی ادامه این طرح، موضوعی است که به نظر می رسد بر سر آن میان مقامات اجرایی و مقامات انتظامی و امنیتی اختلاف نظر است. حال باید دید چگونه می توان به دغدغه های امنیتی اجرای چنین طرحی پاسخ داد.
زیست شبانه و نگرانی های امنیتی
از گذشته های دور و در زندگی انسانی، همواره روز، زمان اصلی کار و فعالیت شهروندان و شب زمان استراحت و آرامش آنان بوده است. در عین حال روز زمانی است که نور خورشید و روشنایی ناشی از آن، منبع احساس امنیت در میان مردمان بوده است. در حالی که شب به واسطه تاریکی و کاهش شدید دید افراد، عاملی برای ابهام و ترس بوده است.
از همین رو کشف روش نگهداری آتش باعث شد تا زندگی انسان ها دگرگون شود و آنان با امنیت بیشتری در شب های تاریک زندگی کنند. در طول قرون متمادی نیز مقامات انتظامی در هر سرزمینی، موظف بوده اند که نسبت به حفظ امنیت شهروندان در شب ها متعهد باشند. در تاریخ و فرهنگ ایرانی نیز پیشه هایی همچون، پاسبان، عسس، شحنه، کوتوال و مانند آن، وظیفه داشتند در طول شب، مراقب امنیت شهروندان باشند و دروازه های هر شهری، در طول شب بسته می ماند تا از ورود افراد ناشناس و مشکوک به درون شهرها و در تاریکی شب، ممانعت شود. از آنجایی که تحرک مردمان، در ساعات شب، اغلب غیرضرور تلقی می شد، از همین رو پاسبانان، همواره هر حرکت شبانه را مشکوک و با فرض اینکه فرد مورد نظر دزد یا راهزن است و یا در این عمل او خطری نهفته است، با وی برخورد می کردند.
پس از اختراع «لامپ» و گسترش تولید صنعتی لوازم روشنایی، و به ویژه با نصب چراغ در معابر شهری، فضای شبانه شهرها، امن تر شد. حکایت ورود برق و چراغ و کارخانه «امین الضرب» به شهر تهران و احداث خیابان «چراغ گاز» و حواشی روشن کردن شب های تهران، حکایت طولانی و شیرینی است که در کتاب «تهران قدیم جعفر شهری» می تواند مفصل آن را خواند. علاوه بر این، امروز دیگر شهرها آنقدر گسترش یافته اند که نمی توان همچون گذشته، برای عبور و مرور ساکنان در ساعات شب، قانون و مقرراتی تعیین کرد و تنها این امکان وجود دارد که نیروهای نظامی و انتظامی بر عبور و مرور شبانه، نسبت به عبور و مرور روزانه، نظارت بیشتری داشته باشند.
با این حال کاهش تردد در ساعات شبانه، کاهش نور محیط و کاهش سطح آمادگی جسمانی و هوشیاری افراد، باعث می شود تا ساعات شبانه، ساعات افزایش خطر و کاهش توان مقابله با آن باشد. از همین رو است که از دیرباز تا امروز، یکی از وظایف نیروهای پلیس در هر سرزمینی، تشکیل گشت های شبانه برای و حضور در مکان های خلوت و تاریک بوده است، تا احتمال بروز خطرات برای شهروندان کاهش یابد.
اما این حضور شبانه برای نیروهای پلیس، همواره موجد افزایش هزینه ها و همچنین فشار بر نیروهای حافظ امنیت شهروندان بوده است. گشت های پلیس نیازمند تجهیزات و پرسنل هستند؛ اما با توجه به کاهش جمعیت حاضر در اماکن عمومی در ساعات شبانه، نیروهای پلیس می توانند از تعداد پرسنل گشتی خود کم کنند و هزینه های خود را کاهش دهند. در حالی که اگر حضور جمعیت، در شب ها نیز مانند روزها باشد، مدیران انتظامی با موجی از افزایش هزینه و افزایش ساعات کاری نیروهای کاری خود می گردند و بدین ترتیب توان این نیروها برای مقابله با خطرات کاهش خواهد یافت.
از همین رو طبیعی است که نیروی انتظامی در مواجه با طرح زیست شبانه، دغدغه مشکلات ناشی از افزایش جمعیت حاضر در معابر و در نتیجه افزایش فشار بر پرسنل خود و همچنین افزایش هزینه ها را خواهد داشت. پس قابل فهم است که مدیران این نیرو به درستی تصور دارند، در صورت عدم تمهیدات خاص، بار مالی و پرسنلی اجرای چنین طرحی بر دوش نیروهای انتظامی خواهد بود.
در نتیجه زمانی می توان به اجرای چنین طرحی دست زد که مطمئن بود فشار مالی و پرسنلی چندانی به نیروهای انتظامی وارد نخواهد آمد و پلیس می تواند با کمترین هزینه و حضور کمترین تعداد پرسنل، بالاترین ضریب امنیت را برای اجرای این طرح صرف خواهد کرد.
پدافند غیرعامل و اجرای طرح در محیط های امن
اجرای طرح زیست شبانه، در صورت محدود نبودن محیط اجرا، باعث ایجاد هزینه های امنیتی فراوان خواهد شد. با فرض فواید اجرای چنین طرحی، مراکز بسته جمعیتی همچون فروشگاه های بزرگ، خیابان های محدود و قابل حفاظت و اماکن دارای محدوده بسته بهترین محیط ها برای اجرای آن هستند. دلیل این امر آن است که تامین امنیت و پایش محیط با فناوری های نوین در چنین اماکنی بسیار آسان تر است. محدود بودن راه های ورود و خروج به یک محیط، همواره این فرصت را می دهند که با کمترین تعداد نیرو، بتوان یک محیط را امن و ایمن نگاه داشت.
در عین حال هدایت جمعیت به یک محدوده بسته در فضای شبانه، باعث می شود تا با حضور جمعیت، امنیتی بیش از پیش برقرار گردد. به ویژه اگر این جمعیت، شامل خانواده باشد، تامین امنیت با همکاری خانواده ها آسان تر خواهد بود. تجربه باز کردن فضای دور پارک ها و حضور شبانه خانواده ها در پارک ها در شهر تهران، تجربه ای بود که نشان داد زمانی که خانواده ها در یک محیط حضور یابند، میزان حضور افرادی همچون اراذل و اوباش، فروشندگان مواد مخدر، مزاحمان نوامیس و مانند آن، بسیار کاهش خواهد یافت.
مشارکت ذینفعان مالی طرح زیست شبانه از طریق پرداخت مالیاتهای خاص، می تواند جبران کننده بخشی از هزینه های تامین امنیت طرح زیست شبانه باشد.
در عین مکان هایی که قرار است در آنها چنین طرحی اجرا شود، بایستی دارای امکانات فناورانه باشند و حداکثر تجهیزات ایمنی در آن محیط ها بایستی فراهم گردد؛ زیرا در صورت بروز یک حادثه در ساعات نیمه شب، بطور طبیعی آمادگی نیروهای امدادی و بیمارستانی بسیار کمتر از طول روز خواهد بود.
از همین رو است که به نظر می رسد مکان هایی همچون «اَبَر فروشگاه ها»، «مراکز گردشگری و تاریخی»، «محدوده های گردشگری»، «پارک های بزرگ» و پیاده راه ها در سطح شهر تهران می توانند فضای مناسبی برای اجرای این طرح ها باشند؛ زیرا از نظر محیطی، بیش از سایر مکان ها، دارای امکانات پایش محیط هستند و به نسبت سایر فضاها، محیط هایی ایمن تلقی می گردند.
تامین امنیت از طریق افزایش همکاری های مشارکت کنندگان
اجرای طرح زیست شبانه، بطور منطقی، باعث کسب درآمد گروهی از صاحبان مشاغل خواهد شد. در صورت اجرای چنین طرحی، کسبه یا صاحبان حِرَف و مشاغل در یک محدوده شهری، یک اَبَرفروشگاه یا یک مکان سیاحتی و گردشگری، فروش بیشتری خواهند داشت و مشتریان بیشتری جلب خواهند کرد.
از همین رو منطقی است که بخشی از هزینه های تامین امنیت محیط اجرای طرح زیست شبانه را نیز باید همین گروه بر عهده گیرند. در این صورت است که بار مالی سنگین تامین امنیت اجرای این طرح از دوش نیروی انتظامی برداشته خواهد شد و این نیرو می تواند با قوت و قدرت بیشتری در تامین امنیت محدوده های اجرای طرح همکاری نماید.
روش دیگر تامین امنیت، استخدام نیروهای تامین کننده امنیت از طریق شرکت های پیمانکار و مورد وثوق نیروی انتظامی هستند. همانطور که بسیاری از فروشگاه ها و مراکز خدماتی بزرگ، برای تامین امنیت خود دست به استخدام و بکارگیری نیروهای نگهبانی می زنند، می توان انتظار داشت که برای تامین امنیت فضای اجرای طرح زیست شبانه، چنین نیروهای بکارگرفته شوند تا نیروی انتظامی با حداقل پرسنل و تجهیزات، بتواند مجری اصلی تامین امنیت باشد.
اجرای موفق طرح زیست شبانه، بدون ارایه آموزش های کافی به شهروندان مشارکت کننده، در جهت تامین آرامش و امنیت اهالی مناطق اجرای طرح، ممکن نیست.
نکته دیگر آن است که برای اجرای چنین طرح هایی، بایستی مشارکت مدنی شهروندان از طریق ارایه آموزش های لازم جلب شود. شهروندان در صورتی که به آنها آموزش داده شود، بهتر با نیروهای تامین کننده امنیت همکاری خواهند کرد. شهروندان مشارکت کننده در چنین طرح های بایستی بدانند نحوه تامین امنیت در شب، با سازوکار تامین امنیت در زمان روز متفاوت است و از همین رو آنان باید قواعد و اصول تا حدی متفاوت را نیز در نظر بگیرند. بطور مثال در فضای شبانه، بایستی از سروصدای ناهنجار و بی مورد اجتناب کرد؛ زیرا در زمان زیست شبانه، شهروندان مناطق مجاور اجرای طرح، قطعاً آزار خواهند دید.
زیست شبانه، یک نیاز برای شهروندان
منظور از زیست شبانه، نه فراغت بیهوده است و نه تقلید از فرهنگ های بیگانه. زیست شبانه برای شهر بزرگی چون تهران، یک ضرورت به نظر می رسد، هرچند گویا گروهی قصد دارند ایده زنده کردن شب های تهران را سیاسی کنند؛ اما این یک واقعیت است که چه بخواهیم و چه نخواهیم، شهروندان تهرانی دوست دارند در روزهای تعطیل فصول گرم سال که امکان فراغت و تفریح خانوادگی در طول روز، به دلیل گرما، ترافیک، اشتغال به کسب و کار و مانند آن، چندان امکان پذیر نیست، از شب های خنک و کوتاه شهر، بیشتر بهره مند شوند و از فرصتی که در طول روز برای آنان فراهم نیست، استفاده نمایند.
هیچکس منکر آن نیست که امنیت شهروندان برای فراغت شبانه بایستی فراهم گردد؛ اما کسی نیز نمی تواند منکر شود که برای تامین امنیت، نفی یک واقعیت و ضرورت، راهکار نیست؛ بلکه باید با کمک و مشورت متخصصان و مسوولان، برای حل مسائل مختلف راهکاری اندیشیده شود.
در زمانه ای که دشمنان کشور شمشیر جنگ اقتصادی، سیاسی و روانی را از رو بسته اند، فرصت های چون زیست شبانه و حضور خانواده ها در مراحل و مراکز از پیش تعیین شده، نه تنها می تواند باعث شادی و نشاط بیشتر در میان شهروندان گردد، که فرصت ایجاد یک گردش مالی نیز برای برخی کسب و کارها که این روزها از میزان گردش مالی آنان کاسته شده است، فراهم خواهد شد و این فرصتی است که نباید به سادگی از کنار آن گذشت.
نظر شما