هِرژه؛ هنرمندی كه تَن تَن خبرنگار ماجراجو را پدید آورد

به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا؛ جواني خوش‌طینت كه از خطر كردن نمی‌هراسد و به دلیل طبع ماجراجویش به دل حادثه‌ها می‌زند. با آن قدّ كوتاه و هیكل ریزه‌اش و آن پولیور آبي مألوف و شلوار قهوه‌اي گشاد كه پاچه‌هایش را همیشه توي جوراب سفید می‌كرد! وجه تمایزش امّا با دیگر شخصیت‌های كارتوني چیز دیگري بود: صورت بیضي‌شكلي كه در امتداد یك منحني نرم به موهاي طلایي و یك كاكل زري می‌رسید به همراه «میلو» سگ سفید رنگ وفادارش به جاهای مختلف سفر می كرد. این «ماجرای تَن تَن و میلو» است كه «هِرژه» آن را خلق می كند.

**تولد و كودكی هِرژه
«ژرژ پروسپر رمی» مشهور به هِرژه یا اِرژه در 22 می 1907 میلادی در بروكسل بلژیك به دنیا آمد. دوران دبستان او همزمان با دوران جنگ جهانی اول بود كه بلژیك تحت اشغال نیروهای آلمانی قرار داشت اما خود او می گوید كه دوران كودكی وی یكنواخت بوده است.

هرژه از همان كودكی علاقه خاصی به نقاشی و طراحی داشت و در حاشیه دفترهای مدرسه‌اش كه متاسفانه از میان رفته‌اند، عكس سربازان آلمانی را می‌كشید. در همان دوره به صف پیشاهنگان ملحق شد؛ واقعه‌ای كه به زندگی او رنگ بخشید. او در تعطیلات تابستان به همراه گروه پیشاهنگان برای نخستین بار پا از مرز بلژیك فراتر گذاشت و اسپانیا، اتریش، سوئیس و ایتالیا را از نزدیك دید. این دوران تاثیر تعیین كننده‌ای بر هرژه داشت.

**آغاز كار و خلق ماجرای تن تن
هرژه پس از پایان دوران مدرسه و در 1925میلادی در روزنامه‌ «قرن بیستم» به مدیریت «نوربرت والز» كشیش و روشن فكر كاتولیك شروع به كار كرد و شاید در آن وقت بیشتر درصدد بود كه به عنوان خبرنگار به نقاط دور و نزدیك سفر كند اما در نهایت و با توجه به استعدادی كه در طراحی و نقاشی داشت به سرنوشت دیگری دچار شد.

او در اوایل كارش برای بخش‌ها یا به عبارتی سرویس‌های مختلف این روزنامه طرح می‌كشید تا اینكه مسوولیت ضمیمه هفتگی این روزنامه كه «بیستم كوچك یا بیستم كوچولو» نام داشت و ویژه نوجوانان بود به هرژه واگذار شد. در همین زمان هرژه نخستین ماجرای تن‌تن به نام «تن‌تن در شوروی» به صورت داستان دنباله‌دار را در 10 ژانویه 1929 میلادی در همین نشریه منتشر كرد.

**قصه‌های تن‌تن و میلو
قصه‌های تن‌تن و میلو درباره ماجراهایی است كه برای یك خبرنگار كنجكاو و زیرك و سگش میلو اتفاق می‌افتد. وی در این ماجراها ضمن حل معماهای پیچیده، دوستانی نیز پیدا می‌كند كه در قسمت‌های مختلف به داد تن‌تن می‌رسند. دوست همیشه همراه تن‌تن در این ماجرا «ناخدا هادوك» است كه پس از آشنایی با تن‌تن در تمام ماجراها همراه او بود.

این ماجراها داستان‌هایی رئالیستی و برگرفته از رویدادهای تاریخ معاصر هستند كه از دوره زمانی میان جنگ جهانی اول و دوم آغاز شده و تا اوج دوران جنگ سرد امتداد می‌یابد. استعمار، نژادپرستی، رقابت میان 2 ابرقدرت، مافیا، جنگ نفت و دیگر شاخص‌های تاریخ معاصر در داستان‌های تن‌تن تبلور یافته‌اند.

محتوای داستان‌ها بیشتر ماجراجویانه‌اند، گاهی خیالی و علمی – تخیلی و گاهی رویكردی سیاسی دارند. درحالی كه قسمت های اولیه فضای فانتزی و شوخ‌طبعانه‌تری دارند در بخش های بعدی ماجراها به تدریج به سمت واقع‌گرایی پیش می‌روند.

همه داستان‌ها دارای موقعیت‌های طنز و تصاویر خنده‌دار بی‌شماری هستند. ویژگی مهم این مجموعه طراحی‌های عالی آن است و وفاداری به واقعیت در تصویر كردن اشیاهایی چون ماشین، قطار و ساختمان‌ها دیده می شود.

**تعطیلی قرن بیستم و منع از كار مطبوعاتی
آغاز جنگ جهانی دوم باعث اشغال بلژیك به وسیله ارتش نازی و تعطیلی مجله قرن بیستم شد. هرژه به ناچار داستان «سرزمین طلای سیاه» را نیمه كاره تمام كرد و داستان «خرچنگ پنجه طلایی» را برای مجله «گرگ و میش» پاریس آماده كرد. آخرین اثر منتشر شده در این مجله داستان نیمه تمام «هفت گوی بلورین» بود.

هرژه در طول سال های جنگ به ناچار با پرهیز از سیاست به خلق شخصیت هایی چون «هادوك و تورنسل» پرداخت و با پایان جنگ جهانی دوم با مشكلات عدیده ای مواجه شد. وی با وجود اینكه تصویر ضد استعماری و ضد فاشیسم در داستان هایش به خوبی واضح بود به خاطر انتشار آثارش در مجله گرگ و میش متهم شد و چهار بار او را بازداشت كردند و در نهایت از كار مطبوعاتی منع شد. هرژه در این سال ها بیكار ننشست و بی توجه به بازی های سیاسی به بازسازی و خلق نسخه رنگی كتاب های پیشین خود با كمك «ادگار ژاكوپ و آلیس دووس» مشغول شد.

تحریم هرژه با تلاش های «ریموند لبلانك» كه از چهره های مطرح مبارزاتی در زمان جنگ محسوب می شد، پایان یافت زیرا مجله تن تن را منتشر كرد. به این ترتیب دوستداران تن تن موفق به خواندن ادامه داستان هفت گوی بلورین و دیگر داستان های تن تن شدند.

ژاكوب كه عدم حضور نامش در كنار هرژه را عادلانه نمی دانست از ادامه همكاری كناره گیری كرد و به طور مستقل شروع به ساخت داستان های مصور برای این مجله كرد. داستان های «بلیك و مورتیمر» از مشهور ترین آثار او محسوب می شوند.

در سال های بعد روز به روز بر رونق كارهای هرژه افزوده شد و به خاطر فشار بسیار زیادی كه وی در تهیه كتاب ها متحمل می شد، ناشران وی اقدام به تاسیس استودیویی كردند كه چند هنرمند در آن به همكاری با وی مشغول شدند. شاید مشهورترین آنها «باب دومور» باشد كه تا پایان در آثار هرژه همكاری كرد و مناظر سطح ماه در «روی ماه قدم گذاشتیم» حاصل خلاقیت او است.

**تَن تَن در كنگو
یكی از داستان های هرژه كه با سر و صدای زیادی همراه بود و با انتقادها مواجه شد، «تن تن در كنگو» بود. با اینكه تن‌تن در سفر خود به كنگو با اتفاق های مختلفی روبه‌رو می‌شود اما در نهایت از یك عملیات قاچاق الماس كه توسط «آل‌كاپون» گنگستر معروف آمریكایی رهبری می‌شود، پرده‌برداری كند. این داستان كه پس از «تن‌تن در شوروی» منتشر شد، توانست در بلژیك و فرانسه به موفقیت بسیار زیادی دست یابد و پس از آن در قسمت سوم، این خبرنگار بلژیكی به آمریكا مسافرت كرد.

نكته بسیار جالب در ارتباط با این كتاب، این است كه هرژه با قرار دادن آل‌كاپون به عنوان شخصیت منفی داستان، ارجاعاتی به كتاب بعدی خود كه داستان آن در آمریكا اتفاق می‌افتاد، داشت.

در اواخر قرن 20 میلادی كتاب تن‌تن در كنگو، متهم به نژادپرستی و به وسیله بسیاری با انتقادهای زیادی روبه‌رو شد. در ادامه این انتقادها در كشورهای بلژیك، سوئد، انگلیس و آمریكا، اقدام هایی صورت گرفت تا دسترسی كودكان به این كتاب، محدود شود. این اثر نیز به صورت كلی با واكنش مثبت منتقدان همراه نبود و بسیاری از منتقدان ماجراهای تن‌تن، تن‌تن در كنگو را در زمره ضعیف‌ترین كارهای هرژه قرار دادند.

«مایكل فار» زندگینامه نویس هرژه كه برای نگارش این زندگینامه بارها با این هنرمند گفت وگو كرده است می گوید كه او بعدها از نحوه به تصویر كشیدن مردم كنگو شرمسار و متاسف بود اما این نكته را قبول نداشت كه این كتاب نژادپرستانه است و تاكید می كرد كه تصویر ارایه شده در آن انعكاسی از تصورهای رایج اروپاییان درباره آفریقا در دهه 1930میلادی است.

«تام مك‌كارتی» نویسنده كتاب «تن‌تن و اسرار ادبیات» در مورد اتهام های نژادپرستی كه به تن‌تن وارد می‌شد، گفته است كه هرژه به صورت عامدانه این تصویر را از ساكنان كنگو ارایه نكرده و وی آنها را به عنوان انسان‌های خوش‌قلب اما تنبلی ترسیم كرده است كه نیاز به رهبری اروپایی‌ها دارند.

در زمان چاپ نخستین این داستان، چنین مشكلاتی وجود نداشت و تنها در دهه‌های 50 و 60 میلادی كه بحث مبارزه با نژادپرستی مطرح شده بود، این انتقادها به كتاب هرژه وارد شد. یكی از منتقدان، اعتقاد دارد كه خواننده‌ها باید كتاب تن‌تن در كنگو را با توجه به وضعیت اجتماعی اروپا در دهه 30 میلادی مورد بررسی قرار دهند و هرژه صرفاً انسان نژادپرستی نبود و كتاب تن‌تن در كنگو، انعكاس نقطه نظر یك فرد بلژیكی عادی در آن بازه زمانی بوده است.

باید اشاره كرد كه نژادپرستی تنها مشكلی نبود كه در ارتباط با قسمت دوم كتاب ماجراهای تن‌تن مطرح شده بود. تعدادی دیگر از افراد، حیوان آزاری موجود در كتاب تن‌تن در كنگو را نیز محكوم كردند. كشتن یك میمون و پوشیدن پوست آن، قرار دادن یك اسلحه در دهان یك كروكودیل، زخمی كردن یك فیل، سنگ زدن به یك بوفالو و در نسخه‌های اولیه، سوراخ كردن بدن یك كرگدن و قرار دادن دینامیت در آن، مواردی بودند كه به اعتقاد بسیاری،‌ مصداق حیوان آزاری محسوب می‌شدند. این صحنه‌های موجود در كتاب، به علاقه وافر سفیدپوستان در آن زمان به شكار می‌پردازد. پس از نوشتن این كتاب، هرژه از نوع به تصویر كشیدن حیوان ها احساس گناه و در كتاب «تن‌تن و فرعون»، تن‌تن را با یك دسته از فیل‌ها دوست كرد.

**دل زده شدن هرژه از تن تن
هرژه در اواخر عمر از تن تن كه خودش خلق كرده بود، دل زده شد و حتی در یك مرحله از تن تن به خاطر فشاری كه در یك عمر هنری بر رویش گذاشته بود، تنفر پیدا كرد. گفته می شود كه وی گاه نقاشی هایی می كشید كه به نوعی تنفرش را از تن تن بروز بدهد. یكی از معروف ترین آن ها نقاشی ای است كه در آن تن تن را به صورت ارباب و خود هرژه را به شكل برده تن تن نشان می دهد.

هرژه در دهه 50 میلادی با مشكلات عصبی و فشار شدید كاری همراه بود و از حملات عصبی و كابوس های سفید رنج می برد. از این رو توصیه روانشناسش را برای پایان كار بر روی كتاب های تن تن را نپذیرفت و به جای آن با الهام از كابوس های تمام سفیدش، اقدام به خلق یكی از ماندگار ترین كتاب های خود یعنی «تن تن در تبت» كرد.

**سرانجام هرژه
هرژه در طول چند دهه فعالیت هنری خود 23 داستان كامل و یك داستان نیمه‌تمام از ماجراهای تن‌تن خلق كرد. پس از انتشار داستان «تن‌تن و پیكاروها» و در 1981 میلادی نخستین علایم بیماری سرطان خون در هرژه پدیدار شد و سرانجام در سوم مارس 1983میلادی در اثر پیشرفت سرطان خون خود و كم خونی ناشی از آن درگذشت.

برپایه وصیت هرژه، هیچ هنرمندی پس از وی حق خلق داستان جدیدی از تن تن را نداشت و در حقیقت با مرگ وی، مجموعه داستان های تن تن به پایان رسید. با مرگ وی آخرین كتاب تن‌تن به نام «تن تن و حروف الفبا» ناتمام ماند. هرچند هنرمندان مشهوری سعی در به‌ پایان‌ رساندن آخرین داستان تن‌تن كردند اما نتیجه آنی نشد كه طرفداران بی‌شمار تن‌تن در انتظارش بودند.

در بلژیك یك موزه چند میلیون یورویی برای خالق مجموعه كتاب های تن تن ساخته شده و هنوز هم هر ساله حداقل 2 میلیون نسخه از این كتاب ها به 150 زبان مختلف در سراسر جهان به فروش می رسد.

برپایه آمار یونسكو هرژه در میان نویسندگان فرانسوی زبان رتبه نهم را در میزان ترجمه بین المللی آثار به خود اختصاص داده و پس از «رنه گوسینی» خالق داستان های «آستریكس، اوبلیكس و لوك خوش شانس» دومین نویسنده پرفروش بلژیكی داستان مصور در جهان محسوب می شود.

پژوهشم9370**2059**9131