سینما نقش بسیار مهمی در ایجاد یا خلق فرهنگ، تغییر فرهنگ و فرهنگ پذیری جامعه دارد و تاثیرات خود را بر روی افراد مختلف به شیوه های متفاوتی بر جای می گذارد. البته باید دانست فیلم و محصولات مشابه آن كه از خروجی های مختلف مانند سینما و شبكه نمایش خانگی پخش می شود در حقیقت پدیده هایی چندوجهی و چندبعدی هستند كه گرچه تولید آنها از فرهنگ سرچشمه می گیرد اما از قابلیت تاثیرگذاری بر فرهنگ و تغییر در ارزش ها، هنجارها و دیدگاه های نسل جوان هم برخوردار است.
از طرفی بررسی رابطه فرهنگ، ارزش، اخلاق و هنر در محصولات سینمایی و تاثیر مستقیم آن بر خانواده و هنجارهای جامعه در این مجال قابل بررسی نیست و اظهار نظر در خصوص آن نیازمند انجام كار تحقیقاتی و كارشناسی مشخص دارد اما می توان از تاثیرات احتمالی آن بر جامعه از منظر روانشناسی و جامعه شناسی سخن گفت.
* رسانه در دوران پسامدرن
استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد در گفت و گو با خبرنگار ایرنا نقش رسانه را در دوران پسامدرن بسیار پررنگ توصیف و بیان كرد: امروزه ارجاع مردم به رسانه ها در پاسخ های متعددی كه در خصوص مسائل مختلف می دهند بسیار بالاست و برای تامین و بررسی صحت و سقم اخبار نیز به رسانه ها مراجعه فراوانی دارند.
غلامرضا حسنی درمیان افزود: در این میان به ویژه رسانه های تصویری و نوظهور تاثیر پرنگ تر و وسیع تری را بر فرهنگ و جامعه دارند لذا به هیچ وجه نمی توان نقش رسانه ها را در روند جامعه پذیری و تاثیر پذیری به ویژه در نسل های جدید انكار كرد یا سطحی دانست.
وی ادامه داد: امروزه نوجوانان و جوانان هویت و جایگاه خود را با رسانه های جدید می سنجند و به همین دلیل اگر جوان یا نوجوانی در میان جامعه و همسالان خود ابراز بی خبری از مسائل و اخبار منتشر شده در شبكه های اجتماعی یا فیلم ها و سریالهای پرطرفدار داشته باشد به نوعی احساس تحقیر می كند.
این جامعه شناس گفت: رسانه ها به خصوص رسانه هایی كه با تولیدات تصویری فعالیت می كنند از جمله سینما و نیز چهره های هنری، هنرپیشه ها، فوتبالیست ها و كاراكترهای شناخته شده عرصه فرهنگی تاثیر گذاری بالایی دارند.
* كنترل كمرنگ بر شبكه نمایش خانگی
وی در ادامه اظهارداشت: این روزها رسانه های تصویری همچون سینما و تلویزیون و در كنار این دو شبكه نمایش خانگی نقش پررنگی را با توجه به عرضه فیلم ها و سریال ها با موضوعات خانوادگی ایفا می كنند.
حسنی افزود: محتویات فیلمهای خانوادگی و محصولات تولیدی در شبكه خانگی از این جهت كه بیشتر از سینما در لایه های جامعه دارای مخاطب هستند اهمیت بیشتری دارند.
وی ادامه داد: البته خروجی فیلم ها و سریال های شبكه نمایش خانگی نشان می دهد كه گویی حساسیت و كنترل كمتری بر روی محتوای این آثار در این بخش وجود دارد.
استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی گفت: به صورت خود به خود اگر این آثار تولیدی با فرهنگ عمومی جامعه همنوایی و همخوانی نداشته باشند ارزشها وهنجارهای رفتاری متفاوتی را تبلیغ و در جامعه گسترش می دهند كه در نهایت با فرهنگ آرمانی و مطلوب مورد نظر فاصله فراوانی خواهیم گرفت.
وی افزود: رسانه تاثیرگذاری فراوانی در افراد دارد و اگر افراد گزینشگر خوبی نباشند می توانند از سوی رسانه در بعد منفی فرهنگ به شدت تحت تاثیر قرار بگیرند.
این جامعه شناس با اشاره به برخی محصولات سینمایی عرضه شده درشبكه نمایش خانگی اضافه كرد: محتویات این فیلم ها نشان می دهد زمینه های زیادی در آنان وجود دارد كه نهاد خانواده را متفاوت كرده و انگار دارد انگاره جدیدی از خانواده را در جامعه تثبیت می كند.
استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: در حوزه كنش های متفاوت از جمله كنش والدین با فرزندان، زوجین با یكدیگر و نوع الگوهایی ارتباطی شاهد تاثیر گذاری فراوان این محصولات در جامعه و در بین خانواده ها هستیم.
وی افزود: در صورتی كه شرایط و ارزش های فرهنگی و هنجارهای موجود در جامعه در تولید آثار مد نظر قرار نگیرد در آینده شاهد پیامدهای منفی متعددی خواهیم بود.
* عدم التزام به درجه بندی سنی فیلمها
استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: در جامعه ما هنوز اهمیت توجه به رده بندی سنی فیلم ها و محصولات تصویری جدی گرفته نشده است و زمانی كه گفته می شود مخاطبان محصولی بالاتر از 18 سال هستند باید خانواده ها نیز فرهنگ التزام به این توصیه را داشته باشند و آن را رعایت كنند حال آنكه هنوز در جامعه ما به اهمیت این مساله پی برده نشده است.
وی افزود: در حوزه عمومی خانواده ها آموزش ندیده اند و در مدارس نیز دانش آموزان كمتر آگاهی دارند كه نباید تولیدات تصویری با محدودیت سنی را تماشا كنند بنابراین صحنه های خشونت، رفتارهای جنسی در سطوح مختلف و نیز روابط بین فردی طبقه بندی شده كه برای كودكان، نوجوانان و جوانان قابل تشخیص و تفكیك از واقعیت نیست توسط آنان مشاهده می شود و آثار نامطلوب خود را بر جای می گذارد.
استادیار دانشگاه فردوسی ادامه داد: تاثیرات مشاهده این تصاویر شاید به صورت آنی قابل مشاهده نباشد اما این تصاویر در رفتارهای جوان و نوجوان به صورت ناخودآگاه ظهور و بروز پیدا می كند و مشاهده تولیدات سینمایی خارج از رده سنی از نظر ارزشها، نحوه گفتمان زوجین، واژه های كاربردی و غیره همه بر كودك و نوجوان اثر گذار است.
وی گفت: ساختار به نمایش درآمده از خانواده در برخی فیلم های تولیدی در شبكه خانگی به هیج وجه با حقیقت جامعه همخوانی ندارد.
این استاد دانشگاه فردوسی مشهد گفت: باید از هنر برای سازندگی استفاده كرد و هنر را در جنبه های مختلف از جمله ترویج ارزشهای مختلف، مسئولیت پذیری، جامعه پذیری و هنجارهای مختلف در جامعه هنر به كار گرفت.
او افزود: رسانه یك شمشیر دو لبه است و به همین دلیل گزینش صحیح محصولات توسط افراد و توجه به محدودیتها و ویژگیهای هر اثر تولیدی بسیار مهم است بنابراین باید به افراد جامعه گزینش صحیح محصولات سینمایی و تولیدات خانوادگی را آموخت.
دكتر حسنی ادامه داد: یك محصول تولیدی در عرصه هنر و سینما نباید صرفا هجو و سرگرم كننده باشد و بی هدف تولید شود زیرا عدم همخوانی این محصول با نیازهای جامعه موجب ایجاد نیازهای كاذب می شود.
وی گفت: هنر باید در خدمت جامعه باشد در غیر این صورت مشكل زا می شود و با تجه به حضور نسل جدید و نیازها و دیدگاههای ویژه آنان باید در عرصه هنر و تولیدات سینمایی نوآوری داشته باشیم و در بستر فرهنگی و اجتماعی موجود اقدام به تولید آثاری كنیم كه بیشتر با حقیقت جامعه همخوانی و نزدیكی داشته باشند.
* لزوم كسب نظر متخصصان در تولید سریالهای اجتماعی
معاون امور اجتماعی اداره كل بهزیستی خراسان رضوی نیز به خبرنگار ایرنا گفت: تولید سریال در حوزه مسائل اجتماعی و خانواده باید با كسب نظر از متخصصان فن، جامعه شناسان و روانشناسان باشد.
دكتر غلامحسین حقدادی افزود: تولیدات و محصولات سینمایی در بخشهای صدا و سیما، سینما و شبكه نمایش خانگی مخاطبان فراوان دارد و از اثر گذاری بسیاری برخوردار است.
وی ادامه داد: در حوزه مسائل اجتماعی نمی توان محصول استریل تولید كرد و تولید هر محصول می تواند برای عده ای بدآموزی داشته باشد و حتی جدا كردن و محدود كردن مخاطبان نیز كار بسیار سختی است.
معاون اداره كل بهزیستی خراسان رضوی گفت: برای اینكه از عوارض منفی محصولات سینمایی و سریالها كاسته شود می توان جنبه های روانشناختی و اجتماعی این تولیدات را قبل از تولید در زمینه دیالوگ ها، فضاسازی و نحوه ایفای نقش ها بررسی كرد تا هم محصول نزدیك تر به واقعیت تولید شود و هم آسیب كمتری به مخاطب وارد شود.
وی افزود: در هر كار رسانه ای باید چگونگی انتقال مطلب و شناخت مخاطب را در نظر گرفت و به خصوص در مسائل خانوادگی باید محتاط تر عمل كرد تا فضای رسانه اثر منفی و ناهنجاری بر خانواده نداشته باشد.
* عوامل واقعی طلاق موضوع تولیدات سینمایی و تلویزیونی
حقدادی ادامه داد: بهتر است در تولیدات سینمایی برای اثر گذاری بهتر به عوامل موثر و شایع در طلاق و از هم گسیختگی خانواده بیشتر پرداخته شود به عنوان مثال باید به نقش مشكلات روانی در انتخاب همسر و طلاق توجه فراوان شود.
وی گفت: با توجه به شیوع طلاق باید در رسانه ها به مشاوره در انتخاب دقیق همسر و آسان سازی و رایج كردن این فرهنگ در جامعه بیشتر پرداخته شود.
معاون امور اجتماعی اداره كل بهزیستی خراسان رضوی افزود: فیلمسازان می توانند در زمینه عوامل شایع در طلاق از ما درخواست ارائه وضعیت كنند تا بتوانند شایع ترین دلایل را در جامعه مطرح و در كنار فرهنگ سازی برای رفع آن به آموزش و پیشگیری نیز اقدام كنند و تولیدات موثری داشته باشند.
وی ادامه داد: خشونت نیز از مناظر مختلف كلامی، روانی و جسمی در خانواده ها وجود دارد و بیش از آنكه در ارتباط با خشونت فیزیكی كار كرد باید به پیشگیری از خشونت روانی كه توهین و تحقیر را شامل می شود پرداخت.
او افزود: توهین و تحقیر می تواند فضای مسمومی را در خانواده ایجاد كند كه برای تك تك اعضا عواقب و پیامدهای منفی دارد.
حقدادی در ادامه گفت: یكی دیگر از موضوعاتی كه ازدواج و طلاق را توامان تحت تاثیر قرار داده است مسئولیت پذیری مردان در پذیرش زندگی متاهلی است كه در زمان حاضر در این زمینه ضعف فراوان در خانواده ها مشاهده می شود و به این موضوع نیز پرداخته نشده است.
وی افزود: رسانه ها در بخشهای مختلف تصویری، مكتوب و صوتی می توانند نقش مهمی در حفظ و تداوم فرهنگ و هنجارهای جامعه و نیز هدایت نسل جوان و نوجوان داشته باشند بنابراین سریال ها باید با هدف و نیت تاثیرگذاری مثبت و رفع مشكلات موجود در جامعه تولید شوند.
معاون اداره كل بهزیستی خراسان رضوی با اشاره به افزایش آمار طلاق و به تبع آن ازدواج مجدد در جامعه افزود: امروزه در حوزه اجتماعی تحولات گسترده ای در جریان است مثلا با افزایش طلاق شاهد گسترش پدیده ازدواج مجدد نیز هستیم كه بیش از گذشته انجام می شود.
وی ادامه داد: میانگین سن طلاق برای زنان 31 سال و برای مردان 34 سال است و به طور قطع با این سنین، افراد میل به ازدواج دوباره دارند و حضور فرزندان به تنهایی مانع این امر نیست.
او گفت: زنان سرپرست خانوار یكی از عوارض طلاق هستند اما در زندگی های دوباره ای كه تشكیل می شود شاهد حضور فرزندان متفاوت بر جای مانده از زندگی یا زندگی های قبلی زنان و مردان در خانواده های جدید و تازه تشكیل شده هستیم .
حقدادی افزود: با وجود فرزندان متعدد در این خانواده ها پرداختن رسانه های تصویری و تولیدات سینمایی به موضوعات كلیشه ای مانند نامادری وناپدری حس و حال خوبی در خانواده های شكل گرفته جدید ایجاد نمی كند و حتی به مراتب می تواند آسیب زا هم باشد.
وی ادامه داد: باید فیلم سازان و تولید كنندگان سینمایی از چنین موضوعات و سوژه ها و نمایش شخصیت های منفی از نامادری و ناپدری پرهیز كنند و به این موضوعات با نگاه فرهنگ سازی نگاه كنند.
معاون اداره كل بهزیستی خراسان رضوی گفت: باید با تولید محصولات جدید، فرزندان این خانواده ها را حمایت كرد و فرهنگ مورد نیاز برای برقراری روابط بین فردی و میان اعضای خانواده را به شیوه صحیح شكل داد.
1922/7496
مشهد- ایرنا- سینما پدیده ای كه راهش را طی 100 سال اخیر در جامعه باز و خود را به اشكال گوناگون و در قالب های متفاوت به انسان معاصر عرضه كرده است هم اینك قدرت بسیار زیادی یافته لذا ضرورت نزدیكی هرچه بیشتر تولیدات سینمایی با واقعیت های جامعه انتظاری بجا است.
