هوتگ؛ منبعی برای تامین آب روستائیان و احشام یا استخر مرگ

به گزارش ایرنا، جان باختن سه دختر کمتر از ۱۰ سال بر  اثر غرق شدن در هوتگ، غرق شدن یک پیرمرد در هفته‌های گذشته و چندین راس دام سبک و سنگین و شماری دیگر از روستاییان در سالهای گذشته سبب رنجش و ناراحتی مردم شده بطوریکه در ۲۴ ساعت گذشته فعالان شبکه های اجتماعی و قشرهای مختلف مردم و مسئولان با به راه انداختن بحث های مختلف در این باره خواهان ساماندهی هوتگ ها برای استفاده بهتر شده اند.

** هوتگ یا هوتک چیست و چرا ساخته می شود

هوتِگ یا هوتَک نام گودال مصنوعی و یا طبیعی نسبتاً بزرگی است که آب حاصل از بارندگی‌ها در آن هدایت و جمع آوری شده و در طول سال به مصارف کشاورزی و آشامیدنی انسان و حیوانات اهلی و وحشی می‌رسد.

این گودال در زبان بلوچی به هوتِگ یا هوتک مشهور است و این سامانه سنتی برای مهار، کنترل و بهره برداری از سیلاب و به عنوان یکی از راه‌های متداول تامین آب محسوب می‌شود.

ساخت هوتِگ در منطقه دشتیاری از زمان‌های بسیار قدیم آغاز شده و گودال‌های حفر شده با اشکال هندسی دایره، مستطیل، مربع و به عمق بیش از پنج، ۱۰، ۲۰ و حتی بیشتر است که در زمینی با بافت ریزدانه (رسی و سیلتی) توسط بومیان منطقه چابهار ساخته شده و اطراف آن دیواره خاکی با ارتفاع حدود یک تا ۲ متر ایجاد می‌شود.

هوتگ های موجود و ساخته شده در طول سالهای گذشته در روستاهای شهرستان چابهار برای لایروبی، رسوب برداری حصارکشی، بهسازی و مرمت نیازمند تخصیص اعتبار هستند تا بتوان پس از آبگیری از ۶ ماه حتی تا یکسال برای کشاورزی و مصارف شستشو از آنها استفاده کرد.

هوتگ ها عمر مفید بسیار بالایی دارند و با هزینه پایین ساخته می‌شوند و حمایت دستگاه‌های اجرایی به لحاظ تهیه ماشین آلات، طراحی و مطالعه، مکان سنجی، تخصیص اعتبار مورد نیاز تاثیر ارزنده‌ای بر حفظ، احیاء و ترویج این روش سنتی و بهره برداری از سیلاب خواهد داشت. در واقع هر هوتگ را می توان طرحی از طرحهای آبخیزداری عنوان کرد که قابلیت و نقش مهمی در جمع آوری آب دارند و از آن به عنوان یکی از راه‌های مواجهه با کمبود و محدودیت منابع آب و در نتیجه توسعه روستایی منطقه یاد می‌شود.

در ۲۰ سال اخیر و تداوم خشکسالی‌ها و رها نشدن آب از سد زیردان بیشتر هوتگ های پایین دست بر اثر توفان‌های گرد و خاک رسوب گرفته و نیازمند لایروبی فوری برای آبگیری مجدد هستند و هم اینک که بر اثر بارندگی پرآب شدند نیاز به توجه بیشتر و لایروبی دارند.

بومیان این منطقه قدمت هوتگ را به بیش از چند هزار سال قبل از اسلام می‌دانند که همچنان تا به امروز آب آشامیدنی و کشاورزی مردم منطقه را تامین می‌کند.

هوتگ در واقع یکی از بهترین منبع امید برای رفع تشنگی موجودات زنده در بیش از ۴۰۰ روستای سواحل مکران در محدوده شهرستان چابهار هستند.

شماری از روستاییان چابهار در گفت و گو با خبرنگار ایرنا بر توسعه این روش سنتی برای مهار سیلاب و رفع کم آبی منطقه تاکید کرده اما ساماندهی هوتگ ها را نیز خواستار شدند.

رسول بخش هوتی یکی از روستاییان بخش دشتیاری چابهار گفت: ساماندهی و برنامه ریزی مناسب برای هوتگ ها از نیازهای ضروری منطقه است زیرا در آن صورت می توان از بروز حوادثی نظیر غرق شدگی کودکان و احشام جلوگیری کرد.

وی افزود: ساماندهی هوتگ ها با استفاده از نظرات و تجربیات افراد بومی می تواند روستاها را از خشکسالی و کمبود آب رهایی بخشد و مانع بروز برخی مشکلات شود.

**جان باختن سه دختر چابهاری در اثر غرق شدن در هوتگ

سه دانش آموز خردسال بخش دشتیاری دو روز پیش در یکی از هوتگ های این منطقه غرق شدند. 

رئیس آموزش و پرورش بخش دشتیاری چابهار با اظهار تاسف از وقوع حادثه جان باختن سه دختر دانش آموز در یک روز به خبرنگار ایرنا اظهار داشت: در واپسین روزهای ماه مبارک رمضان که مردم و بویژه کودکان دانش آموز چشم انتظار رسیدن عید فطر هستند سه دانش آموز خردسال در حادثه ای ناگوار و دلخراش جان خود را از دست دادند و خانواده های زیادی را در غم جانکاه این سه فرشته آسمانی نشاندند.

انور بادپا افزود: گرچه این فرشتگان به دیار باقی شتافتند اما دلهایمان را به درد و چشمانمان را خونبار کردند و عروج ناگهانی این نونهالان باعث تالم و تاثر شدید اینجانب و تمامی فرهنگیان، دانش آموزان و آحاد مردم شریف شد.
وی با عرض تسلیت به خانواده های داغدار، دانش آموزان و مجموعه فرهنگیان پرتلاش و فرهیخته منطقه اظهار داشت: فعالیت آموزشی تمامی مدارس مقطع ابتدایی استان سیستان و بلوچستان از جمله بخش دشتیاری چابهار در 31 اردیبهشت به پایان رسیده است و این سه دانش آموز که در هوتگ همجوار روستای خود غرق شده و جان باختند هیچ ارتباطی به کلاس درس و مدرسه نداشتند.

وی خواستار توجه بیشتر به مشکلات آموزش و پرورش بویژه در زمینه ساخت فضای آموزشی استاندارد، تامین امکانات تفریحی و ورزشی و سرگرمی برای سنین مختلف شد و خاطرنشان کرد: هیچ توجیهی ندارد که دانش آموزان برای پر کردن اوقات فراغت و تفریح و سرگرمی به کنار هوتگ های پر آب بروند و در نهایت خانواده های شان با جسد بی جان فرزندان خود مواجه شوند.

رئیس آموزش وپرورش دشتیاری چابهار افزود: دانش آموزان جان باخته به نام های «منیره و مریم خدمتی» (۲ خواهر) فرزند واحد و «یسرا دلشب» فرزند ناصر از روستای کموبازار یا ولی محمدبازار هستند که در دنیای مدرن و پیشرفته امروز و در ماه مبارک رمضان برای رفع تشنگی و تامین آب شرب خود و خانواده داخل هوتگ افتاده و غرق شدند و غریبانه جان باختند.

بادپا گفت: قشرهای مختلف مردم از جمله کودکان و نوجوانان برای رهایی از تشنگی و شستشو آب مورد نیاز خود را از هوتگ ها تهیه می کنند و برخی مواقع با کمترین بی احتیاطی شاهد حادثه ناگوار نظیر جان باختن سه دختر خرسال هستیم.

وی تصریح کرد: روستای کموبازار یا ولی محمد بازار در ۲ کیلومتری شهر پلان و پلان در ۷۰ کیلومتری چابهار قرار دارد.

**هوتگ ها منبع بسیار خوبی برای تامین آب آشامیدنی اهالی روستاهای فاقد شبکه آبرسانی چابهار هستند

رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزادری چابهار در گفت وگو با خبرنگار ایرنا ظهار داشت: هوتگ ها منبع بسیار خوبی برای تامین آب آشامیدنی اهالی روستاهای فاقد شبکه آبرسانی بویژه در فصول کم آبی هستند که می‌توان با هدف جذب توریست با افزایش حجم و گسترش وسعت آنها برای قایقرانی یا ماهیگیری استفاده شوند.

غلامرضا راهداری نوع مالکیت بر هوتگ های ساخته شده توسط مردم را غالباً مشاع عنوان کرد و گفت: بهره برداری از آن نیز به صورت مشارکتی انجام می‌شود.

وی ادامه داد: به طور معمول هوتگ های واقع در حاشیه یک روستا به تمام اهالی آن روستا تعلق دارد و عموم مردم از آب آن استفاده می کنند و در برخی روستاها نیز ممکن است به لحاظ مالکیت متعلق به یک یا چند نفر باشد.

رئیس اداره منابع طبیعی چابهار تصریح کرد: گاهی افراد متمول و نیکوکار ساکن در روستا یا حتی خارج از روستا به عنوان یک کار خیر داوطلبانه اقدام به ساخت هوتگ برای استفاده عمومی می‌کنند.

وی گفت: حجم مخزن هوتگ معمولاً بین ۱۰ تا ۲۰ هزار مترمکعب بوده و تغذیه آن از طریق دروازه یا کانال آبرسان صرفاً از سیلاب‌ها انجام می شود.

راهداری مزایای هوتگ ها را منبعی برای تولید ماهیان آب شیرین، توسعه جنگل کاری و فضای سبز، بالا بردن سرانه فضای سبز و جنگل‌های منحصر به فرد منطقه نظیر گونه چش، کنار و کهیر توصیف کرد.

وی اظهار داشت: ماندگاری آب در داخل هوتگها این امکان را به مردم منطقه داده تا با حداقل بارندگی که ۱۰۵ میلی متر در سال است، گونه جنگلی چش را که با حداقل ۵۰۰ میلی متر بارندگی در طول سال نیاز آبی دارد، کشت و برای تالیف دام و فروش چوب آن اقدام کنند.

وی گفت: درخت محلی چش از گونه‌های بسیار مهم و اقتصادی در منطقه خشک دشتیاری است که می‌تواند باعث اشتغالزایی مردم روستایی، توسعه و رونق لنج سازی، تامین علوفه، خوراک دام و تولید زغال شود.

** ۱۰۰ درصد روستاهای چابهار با تانکر آبرسانی سیار می شوند

سرپرست معاونت استانداری و فرمانداری ویژه چابهار نیز اظهار داشت: این شهرستان تنها نقطه ای از کشور است که ۱۰۰ درصد روستاهای آن با حدود ۵۰ دستگاه تانکر، آبرسانی سیار می شوند.

رحمدل بامری افزود: هوتگ ها پس از بارندگی های اخیر و در سالهای گذشته بخش بزرگی از مشکلات بی آبی را مرتفع کرده اند و مردم علاوه بر کشت درختان در اطراف هوتگ ها آب مورد نیاز خود برای شستشو و مصرف دام های سبک و سنگین را تامین و حتی برای رفع تشنگی به هوتگ ها مراجعه کرده اند.

وی بیان کرد: چابهار همجوار آب های اقیانوس هند و دریای عمان و نیازمند احداث آب شیرین کن و تکمیل اجرای شبکه های آبرسانی پایین دست سد زیردان و سد پیشین است تا بخشی از مشکلات بی آبی مرتفع شود.

سرپرست فرمانداری ویژه چابهار گفت: با همت و تلاش انجام شده بزودی بیش از ۲۰۰ روستای حوزه شهرستان چابهار از نعمت آب سالم و بهداشتی بهره مند می شوند و تلاش برای آبدار کردن بقیه روستاها با تزریق اعتبار در حال انجام است.

وی با ابراز تاسف از فوت سه دانش آموز دختر خردسال بر اثر غرق شدن در هوتگ، خاطرنشان کرد: خانواده ها باید بیشتر مراقب فرزندان شان باشند تا شاهد چنین حادثه غمناکی نباشیم.

شهرستان چابهار از توابع استان سیستان و بلوچستان براساس سرشماری آبان سال ۱۳۹۵ با جمعیت ۲۸۳ هزار و ۲۰۴ نفر و ۴۸ هزار و ۱۴۷ خانوار از شمال به شهرستان‌های نیکشهر، قصرقند و سرباز، از شرق به کشور پاکستان، از جنوب به دریای عمان (مکران) و از غرب به شهر کنارک متصل است.

شهر چابهار در فاصله ۶۴۵ کیلومتری جنوب زاهدان مرکز استان سیستان و بلوچستان از سه شهر به نام‌های چابهار، پلان و نگور، سه بخش مرکزی، دشتیاری و پلان، ۶ دهستان و ۴۳۸ روستا تشکیل شده است.

۳۰۴۳ **6081