به گزارش ایرنا، سیاست خارجی از بزرگترین ابزارهای تأمین یکپارچگی ارضی، امنیتِ سرزمینی، اعتبار بین المللی و پیشبرد اهداف و برنامه‌های ملی در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی است.
سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بر مبنای اصول و اهداف بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران ترسیم و طراحی شده و یکی از تفاوت‌های سیاست خارجی ایران با دیگر کشورها تکیه بر منابع اسلامی است و از آنجایی که امام خمینی (ره)، رهبری مذهبی و دارای اندیشه سیاسی مبتنی بر اسلام است؛ با توجه به مبانی خاص اسلام از جمله کتاب و سنت به بیان اصول سیاسیبر پایه مبانی اسلام پرداخته است.
از آنجایی که این مبانی و اصول از جایگاه خاصی برخوردارند نیاز است تا در سی امین سالگرد ارتحال ایشان یکبار دیگر بازخوانی شود.
** اصل صدور انقلاب
ظهور صدور انقلاب به عنوان اصلی بنیادی در سیاست خارجی، همچون خود انقلاب ایران، بازتاب پویایی سیاسی داخلی ایران است.
امام خمینی (ره) موضوعاتی چون معرفی صحیح اسلام از طریق تبلیغ، دعوت به اسلام، صدور ارزش‌های انسانی، آشناسازی مستضعفان با حکومت عدل اسلامی و عمل مطابق اسلام را از عوامل و شیوه‌های صدور انقلاب دانستند.
امام (ره) در این باره اعتقاد دارد که: «با صدور انقلابمان که در حقیقت صدور اسلام راستین و بیان احکام محمدی (ص) است، به سیطره و سلطه و ظلم جهانخواران خاتمه می دهیم»
درچارچوب این ایدئولوژی، جمهوری اسلامی ایران، سعادت انسان در کل جامعه بشری را آرمان خود می‌داند و استقلال و آزادی و حکومت حق و عدل را حق همه مردم جهان می‌شناسد، در نتیجه این اصل را بر ارتباط کشورها قرار می‌دهد نه دخالت در امور داخلی ملت‌ها.
صدور انقلاب از دیدگاه امام خمینی (ره)، همان صدور اسلام ناب محمدی (ص) است که جزو رسالت‌ها و تعهدات دولت اسلامی به شمار می‌رود و در نتیجه، حمایت از ملت‌های محروم و مستضعف و حمایت از حکومت جهانی اسلام در این راستا، مفهوم و معنا پیدا می‌کند.
** اصل نفی سلطه پذیری
از جمله مسائلی که در جوامع مختلف دارای اهمیت است، و بعضی مردم خود را برای حفظ آن فدا می‌کنند و نظام اسلامی هم بدان اهمیت زیادی داده، نفی سلطه بیگانه در زمینه‌های مختلف از جمله در زمینه، سیاسی، فرهنگی واقتصادی است.
آموزه‌های قرآن کریم و پیامبر اکرم (ص) هرگونه اقدامی را که منجر به سلطه بیگانه شود مردود دانسته، جامعه اسلامی و مسلمانان را از آن پرهیز داده‌اند.
بر اساس این قاعده، خداوند متعال در قوانین و شریعت اسلام، به هیچ روی، راه نفوذ و تسلط کفار بر مسلمانان را باز نگذاشته است. پس از لحاظ کافر در هیچ زمینه‌ای نمی‌تواند مسلط بر مسلمانان باشد. به عبارت دیگر، هرگونه رابطه و عملی که منجر به برتری کافر بر مسلمانان باشد انجام آن بر مسلمانان حرام است.
بنابراین، نظام جمهوری اسلامی ایران بر پایه محور حفظ عزت و سیادت مسلمانان و نفی سلطه بیگانگان است. از این‌رو، سیاست خارجی اسلام همانند سیاست داخلی اش، بر پایه اصولی استوار است که اجرای صحیح آنها، آثار ارزشمندی در پی خواهد داشت که بدون رعایت آنها، ارتباط با ملل و دولتهای جهان قوام نمی‌یابد.
در این صورت است که اندیشه‌ها و مواضع سیاسی و امور خارجی اعتدال می بخشد و آن را از تندروی و کندروی و گرایشها و تنش باز می‌دارد و به مسیر درست رهنمون می‌کند.
امام (ره) در این باره می فرماید: «ما منطقمان، منطق اسلام، این است که سلطه نباید از غیر بر شما باشد. نباید شما تحت سلطۀ غیر بروید. ما هم می خواهیم نرویم زیر سلطه».
** دفاع از کیان اسلام و مسلمانان
با توجه به اینکه نقش هر مسلمان در تعیین سرنوشت جامعه اش و بازتابی که اعمال دیگران در سرنوشت او دارد و تعهدی که باید در پذیرش مسئولیت‌های اجتماعی داشته باشد، ایجاب می‌کند که وی ناظر و مراقب همه اموری باشد که در اطراف او و جامعه اش اتفاق می‌افتد و نسبت به این امور هیچ وقت بی توجه نباشد.
همچنین توجه به این آموزه‌های قرآن کریم که همیشه بر ضرورت ظلم زدائی و ظلم ستیزی از جامعه بشری تاکید داشته و برای ظلم هیچ‌گونه جایی در نظام آفرینش قائل نشده، این وظیفه (ظلم زدائی) را مسئولیت اجتناب ناپذیر انسان دانسته و پذیرش ظلم و تن به ظلم دادن را محکوم کرده است.
ایشان برنامه سیاست خارجی ایران را برنامه اسلام ذکر می‌کنند و می‌فرمایند: «ما برای دفاع از اسلام و ممالک اسلامی و استقلال ممالک اسلامی در هر حال مهیا هستیم. برنامه ما برنامه اسلام است، وحدت کلمه مسلمین است، اتحاد ممالک اسلامی است.»
** اصل احترام متقابل
جامعه بین‌المللی متشکل از دولت‌هایی است که با هم برابرند. تساوی دولتها ناشی از حاکمیت آنها است، اساس و شالوده روابط بین دولتها و نظم جهانی بر اساس حفظ حاکمیت کشورها نهاده شده است.
مادامی که کشورها از حقوق خود تجاوز نکرده‌اند احترام آنها را باید رعایت کرد در غیر این صورت باید برخورد متقابل کرد.
ایشان در این باره می‌فرماید: «ما با هیچ ملتی بدنیستیم. اسلام آمده بود برای تمام ملل، برای ناس، … ما اعلام می‌کنیم که نظر تجاوز به هیچیک از کشورهای اسلامی و غیر اسلامی نداریم».
** اصل نه شرقی نه غربی (عدم تعهد)
از همان اولین روزهای انقلاب، رهبرکبیر انقلاب و مردم انقلابی چهارچوب سیاست خارجی نظام جمهوری اسلامی را در شعار " نه شرقی - نه غربی - جمهوری اسلامی " اعلام کردند.
بر این اساس جمهوری اسلامی ایران نه وابسته به بلوک غرب و نه وابستگی به بلوک شرق سابق بود، بلکه یک سیاست خارجی مستقل براساس ارزشها و موازین اسلامی انتخاب کرد.
مفاد این اصل از دیدگاه حضرت امام (ره) نفی سلطه پذیری است نه نفی رابطه و مناسبات با کشورها و در این اصل ایجاد رابطه و مناسبات فی نفسه مطرود نیست.
امام خمینی (ره) بر این اساس خطاب به جهادگران می‌فرمایند: «امیدوارم ازسیاست صحنه‌های سخت " نه شرقی، نه غربی، جمهوری اسلامی " عبور کنید که اگر ایران را بر پایه استقلال واقعی پی ریزی نکنیم، هیچ کاری نکرده ایم».
این اصل، محور روابط خارجی و ملاک برقراری وتوسعه مناسبات با سایر کشورها را نیز تعیین می‌کند، یعنی درایجاد ارتباط و در توسعه و گسترش روابط همواره این اصل باید مدنظر قرار گیرد.
اهداف سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در کنار اصول انقلابی نیز از اهمیت خاصی برخوردارند و روابط حسنه مدارا و مسالمت آمیز، استقلال، کمک به نهضت‌های آزادی بخش و وحدت امت اسلامی از جمله این اهداف هستند که در دیدگاه بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران نمود بیشتری دارند و تکیه بر این اصول و اهداف جایگاه سیاست خارجی ایران را در سیستم بین الملل بهتر حفظ می‌کند.
۶۰۰۳
نظر شما