گلابگیری کاشان، فرصتی برای غرق شدن در عطر بهار

کاشان به عنوان منطقه ای تاریخی مهم در مرکز ایران سالانه از اردیبهشت ماه جای جایش با گل محمدی آراسته می‌شود و باغ‌های پوشیده از گل های محمدی زیبایی وصف ناپذیری به این شهرستان واقع در ۲۲۰ کیلومتری جنوب تهران، ۱۰۰ کیلومتری جنوب قم و ۲۰۰ کیلومتری شمال اصفهان می بخشد.

کاشت گل‌محمدی در ایران قدمتی نزدیک به هفت هزار سال داشته و گلابگیری کاشان که در طول زمان تغییراتی بسیار جزئی داشته، به دلیل کیفیت بالای تولیدات به عنوان پایتخت گل و گلاب جهان شناخته شده است.

اساسی‌ترین عامل شهرتش میزان بالای اسانس گل سرخ محمدی است، چنان که صنایع عطرسازی جهان به ویژه در کشورهای اروپایی که از فناوری‌های پیشرفته تبدیل محصول به فرآورده عطر بهره مند هستند به کاربرد اسانس گل محمدی منطقه کاشان به عنوان محصولی غیر شیمیایی روی آورده‌اند؛ چنانکه سالانه مقدار زیادی اسانس تولیدی به وسیله کشورهای اروپایی از ایران خریداری می‌شود.

در کنار این عامل، روش سنتی گلابگیری است که آن را باید حاصل هنر، ذوق، سلیقه و ابتکار مردم منطقه کاشان برشمرد.

رییس اداره بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی کاشان در این زمینه گفت: سطح زیر کشت گل محمدی در این شهرستان ۲ هزار و ۴۵۰ هکتار است که ۲۶۷ هکتار آن در بخش مرکزی قرار دارد.

عباس معینی فر سطح زیر کشت این محصول در بخش‌های برزک، قمصر و نیاسر را نیز به ترتیب یکهزار و ۲۶۳، ۵۶۸ و ۳۵۲ هکتار برشمرد و بیان کرد: با توجه به ناپایداری های جوی و از جمله گرمای زودرس گلستان‌های بخش مرکزی زودتر به گل نشستند اما به علت خنکی هوا، گلستان‌های شهر کامو تا اواسط خرداد دارای گل است.

رییس اداره بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی کاشان عنوان کرد: میانگین برداشت از هر هکتار گلستان چهار هزار و ۲۰۰ کیلوگرم گل محمدی است و پیش بینی می‌شود که امسال بیش از ۱۰ هزار تن محصول در مجموع برداشت شود.

وی یادآور شد: شهرستان کاشان با یکهزار و ۶۵۰ دیگ سنتی و همچنین ۳۰ واحد صنعتی بیشترین تولید گل محمدی در کشور را دارد.

یک تولید کننده سنتی گلاب کاشان در گفت و گو با ایرنا تشریح کرد: در تولید سنتی گلاب، مقادیر مشخصی از گل محمدی و آب (به ازای هر یک کیلوگرم گل، یک لیتر آب) را درون دیگی مسی ریخته و با درپوش روی آن را محکم می‌بندند.

علی هاشمی افزود: روی در دیگ سوراخی وجود دارد که به لوله‌های استیل یا آلومینیومی متصل و سر دیگر لوله به ظرف مسی که پاچ می‌نامند، منتهی می‌شود و بخارهای حاصل از تقطیر، پس از عبور از این لوله در پارچ مسی درون آب سرد به تدریج سرد شده و گلاب به دست می‌آید.

وی زمان گلابگیری به روش سنتی را بین پنج تا هفت ساعت برشمرد و بیان کرد: برای تشخیص گلاب خالص باید آن را مزه کنیم و اگر مزه ای تلخ داشته، شفاف و بدون رنگ بود، گلاب خالص است.

این تولید کننده گلاب اضافه کرد: البته تلخی گلاب هم باید طبیعی باشد و اگر شک داشتید می‌توانید پس از مزه کردن گلاب، ۲ بار آب دهان خود را قورت دهید؛ اگر تلخی باز در دهانتان باقی ماند گلاب اصل نیست و ناخالصی دارد و اگر تلخی کام شما برطرف شد پس گلاب شما اسانس نداشته و طبیعی و اصیل است.

یک گردشگر اهل تهران به ایرنا گفت: فصل بهار بهترین زمان برای سفر به این منطقه است، زیرا در کنار هوای گرم و معتدلش، گلابگیری در روستاهای کوهستانی منطقه بر جذابیت آن می‌افزاید.

مریم سعادتی اضافه کرد: همزمان با طلوع آفتاب، بوی گل محمدی در شهرهای کوهستانی قمصر و نیاسر می پیچد، به طوری که چنین موقعیتی را در هیچ کجای دنیا نمی‌توان دید و احساس کرد.

وی بیان کرد: سنت گلابگیری در منطقه کاشان بسیار شگفت انگیز است و هر گردشگری که یک بار در فصل گلابگیری به این منطقه سفر کند، از سال بعد مشتری پر و پا قرص گلابگیری خواهد شد.

این گردشگر اضافه کرد: گلاب و عطر کاشان مانندی ندارد و انواع عرقیات گیاهی آن هم به عنوان داروهای گیاهی برای درمان انواع بیماری‌ها استفاده می‌شود.

کاشت گل محمدی و تولید گلاب و عرقیات گیاهی یکی از مهمترین فعالیت‌های اقتصادی مردم مهربان و میهمان نواز منطقه کاشان پس از بافت فرش است، چنان که گلاب تولیدی بخش‌های قمصر، نیاسر و برزک از نظر مرغوب بودن، بهترین در جهان به شمار می‌رود و از جنبه مذهبی نیز می توان به استفاده از این محصول برای شست و شوی خانه خدا در نهم ماه قمری ذی الحجه اشاره کرد.

جایگاه گردشگری کشتزارهای گل محمدی در استان اصفهان به گونه‌ای است که آئین گلاب گیری کاشان به شماره ۱۰۹ در هشتم خرداد ماه سال ۸۹ در فهرست میراث معنوی کشور به ثبت رسید.

قمصر، نیاسر و برزک مهم‌ترین قطب‌های گلاب گیری منطقه کاشان هستند که شهر قمصر در ۳۰ کیلومتری، برزک در ۴۵ کیلومتری جنوب غربی و نیاسر به عنوان کهن باغشهر ایران در ۳۰ کیلومتری غرب کاشان قرار دارند و گردشگران می‌توانند با قدم زدن در باغ‌های گل محمدی و حضور در کارگاه‌های گلابگیری، سفری لذت بخش و به یاد ماندنی را تجربه کنند.

گل سرخ رز یا محمدی از گیاهان بومی و خاستگاه اصلی آن ایران است که تا ۳۵۰ سال پیش جز ایران در جایی دیگر رویش نداشت اما در دوره صفویان این گل و کلیه دستگاه‌های گلابگیری از ایران به عثمانی (ترکیه امروزی) و سپس سوریه و بلغارستان برده شد.

ایرانیان از نخستین کسانی بودند که از گذشته‌های دور به ویژگی‌های خوراکی و درمانی گل سرخ (محمدی) پی برده بودند و گلاب گل محمدی بانام علمی ( Rosa damascena ) همواره در به مناسبت‌های گوناگون از آن استفاده می کردند.

غنچه خشک، مایع گلاب، روغن و اسانس دیگر فرآورده‌های برگرفته از گل محمدی است که در کنار عرضه به بازارهای داخلی، قابل صادرات به همه کشورهای جهان بوده و البته در کنار این کاربردهای پایه‌ای در تولید انواع عطر، ادکلن و خوشبو کننده ها، غذایی و دارویی نیز دارد که سالانه صدها هزار نفر گردشگر و طبیعت گرد داخلی و خارجی را به خود جلب می‌کند.

گلاب از تقطیر گل های گل سرخ تازه چیده شده با آب به دست می‌آید؛ از تقطیر دوباره گلاب، فرآورده‌ای تولید می‌شود که گلاب دوآتشه شهره است و اگر دوباره گلاب دوآتشه را تقطیر کنند، گلاب غلیظی از نظر اسانس به دست می‌آید که فوق العاده خوشبو بوده و در حقیقت گلاب ناب و خالص است.

شهرستان کاشان دارای ۲۸ کارخانه صنعتی، ۱۲ واحد نیمه صنعتی و یکهزار و ۶۰۰ کارگاه سنتی تولید کننده گلاب، عرقیات گیاهی، اسانس و عطر گل محمدی بوده که زمینه اشتغال ۱۰ هزار بهره بردار را فراهم آورده و در فصل کاشت، داشت و برداشت این آمار به ۲۲ هزار نفر افزایش می‌یابد.

۷۴۷۲/‌۸۱۲۳