به گزارش ایرنا، ایران اسلامی با داشتن امکانات، تجهیزات و نیروی انسانی متخصص در رشته‌های گوناگون پزشکی، درمانی و بهداشتی، ظرفیت‌های بسیار وسیع برای فعالیت و ورود تخصصی به گردشگری سلامت دارد که اگر از سوی نهادهای مرتبط همچون میراث فرهنگی، دانشگاه‌ها و مراکز درمانی مدون شود، بدون تردید در کنار رونق روز افزون صنعت گردشگری به میزان قابل توجهی بر افزایش درآمدها و تکانه‌های مثبت اقتصادی نیز اثرگذار خواهد بود.
از این منظر آذربایجان شرقی و کلان شهر تبریز با موقعیت جغرافیایی بسیار مناسب به لحاظ امکانات پزشکی و درمانی و نیز شرایط خاص اقلیمی، قابلیت فراوانی برای جذب توریسم درمانی از استان‌های همجوار و کشورهای همسایه و حوزه قفقاز دارد.
امکانات تخصصی درمانی، چشمه‌های متعدد آب گرم، مجاورت با دریاچه ارومیه و موقعیت مناسب جغرافیایی و همسایگی با کشورهای جمهوری‌های آذربایجان، ارمنستان و جمهوری خودمختار نخجوان و همچنین نزدیکی به کشورهای ترکیه و عراق، آذربایجان شرقی را به عنوان یکی از قطب‌های توریسم درمانی در ایران تبدیل کرده است.
دانشگاه علوم پزشکی تبریز با امکانات آموزشی و تخصصی خود یکی از قطب‌های علم پزشکی کشور است که بیمارستان‌های تخصصی و فوق تخصصی تحت پوشش این مجموعه نه تنها برای منطقه شمال غرب کشور، بلکه برای بیماران کشورهای همسایه و نزدیک می‌تواند به محل و منبعی مهم برای جذب گردشگران سلامت باشد.
آذربایجان‌شرقی در حال حاضر ۲۹ بیمارستان دولتی، هشت بیمارستان عمومی غیردولتی و هفت بیمارستان خصوصی دارد که هر کدام در بخش‌ها، رشته‌ها و تخصص‌های مختلف توانایی جذب گردشگران داخلی و خارجی را دارند.
احیای دریاچه ارومیه و بازگشت آن به شرایط عادی که امسال شاهد آن هستیم، از دیگر مزیت‌ها و بسترهای بسیار مناسب برای جذب گردشگران سلامت است که متأسفانه تاکنون هیچ برنامه و تعریف مشخصی از سوی دستگاه‌های مربوطه در این زمینه به انجام نرسیده است، در حالی که لجن‌ها و املاح این دریاچه برای درمان بیماری‌های پوستی و روماتیسمی کاربرد وسیعی دارد.
آب و لجن دریاچه ارومیه به دلیل وجود املاح معدنی فراوان، خاصیت درمانی و ضدعفونی داشته و برای مداوای بیماری‌های قارچی و پوستی، دردهای عضلانی و مفصلی، رفع خستگی و استرس و همچنین بهبود پینه و ترک‌های دست و پا مؤثر است.
نمک دریاچه ارومیه نیز از نادر نمک‌های دریاچه‌ای مرده در جهان است که به دلیل دارا بودن گونه‌ای از سخت‌پوستان به نام آرتیمیا و ترکیبات و املاح به وجود آمده از پوسته این موجود زنده، دارای مقادیر بسیاری از مواد معدنی کلر، سدیم، پتاسیم، کلسیم، برم، سولفات‌ها و دیگر املاح به همراه کتون است که در علم پزشکی کاربردهای فراوانی دارد.
تنها ۳ دریاچه عظیم مرده در دنیا وجود دارد که دومین آنها پس از بحرالمیت، دریاچه ارومیه است و پس از آن دریاچه مرده نمک آمریکا در رده سوم قرار دارد.
همچنین هوای کنار دریاچه بدلیل داشتن مقداری رادیواکتیویته که از ماسه‌های مرطوب و آب دریاچه پخش می‌شود، بسیار نشاط‌آور است؛ غلظت بالای نمک دریاچه نیز این امکان را می‌دهد که براحتی در روی آب شناور شد و تمدد اعصاب کرد، بدون آنکه کسی در آن غرق شود. در مجتمع‌های گردشگری بنادر مهم این دریاچه (بنادر شرفخانه و رحمانلو) غیر از لجن‌درمانی، دانش و طب رنگ‌درمانی و نوردرمانی نیز به کار گرفته می‌شود و به این ترتیب در استخرهای مجتمع‌ها، گردشگران می‌توانند از استخر آب شور، لجن دریاچه و ماساژ درمانی استفاده کنند.
مسئولان میراث فرهنگی و گردشگری و نیز مراکز درمانی و بهداشتی کشور و استان‌های آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی تاکنون توانایی ارائه برنامه‌های مفصل و نیز تبلیغات رسانه‌ای مؤثر برای بهره برداری از ظرفیت‌های درمانی، پزشکی و سلامت منطقه ارائه نکرده‌اند، در حالی که می‌توان با رایزنی‌های مختلف سیاسی و اقتصادی و فرهنگی، اتباع کشورهای منطقه را نسبت به این توانمندی‌ها آگاه کرد.
اقدام دولت جمهوری اسلامی ایران در زمینه لغو یکجانبه روادید برای شهروندان جمهوری آذربایجان یکی از مهمترین اقدامات حوزه دیپلماسی خارجی برای جذب گردشگران بوده است که طی ماه‌های اخیر به سفرهای گردشگری و درمانی اتباع این کشور به ایران و تبریز تحرک بخشیده است.
بنا به آمارهای رسمی اوج سفرهای گردشگری از جمهوری آذربایجان به ایران مربوط به سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ بوده است که در این سال‌ها بیش از یک میلیون شهروند آذربایجان از ایران دیدار کردند که نزدیک به ۵۰ تا ۶۰ درصد از آنها با هدف درمان بوده است.
کیفیت بالای داروهای تولیدی ایران و تولید دارو در واحدهای صنعتی مدرن، ارائه خدمات تخصصی بهتر و هزینه‌های پایین از مزیت‌های نظام پزشکی ایران برای اتباع سایر کشورها است که همین عوامل موجب شده بسیاری از شهروندان جمهوری آذربایجان که برای درمان به این ایران و تبریز سفر می‌کنند در حین بازگشت، داروهای ایرانی را نیز برای مصرف شخصی حمل کنند.
معاون درمان رئیس دانشگاه علوم پزشکی تبریز، فعالیت در حوزه جلب گردشگان سلامت را یکی از برنامه‌های اولویت دار این معاونت برشمرد و گفت: با توجه به شرایط اقتصادی کشور و تفاوت نرخ ارز ایجاد شده به دلیل تحریم‌ها، فضای استان باید برای توسعه گردشگری سلامت میهاتر شود.
حجت پورفتحی اظهار داشت: بر همین اساس طی ماه‌های اخیر پای گردشگران سلامت به تبریز باز شده است، هرچند این وضعیت نسبت به سال‌های اول دهه ۱۳۹۰ که اوج حضور گردشگران سلامت در آذربایجان شرقی بود، تفاوت‌های آشکاری دارد.
وی افزود: حوزه گردشگری سلامت امروز در تمام کشورها با جدیت خاصی پیگیری می‌شود و در منطقه نیز جمهوری اسلامی ایران رقبای بسیار قدری مثل ترکیه دارد که باید با برنامه ریزی اصولی و مدون نسبت به توسعه این صنعت اقدام کرد، چون یکی از راه کارهای مقابله با تحریم‌ها جذب توریست به ویژه توریست سلامت است.
پورفتحی بیشترین فراوانی حضور گردشگران سلامت در آذربایجان شرقی را مربوط به اتباع جمهوری آذربایجان، جمهوری خودمختار نخجوان و عراق اعلام و اضافه کرد: زمانی این حضور بین سال‌های ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۳ بسیار خوب بود و روندی رو به افزایش داشت، اما از آن زمان به بعد برخی مولفه‌ها همچون برخورد مردم، پزشکان، رانندگان تاکسی و هتل داران باعث بی‌رغبتی گردشگران سلامت خارجی برای حضور در تبریز شد.
وی امکانات و تجهیزات پزشکی و درمانی را بخشی از الزامات توسعه گردشگری سلامت خواند و افزود: اقدامات فرهنگی و تخصصی پذیرش گردشگر باید در سطح جامعه نهادینه شود تا از کوچک‌ترین فرصت‌ها برای بهره برداری هر چه بیشتر امکانات توریست درمانی، استفاده شود.
پورفتحی، توجه به توسعه فیزیکی مراکز درمانی و بیمارستانی را از جمله اقدامات دانشگاه علوم پزشکی تبریز برای خدمات دهی مناسب و بهتر به بیماران داخلی و خارجی برشمرد و گفت: طی پنج سال اخیر در راستای بهبود روند ارائه خدمات به بیماران، تعداد تخت‌های فعال بیمارستانی استان از پنج هزار و ۶۴ تخت در سال ۹۲ به شش هزار و ۲۰۴ تخت رسیده است.
یکی از پزشکان تبریز نیز با اذعان به اینکه به دلیل برخوردهای نامناسب، اعتماد گردشگران حوزه سلامت نسبت به سال‌های اولیه حضور آنها در آذربایجان شرقی به میزان قابل توجهی کاهش پیدا کرده است، دلیل اصلی این امر را بی برنامگی و رفتارهای ناشایست برخی از فعالان بخش سلامت اعم از پزشکان و پرستاران با گردشگران خارجی عنوان کرد.
محمد ایرجیان گفت: باعث تأسف است که بگویم برخی از پزشکان سو استفاده‌هایی از حضور بیماران کشورهای خارجی کردند که نتیجه این رفتارها را امروز در آمارهای رو به کاهش ورودی گردشگران بخش سلامت به استان شاهد هستیم.
وی با تاکید بر اینکه نظارت بر فعالیت‌های بخش درمان باید جزو اولویت‌ها و برنامه‌های محوری دانشگاه علوم پزشکی قرار بگیرد، گفت: چنانچه نظارت‌های دقیق و اصولی نسبت به فعالیت‌های توریسم درمانی به انجام برسد، می‌توان بخش عمده‌ای از عوامل نارضایتی بیماران خارجی را حل و فصل کرد.
این متخصص ارتوپدی و جراحی استخوان، ظرفیت‌ها و امکانات درمانی و بهداشتی تبریز نسبت به کشورهای ترکیه، عراق، جمهوری‌های آذربایجان و ارمنستان را بسیار بالا ارزیابی کرد و گفت: چنانچه برنامه ریزی و اقدامات مؤثر از این امکانات برای جلب و تقویت توریسم درمانی در استان نشود، بدون تردید در سال‌های آینده افسوس این روزها را خواهیم خورد.
ایرجیان، فواید اقتصادی، سیاسی و اجتماعی حاصل از جذب گردشگران سلامت به کشور را بسیار فراتر از حوزه‌های درمانی دانست و یادآوری کرد: می‌توان با تهیه و تدوین برنامه‌های جامع، دوباره به سیر افزایشی حضور گردشگران درمانی در آذربایجان شرقی امیدوار بود.
مشاهدات عینی خبرنگار ایرنا از حضور کم تعداد اتباع خارجی در مطب‌های پزشکان مختلف شهر تبریز نیز نشان می‌دهد یکی از دلایل عمده بی رغبتی آنها به حضور در تبریز نسبت به سال‌های گذشته، بدرفتاری و اخذ هزینه‌های غیرقانونی و هنگفت از آنها است.
اخذ حق ویزیت چندین برابری نسبت به حق قانونی، دریافت زیرمیزی‌های متعدد از سوی برخی از کارکنان مطب پزشکان و خود پزشکان، بدرفتاری پرسنل بیمارستانی و نبود راهنماهای مؤثر و مترجم برای همراهی بیماران خارجی از دلایل عینی کاهش حضور گردشگران سلامت در تبریز است.
یکی دیگر از پزشکان تبریزی در گفت وگو با خبرنگار ایرنا با تائید مطالب فوق، اخذ هزینه‌های اضافی و غیرقانونی از بیماران خارجی توسط پزشکان را عاملی مؤثر در کاهش تعداد گردشگران سلامت ورودی به آذربایجان شرقی بیان و اضافه کرد: موردی سراغ دارم که یکی از پزشکان حق ویزیت هشت میلیونی از تبعه یکی از کشورهای همسایه اخذ کرده است.
رسول صادق ادامه داد: آیا با چنین رفتارهای زننده، زشت و دور از اخلاق انسانی و حرفه‌ای انتظار داریم روز به روز بر تعداد بیماران خارجی در کشور و استان افزوده شود؟
وی اظهار داشت: به دلیل همین رفتارهای ناشایست است که امروز بیمارانی که از جمهوری‌های آذربایجان، ارمنستان و جمهوری خودمختار نخجوان قصد حضور در تبریز را داشتند، مسیر خود را به گیلان و البته ترکیه تغییر داده‌اند.
صادق یادآوری کرد: از دست دادن فرصت جذب گردشگران سلامت به آذربایجان شرقی، چالش و مشکلی ساختاری، تشکیلاتی و مربوط به زیربناهای فرهنگی است که اصلاح و تغییر آن به سال‌ها زمان نیاز خواهد داشت.
وی، کم توجهی نهادهای مسؤول به وظیفه نظارتی خود را از دلایل اصلی به وجود آمدن وضعیت موجود آذربایجان شرقی در جلب گردشگران سلامت ذکر کرد و افزود: چنانچه در سال‌های گذشته در این ارتباط اقدامات شایسته به انجام می‌رسید، امروز شاهد کاهش آمار حضور اتباع خارجی برای دریافت خدمات درمانی در استان نبودیم.
به گزارش ایرنا، بدون تردید توریسم درمانی فرصت بی نظیری برای ایران، آذربایجان شرقی و تبریز پدید می‌آورد، فرصت‌هایی که تا به حال آنگونه که باید نگرش اصولی، علمی و برنامه محور به آن نشده است.
غفلت از فرصت ایده آل توریسم درمانی برای افزایش درآمدهای اقتصادی و به تبع آن ارتقای جایگاه علمی، سیاسی و اجتماعی ایران در سطح منطقه، افسوس سال‌های آینده را به دنبال خواهد داشت و تا دیر نشده باید از هم اکنون اقدامات عاجل در این زمینه به عمل آید.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی هم دست‌هایی پشت پرده را از عوامل اصلی کاهش آمار مربوط به گردشگران سلامت به استان دانست و گفت: دلالانی در جامعه حضور دارند که متأسفانه از حضور اتباع خارجی سو استفاده‌های فراوانی می‌کنند.
مرتضی آبدار با بیان اینکه این عامل تا حدودی تغییر یافته است، اظهار داشت: طی ماه‌های اخیر از مرحله خطر در این حوزه عبور کرده‌ایم و با برنامه ریزی های انجام شده موفق شده‌ایم تعداد ۱۵ مرکز بیمارستانی را در ارائه خدمات پزشکی به گردشگران سلامت وارد چرخه گردشگری استان کنیم.
به گفته وی پارسال تعداد ۲۲۰ نفر گردشگر سلامت در بیمارستان‌های آذربایجان شرقی بستری شدند و خدمات پزشکی و درمانی دریافت کرده‌اند.
آبدار، جذب و تقویت حضور گردشگران سلامت را منوط به تهیه و آماده سازی زیرساخت‌های مختلف از جمله نگاه تخصصی، بیمارستان‌های مجهز همراه با پرسنل حرفه‌ای و مراکز اقامتی ویژه دانست و اظهار داشت: باید توجه داشت بیمارستان‌هایی که گواهینامه پذیرش بیماران بین المللی دریافت کنند، می‌توانند در امر ساماندهی و فعالیت‌های گردشگری سلامت استان همسو با برنامه‌های میراث فرهنگی حرکت کنند.
وی اضافه کرد: در این راستا کمیته گردشگری سلامت آذربایجان شرقی با انجام برنامه ریزی و نظارت‌های دقیق و اصولی گام در راه رفع موانع توسعه این صنعت پر سود برداشته است.
آبدار ادامه داد: آذربایجان شرقی به دلیل برخورداری از امکانات مناسب درمانی، کادر پزشکی و درمانی مجرب و بیمارستان‌های مجهز توانایی عملکرد موفق در جذب گردشگر سلامت را دارد، از این رو کمیته گردشگری سلامت استان تلاش دارد با نظارت‌های دقیق و اصولی گام‌های اساسی در توسعه این حوزه بردارد.
وی یادآوری کرد: کمیته مزبور با انجام بازدیدهای مستمر به دنبال اتخاذ راهکارهای مناسب و متمرکز برای عملیاتی کردن طرح‌ها و برنامه‌ها با مشارکت مراکز درمانی استان به منظور بالا بردن آمار گردشگران سلامت داخلی و خارجی است.
آبدار، فرصت‌های گردشگری پزشکی در آذربایجان شرقی را مورد اشاره قرار داد و گفت: وجود دانشگاه علوم پزشکی تبریز، بیمارستان‌های دولتی و خصوصی تخصصی و فوق تخصصی مجهز در تبریز و برخی دیگر از شهرهای استان، آزمایشگاه‌های تشخیص طبی، مراکز تصویر برداری، سی تی اسکن، رادیولوژی، داروخانه‌های متعدد، وجود پزشکان حاذق و با تجربه و نیز وجود کادرهای بیمارستانی از جمله این فرصت‌ها است.
وی نبود متولی مشخص در زمینه گردشگری پزشکی، دلالان و سو استفاده از گردشگران خارجی در مرزها و مبادی ورودی کشور و سطح شهر تبریز، نبود نظام بازاریابی مشخص پیرامون گردشگری سلامت، چالش‌های بهداشتی، درمانی و اقتصادی گردشگری پزشکی را از چالش‌های پیش روی گردشگری سلامت آذربایجان شرقی دانست.
گزارش: سیدیحیی مرتضائی
۳۰۳۸/۵۱۸
نظر شما