چتر سوادآموزی برای تحت‌ پوشش‌ بردن تمامی اقشار، گسترده است

روزنامه شرق با درج گفت و گویی آورده است: این روزها با توجه به تغییر تعریف سواد یکی از سازمان‌هایی که توانسته خود را بازیابی کند و اقدامات تازه‌ای در راستای تعریف نو از سواد در جامعه ارائه دهد، نهضت سوادآموزی است. سعید شهریاری، سرپرست معاونت سوادآموزی اداره کل آموزش و پرورش شهر تهران از چرخش نهضت سوادآموزی در روش‌های آموزشی از سال ۱۳۹۰ می‌گوید. سازمانی که توانسته چهره‌هایی موفق در عرصه‌های مختلف به جامعه معرفی کند و این روزها با آخرین درصدهای بی سوادی در جامعه دست و پنجه نرم می‌کند.

زمانی تعداد زیادی بی‌سواد داشتیم و همین مسئله بعد از انقلاب اسلامی منجر به شکل‌گیری ایده نهضت سواد آموزی شد. آیا در شرایط کنونی هنوز نیازمند حضور سازمانی به نام نهضت سوادآموزی هستیم؟
از جمله مشکلاتی که ما داریم این است که ورودی به بی‌سوادی بسته نشده؛ یعنی هر چقدر هم آموزش بدهیم به علت عدم انسداد کامل ورودی به بی‌سوادی باز هم افرادی اضافه می‌شوند. برخی از خانواده‌ها ضرورت سواد را در زندگی‌شان احساس نمی‌کنند یا آن‌قدر مشکلات مالی دارند که جز اولویت اصلی‌شان نیست. برخی خانواده‌ها هنوز به فرزندشان به عنوان یک نان آور و منبع درآمد نگاه می‌کنند و تشخیص نمی‌دهند که اگر این فرزند برود و سواد یاد بگیرد، چه آینده‌ای می‌تواند برای خود، خانواده و جامعه‌اش داشته باشد و ترجیح می‌دهند فرزند برایشان بهره مالی داشته باشد. امروزه وجود افراد بزرگسال کم‌سواد و بی‌سواد یکی از مهم‌ترین موانع توسعه هر کشوری است و تمامی کشورها تلاش می‌کنند افراد توانمند و شهروند جهانی تربیت کنند و بنابراین یونسکو همه کشورها را ملزم کرده است تا جهت کاهش نرخ بی‌سوادی، الزاماً برنامه داشته باشند.

افرادی که در چرخه باسوادی قرار گرفته و توانمند شده‌اند، نقش‌آفرینی تأثیرگذاری هم در جامعه داشته‌اند. این افراد تا وقتی بی‌سواد هستند منزوی و گوشه‌گیرند اما به محض اینکه باسواد می‌شوند به عرصه می‌آیند. امروزه ما افرادی را داریم که از طریق سوادآموزی باسواد شده‌اند و در عرصه‌های مختلف اجتماعی و سمت‌های مختلف اداری مشغول به کار هستند و از آنها به عنوان چهره‌های موفق یاد می‌کنیم. کار سوادآموزی ایجاد یک ارزش افزوده به فرد و بازگرداندن ایشان به جامعه است. آموزش بزرگسالان سختی خاصی دارد و باید با ظرافت خاصی هم انجام شود چراکه این افراد آسیب‌دیده‌اند، آسیب پذیرند و ممکن است آسیب‌رسان باشند. جهت رفاه حال این عزیزان و نداشتن هیچ گونه عذر و بهانه‌ای و همچنین به دلیل مشغله‌های کاری و زندگی این افراد سوادآموزی از نظر تشکیل زمان و مکان کلاس خود را تابع بی‌سوادان می‌کند.

آیا نسبت به گذشته روش‌های سوادآموزی در این سازمان تغییراتی داشته است؟
کاری که ما در سوادآموزی به عنوان گام نخست انجام می‌دهیم، خواندن، نوشتن و چهار عمل اصلی و روخوانی قرآن است. اما این مرحله باسوادی فرد نقطه پایانی کار ما نیست، بلکه تازه نقطه آغازین کار ماست. فرد یا ادامه تحصیل می‌دهد یا مهارت‌هایی را آموزش می‌بیند. مثلاً در دوره تحکیم، مهارت‌های حقوق شهروندی و مهارت‌هایی که در زندگی و جامعه برای ایشان کاربردی است، به آنها آموزش داده می‌شود. در گذشته آموزش بزرگسالان به این شکل بود که افراد می‌آمدند و سواد یاد می‌گرفتند اما اگر استفاده نمی‌شد، رجعت به بی‌سوادی داشتند. در دنیا تحقیقاتی انجام شده که چه کنند تا سواد در افراد بزرگسال دوام و قوام داشته باشد؟ به این نتیجه رسیدند که اگر آنچه به این افراد آموزش داده می‌شود متناسب با زندگی و شغل و علاقه‌شان باشد، مانایی و پایداری مطالب آموخته‌شده بالاتر می‌رود. سوادآموزی در کنار کارهای بزرگی که در زمینه ریشه‌کن‌کردن بی‌سوادی انجام داده بود، از سال ۱۳۹۰ چرخشی در محتوای آموزش به بی‌سوادان ایجاد کرد. کتاب‌هایی متناسب با افراد ایجاد کرد، به عنوان مثال کتب ویژه کشاورزان، کارگران و اصناف، بانوان، زندانیان و… بنابراین امروزه روش‌های آموزشی سوادآموزی به روز و پویا هستند.

آیا آمار یا تحقیقاتی از تأثیرگذاری سواد بر زندگی سوادآموزان از گذشته تاکنون در دست دارید؟
تحقیقاتی در سطح یونسکو انجام شد که نشان می‌داد افرادی که فقط خواندن و نوشتن یاد گرفته‌اند اعتمادبه‌نفس و امید به زندگی‌شان بالا می‌رود. بیماری در این افراد کنترل شده و از مرگ‌ومیر فاصله گرفته‌اند. حتی وضع مالی‌شان هم بهبود می‌یابد. حدود ۷۰ درصد مخاطبان ما خانم‌ها هستند. نکته دیگر اینکه ما مخاطب‌محور هم هستیم و متناسب با علاقه‌مندی افراد مهارت آموزش می‌دهیم. در حوزه دین و مذهب برای مثال آداب صحیح نمازخواندن را آموزش داده‌ایم یا مهارت‌های دیگری مثل خیاطی و آشپزی آموزش داده می‌شود اما در کنار آن خودمان مهارت‌های دیگری را که تشخیص می‌دهیم نیاز است، آموزش می‌دهیم. سال گذشته که زلزله اتفاق افتاد از آموزش‌دهنده خواستیم تا با هلال‌احمر هماهنگ شوند و مهارت‌های لازم را به این افراد آموزش دهند. آموزش ICDL نیز یکی دیگر از مهارت‌هاست و برخی از سوادآموزان ما در حال آموزش هستند. فرد بزرگسال بی‌سواد که سواد یاد گرفته، مقدمات کامپیوتر و زبان انگلیسی را به او آموزش می‌دهیم و بعد نحوه استفاده از واژه‌پرداز word و اینترنت را یاد می‌گیرند.

مهم‌ترین دغدغه و مسئله‌ای که این روزها نهضت سوادآموزی با آن مواجه است، چیست؟
حرکت در درصدهای انتهایی گسترش باسوادی در کشور سخت است و البته ناگفته نماند این دغدغه بین‌المللی است و کشورهای دیگر نیز با آن درگیر هستند. افراد بی‌سواد در همه جای دنیا عموماً علاقه‌ای به باسوادشدن ندارند و نمی‌توانیم به سمت باسوادشدن سوقشان دهیم. بسیاری از این افراد که مقدمات سواد را یاد می‌گیرند و متوجه ارزش آن می‌شوند، ادامه تحصیل می‌دهند اما مشکل همین گام اول است که ضرورت را تشخیص نمی‌دهند. ما می‌گوئیم بحث مبارزه با بی‌سوادی ملی است و نه دولتی. بنابراین هر روزی که تمامی افراد جامعه احساس مسئولیت اجتماعی کردند و سوادآموزی را همراهی کردند تا افراد بی‌سواد به سمت ما بیایند، شتاب‌بخشی به درصدهای انتهایی بی‌سوادان باقی‌مانده رخ خواهد داد و قطعاً انتفاعش به کل جامعه می‌رسد. بی‌سوادی فرد می‌تواند عاملی تهدیدآمیز برای جامعه باشد. از این جهت باید باسوادان احساس مسئولیت کنند و اگر فرد بی‌سوادی دیدند تشویقش کنند تا باسواد شود. اگر به این سمت حرکت کردیم و همه کمک کردند می‌توانیم ریشه‌های بی‌سوادی را از بین ببریم.

آمار بی‌سوادی در تهران چه تعداد است؟
طبق سرشماری ۱۳۹۵ در شهر تهران در رده سنی ۱۰ تا ۴۹ سال تعداد ۹۰ هزار نفر بی‌سواد خوداظهاری اعلام شده است.

اگر همچنان فرد بی‌سوادی در مناطق مختلف تهران و مخصوصاً نواحی حاشیه‌ای بخواهد باسواد شود باید به کجا مراجعه کند؟
هر فرد بی‌سوادی به نزدیک‌ترین اداره آموزش و پرورش منطقه مراجعه کند و همکاران ما در مناطق کد ملی افراد را در سامانه وارد کرده و در صورت تأیید، متناسب با محل سکونت و کارش آموزش‌دهنده حضور پیدا می‌کند و به او آموزش می‌دهد. دستگاه‌های اجرایی نیز در تأمین فضا در این عرصه به ما کمک می‌کنند. در ضمن، سبک آموزش ما کلاسی، گروهی و نفر به نفر هم هست و به فرد متقاضی که جز هرکدام از این دسته‌ها قرار بگیرد آموزش می‌دهیم تا کسی از این چرخه حذف نشود. امروزه چتر حمایتی سوادآموزی روی تمامی اقشار جامعه گسترده شده است بنابراین آموزش در داخل زندان‌ها، پادگان‌های نظامی، عشایر، افراد معلول آموزش پذیر که به خاطر معلولیت ترک تحصیل کرده‌اند و… در حال اجراست.

این روزها بسیاری از آموزشیاران نهضت از وضعیت استخدامی‌شان ناراضی‌اند. اداره کل آموزش و پرورش تهران برای ساماندهی این افراد چه برنامه‌ای دارد؟
افرادی که با سوادآموزی همکاری دارند به آنها آموزشیار گفته می‌شد و اکنون این افراد را به نام آموزش‌دهنده خطاب می‌کنیم. با پیگیری‌هایی که سازمان نهضت سوادآموزی انجام داده است، استان‌ها در حال تشکیل پرونده آموزشی هستند. اگر کسانی قبل از سال ۱۳۹۲ به مدت دو سال با ما همکاری مستمر داشته و حداقل در هر دوره دو سوادآموز داشته باشند، اعلام شده که به مناطق مراجعه کنند و مستنداتشان را تحویل دهند و فرم‌های خاصی تکمیل می‌شود. قرار است داخل یک کارگروه که در مناطق است، تأیید شده و مستنداتشان به اداره کل ارسال شود. در اداره کل هم داخل کارگروهی بررسی شده و جهت ادامه روند به سازمان نهضت سوادآموزی ارسال خواهد شد.

زمان ثبت‌نام سوادآموزان در سال جاری از چه تاریخی آغاز می‌شود؟
امسال ثبت‌نام برای دوره سواد آموزی از مرداد تا پایان دی‌ماه و در دوره‌های انتقال و تحکیم از شهریور ماه تا پایان آبان است. انتظارمان از مردم این است که اگر فرد بی‌سوادی را می‌شناسند و خصوصاً در رده سنی ۱۰ تا ۴۹ سال است او را به سمت ما هدایت و کمک کنند تا این افراد زندگی بهتری را تجربه کنند. همچنین از مدیران مدارس تقاضا داریم اولیای بی‌سواد را شناسایی و به ما معرفی کنند. ما مشکل نیرو، فضا یا منابع مالی نداریم و فقط نیاز است که در افراد بی‌سواد برای باسوادشدن ایجاد انگیزه شود.