اگرچه سال ها پیش هنگام تاسیس پادگان های نظامی که امروز در دل شهرها جا گرفته اند، ملاحظات لازم در نظر گرفته شده، ولی گسترش شهرها باعث شد برخی از این مراکز نظامی داخل بافت شهری قرار گیرند.
از جمله دلایلی که از سوی منتقدان به وجود پادگان ها در سطح شهر، عنوان می شود، این است که در واقع ضرورتی به وجود این پادگان ها در شهر نیست و چون بیرجند از کمبود انواع سرانه های ورزشی، فضای سبز، تفریحی، فرهنگی و غیره رنج می برد، می تواند فضای خالی به جا مانده از انتقال پادگان برای جبران همین کمبودها استفاده شود.
انتقال پادگان‌ها از مراکز شهری در راستای تدابیر فرماندهی معظم کل قوا باید انجام گیرد و مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۸۸ طرحی را مصوب کرد که بر اساس آن تمام پادگان‌ها از فضای داخلی شهرها خارج و به بیرون از مرزهای شهری منتقل شوند.
این پشتوانه محکم قانونی مسئولان شهری بیرجند را به انتقال پادگان ۰۴ از قلب این شهر دلگرم کرد و بر همین اساس طرح هایی نیز برای رونق این اراضی به روی کاغذ نگاشته شد.
در سال ۸۲ توافقی بین وزارت دفاع و وزارت مسکن و شهرسازی وقت، برای واگذاری هزار و ۵۰ هکتار از اراضی تحت اختیار وزارت دفاع و ارتش در بیرجند به وزارت مسکن صورت گرفت.
با این توافق اراضی پادگان ۰۴ در نشست شورای عالی شهرسازی به محدوده شهر بیرجند الحاق شد. طرح تفصیلی این اراضی توسط مشاور تهیه و به تصویب کمیسیون ماده پنج شهر بیرجند رسید.
فرمانده وقت نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران، شهریور ۹۴ با بیان اینکه در سال های ابتدایی انتقال پادگان های نیروی زمینی ارتش (سال ۱۳۸۷ تا ۱۳۸۹) ادبیات مشترکی بین دولت و مسئولان مربوطه با این نیرو در زمینه انتقال پادگان ها وجود نداشت و این مساله موجب کندی روند فعالیت ها شده بود گفت: اما اینک با ادبیات و تعامل مشترک بین نیروی زمینی ارتش و دولت در انتقال پادگان ها، شاهد اقدامات خوب و اثربخش هستیم.
امیر احمد رضا پوردستان در آن زمان با تاکید بر اینکه تمام پادگان های نیروی زمینی ارتش در پنج تا هفت سال به خارج شهرها انتقال می یابند، انتقال مرکز آموزشی ۰۴ امام رضا (ع) بیرجند را جزو اولویت های این برنامه بعد از انتقال پادگان های نیروی زمینی در خراسان رضوی عنوان کرد.
معاون وزیر راه و شهرسازی نیز شهریورماه سال گذشته از جابجایی ۱۹ پادگان در سراسر کشور خبر داد که زمین های آن برای استفاده عمومی اختصاص داده می شود.
محمدسعید ایزدی آن زمان در بین این ۱۹ پادگان نامی هم از پادگان ۰۴ بیرجند برد و گفت: طرح این پادگان در شورای عالی شهرسازی و معماری ایران به تصویب رسیده است.
در گفته های وی مساحت پادگان بیرجند یک هزار و ۳۰ هکتار ذکر شده که بر اساس قانون در پی انتقال پادگان ها، شهرداری ها می توانند با یک نسبتی (به طور معمول ۶۰ به ۴۰ یا ۷۰ به ۳۰) امکان استفاده عمومی برای شهرها را فراهم کنند.
شهرداری بیرجند از گذشته تاکنون تلاش های زیادی برای تحقق آرزوی دیرینه مردم در راستای بازشدن گره اراضی پادگان انجام داده است.
احداث فضای سبز مناسب در این اراضی یکی از برنامه‌های شهرداری بوده که به طور مکرر در سفرهای مقامات کشوری مطرح و مطالبه گری شده است.
از همین رو مدیرعامل سازمان ملی زمین و مسکن در سفری که بهمن ماه سال گذشته به خراسان جنوبی داشت در شورای مسکن استان درباره مشکل اراضی پادگان ۰۴ بیرجند گفت: خروج پادگان ها از داخل شهر تکلیفی است که مقام معظم رهبری در خصوص آن دستور داده اند و این اتفاق رقم خورده است ولی باید سند آن به نام دولت صادر شود که در همین خصوص جلسات مستمری با مجموعه وزارت دفاع داشتیم و امیدواریم به زودی این موضوع تعیین تکلیف شود.
علی نبیان یادآور شد: ایجاد پارک در اراضی پادگان ۰۴ مشکلی ندارد کما اینکه شهرهای دیگر از جمله ساری تجربه موفقی در ایجاد آن داشته اند.
وی افزود: اگر پارک مورد نظر ایجاد و بعد از مدت ها سیم های خاردار این مجموعه برداشته شود شاهد نشاط در شهر خواهیم بود و اتفاق خوبی رقم می خورد.
نخستین گام برای برداشتن حصار سیم خاردار
شهردار بیرجند نیز بهمن ماه سال گذشته خبر از موافقت برای برداشتن دیوار پادگان داد و گفت: با هماهنگی فرماندهی پادگان و معاون دادستان، دیوار خیابان ارتش که از سال های دور مورد انتظار مردم بود، برداشته و به عقب منتقل می شود.
محمدعلی جاوید افزود: با برداشته شدن این دیوار و سیم های خاردار، خیابان ارتش حدود ۶ متر عریض تر خواهد شد که امیدواریم حلاوت و شیرینی این طرح را مردم در دهه فجر بچشند.
البته این وعده شهردار با چند ماه تاخیر بالاخره سوم تیرماه جاری به تحقق رسید و در آیینی با حضور فرمانده مرکز آموزشی امام رضا (ع)، شهردار و جمعی از اعضای شورای اسلامی شهر بیرجند بخشی از دیوار پادگان تخریب و عملیات اجرایی تعریض خیابان ارتش بیرجند آغاز شد.
این آیین با وجود حاشیه های زیادی که داشت اما روزنه امیدی برای بازشدن گره چندین ساله از اراضی پادگان ۰۴ بود که معاون دادستان مرکز خراسان جنوبی نیز در این آیین با اشاره به دغدغه شهروندان در خصوص تعیین تکلیف اراضی پادگان ۰۴ گفت: فضای توافق شده از سوی مرکز آموزشی امام رضا (ع) در اختیار شهرداری قرار می گیرد و کاربری فضای حاشیه آن متناسب با ضوابط شهری مشخص می شود.
محمدرضا اعراب شیبانی با تاکید بر اینکه مرکز آموزش امام رضا (ع) ارتش و هیچ مرجع دیگری در تعیین کاربری نقشی ندارد افزود: شهرداری و شورای شهر تصمیم خواهد گرفت که از فضای آزاد شده چه استفاده ای شود.
وی با اشاره به مالکیت نظامی در اراضی پادگان ۰۴ اظهار داشت: باید سلسله مراتبی رعایت و این اراضی به شهرداری برای ارایه خدمات عامه المنفعه منتقل شود.
باغ ملی جبرانی برای درختان خشک شده
با این حال شهرداری مصمم است که در بخشی دیگر از اراضی پادگان باغ ملی را احداث کند. به طوری که عملیات اجرایی این باغ دیماه سال گذشته آغاز شد.
آنطور که پیش بینی شده این باغ در فضایی به مساحت ۷۴ هزار و ۷۵۵ متر مربع ساخته خواهد شد و به گفته محمد علی جاوید پس از پیگیری های زیاد و دستور نهایی دادستان در زمینه جبران درختان از بین رفته مقرر شده بخشی از پادگان که مجاور میدان ابوذر بوده و محصور است در قالب یک پارک ملی طراحی شود.
این فضا به عنوان یک پهنه تفرجگاهی با ایده باغ ایرانی در حال طراحی و اجرای کار است که مطالعات میدانی شامل خاک شناسی، بررسی منابع آبی و مطالعه بر روی گونه های گیاهی قابل کاشت با کمک مشاوران دانشگاهی انجام می شود.
شهرداری بنا دارد با مطالعه و کار کارشناسی، گیاهان مثمر، بومی و گیاهان زینتی متناسب با فضای باغ ایرانی در این محدوده کشت کند.
۴۵۰ هکتار فضای سبز یا آپارتمان
بخشی از اراضی پادگان نیز پروژه زعفرانیه است که طبق برنامه ریزی از سوی مسکن و شهرسازی در ۴۵۰ هکتار اجرا می شود.
بعد از انتقال سند اراضی پادگان به نام وزارت مسکن وقت در سال ۱۳۸۶، ۴۵۰ هکتار اراضی وارد محدوده خدماتی شهری و برای آن طرح تفصیلی تهیه شد. این اراضی شامل آماده‌سازی، خیابان اصلی و فرعی، تأسیسات زیربنایی و تقاطع غیر همسطح است.
طبق توافقنامه امضا شده بین سازمان نیروهای مسلح و سازمان ملی زمین و مسکن، قسمتی از اراضی متعلق به پادگان ۰۴ بیرجند با مصوبه شورای عالی شهرسازی به شهر الحاق شد.
در مرحله آماده سازی طرح نیز توافقنامه‌ای در آبان ماه سال ۹۴ بین سازمان عمران و توسعه رضوی و اداره کل راه و شهرسازی شکل گرفت که بر اساس آن مقرر شده سازمان عمران و توسعه رضوی، مدیر طرح آماده سازی این اراضی باشد.
یکی از نگرانی‌های شورای اسلامی شهر بیرجند این است که پروژه ۴۵۰ هکتاری زعفرانیه به سرنوشت مهرشهر دچار شده و باری بر دوش شهرداری باشد.
رئیس شورای اسلامی شهر بیرجند، در یکی از نشست‌های علنی شورا نفع عمومی مردم در اراضی ۴۵۰ هکتاری را ایجاد فضای سبز دانست و گفت: باید با یک تصمیم حاکمیتی از همین الان آثار زیانبار طرح را جدی گرفت و از بروز مشکل پیشگیری کرد.
ابراهیم تقی زاده معضل ترافیک در خیابان‌های منتهی به این اراضی را از مهمترین مشکلات پیش روی طرح عنوان کرد و افزود: شاید مرتفع سازی به نفع راه و شهرسازی باشد اما حتی کلانشهری چون تهران نیز در مرکز شهر به این شکل مرتفع سازی از نوع مسکونی ندارد چون باعث قفل شدن شهر می شود.
مشخص نبودن مسیری از اجرای این پروژه در بحث تراکم، تامین آب، فضای سبز و مسیل‌ها و نگرانی از تجمع بیش از ۷۰ هزار نفر در یک نقطه دلایلی بود که شورای شهر بیرجند در جلسه علنی ۱۱ خردادماه امسال از مدیرکل راه و شهرسازی دعوت کرد تا در خصوص نحوه اجرای این طرح توضیحاتی ارایه دهد.
مدیرکل راه و شهرسازی خراسان جنوبی هم گفت: هیچ‌گونه نگاه اقتصادی به اجرای طرح ۴۵۰ هکتاری زعفرانیه طرح نیست و زعفرانیه پس از آماده سازی به تعاونی‌ها تحویل خواهد شد.
مهدی جعفری ادامه داد: بر اساس طرح اولیه جمعیت پذیری این منطقه ۱۲۰ هزار نفر بود اما در بازنگری سال ۹۷ به ۴۲ هزار نفر کاهش یافت.
وی اظهار داشت: در این طرح بیش از یک میلیون متر مربع برای فضای سبز، ۱۰۰ هزار متر مربع تجاری، ۵۰ هزار متر مربع ورزشی، ۴۱ هزار متر مربع درمانی، ۴۷ هزار متر مربع مذهبی و ۱۸۰ هزار متر مربع فرهنگی جانمایی شده است.
مدیرکل راه و شهرسازی خراسان جنوبی ادامه داد: در این طرح آماده سازی آب، برق، گاز و آسفالت بر عهده راه و شهرسازی است و این دستگاه اجرایی، ۷۹۹ میلیارد و ۳۱۲ میلیون تومان برای آماده سازی سرمایه گذاری خواهد کرد.
وی با بیان اینکه آستان قدس رضوی در این پروژه ۱۱۶ میلیارد تومان بر اساس سال ۹۴ متعهد شده است گفت: در حال حاضر پروژه آماده سازی ۳۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و در ۶ منطقه اجرا می‌شود.
جعفری اظهار داشت: تمامی تمهیدات لازم برای مهار روان آب‌ها اندیشیده شده و با طرح تصفیه پساب برای تامین آب مورد نیاز فضای سبز تا حدودی مشکل حل خواهد شد.
اما این توضیحات شهردار بیرجند را قانع نکرد به طوری که گفت: راه و شهرسازی موظف به تامین زمین مناسب شهروندان است تا شهری ایمن را برای آیندگان بسازیم.
محمد علی جاوید افزود: طرح‌هایی که برای رفاه عموم شهروندان ایجاد می‌شود نباید هیچ‌گونه ابهامی داشته باشد و درست است که این طرح در کارگروه‌های تخصصی به تصویب رسیده اما آیا لازم نیست همه چیز روشن باشد تا فردا با مشکلی مواجه نباشیم.
وی اظهار داشت: گسل، روان آب، جمعیت پذیری، تامین آب، ترافیک و مسائلی از این دست باید به صورت شفاف بیان شود تا قانع کننده باشد.
مثلت توسعه زعفرانیه برای مدیریت واحد ۴۵۰ هکتاری
شهردار بیرجند همچنین اخیراً با هیاتی به مشهد سفر کرد و با مدیرعامل سازمان عمران و توسعه رضوی به گفت و گو پرداخت که مهمترین محور آن ایجاد مدیریت واحد توسعه پروژه زعفرانیه بود.
مهمترین تصمیم این نشست آن بود که مثلث توسعه زعفرانیه با تشکیل شورای راهبردی این پروژه و عضویت استانداری، شهرداری و سازمان عمران و توسعه رضوی تحقق یابد.
جاوید در جریان این نشست یادآور شد: پروژه زعفرانیه متشکل از ۶ محله با تجهیزات کامل شهری، امکانات آموزشی، تفریحی و گردشگری، فرهنگی و مذهبی بوده و حدود ۴۰ تا ۵۰ هکتار از اراضی طرح به پارک‌های مختلف محلی، خطی و فضاهای سبز اختصاص داده شده است.
مدیر دفتر نمایندگی سازمان عمران و توسعه رضوی در استان خراسان جنوبی و مدیر پروژه زعفرانیه بیرجند نیز با اشاره به روند پیشرفت پروژه و وضعیت آن گفت: پروژه زعفرانیه تا امروز حدود ۴۰ درصد از پیشرفت فیزیکی خود را با موفقیت طی کرده و طرح، در ۲ سال آینده قابل سکونت و بارگذاری خواهد بود.
کاوه فریدی افزود: اکنون فعالیت ها در مرحله جدول گذاری، احداث جوی و خیابان‌ها قرار دارد و در ماه‌های آینده به مراحل اجرایی احداث آب و فاضلاب و گاز خواهد رسید.
وی بیان کرد: البته طبق فعالیت‌های انجام گرفته در سال های قبل، ۲ هزار واحد مسکونی بارگذاری شده و آماده سکونت هستند.
با این وجود باید دید تلاش مدیران شهری برای ارایه تصویری متفاوت از اراضی پادگان ۰۴ و برداشتن نقاب نظامی از این فضایی که در قلب شهر واقع شده به چه سرانجامی می‌رسد.
۹۸۹۳*۶۰۵۴
