شبکه های اجتماعی خلاء نهاد های مدنی را پرکرده اند

به گزارش شامگاه سه شنبه خبرنگار گروه دانشگاه و آموزش ایرنا، نشست رسانه‌های اجتماعی، کاربران ایرانی و سبک زندگی موبیتال به همت پژوهشکده مطالعات فرهنگی و ارتباطات پژوهشگاه علوم انسانی با حضور «مرسده نیک بخش»، «فرزانه نزاکتی» و «حسین بصیریان» از پژوهشگران حوزه شبکه‌های اجتماعی برگزار شد.

** الگوی مصرف دیجیتال دانشجویان ترکیبی است

در این نشست نزاکتی به ارائه تز دکتری خود که تحت عنوان «سبک زندگی موبیتال در جامعه دانشجویی دانشگاه‌های دولتی شهر تهران» نوشته است پرداخت.

او در توضیح کلمه موبیتال گفت: موبیتال از کلمه موبایل و دیجیتال شکل گرفته است. و تلاش دارد نشان دهد که سبک زندگی، دیجیتالی شده است و انجام امور روزمره از طریق دستگاه‌های دیجیتال اتفاق می‌افتد.

وی در بیان علت پرداختن به قشر دانشجو در این پژوهش گفت: دلیل انتخاب قشر دانشجو این بود که این قشر از ابزارهای دیجیتال به نسبت قشرهای دیگر بیشتر استفاده می‌کند.

وی با طرح این پرسش که دانشجویان چگونه دستگاه‌های دیجیتال را در عرصه‌های مختلف زندگی به کار می‌برند و آیا دستگاهای دیجیتال در شکل گیری سبک خاصی از زندگی عاملیت داند، اظهار کرد: در این تحقیق دانشگاه علامه و دانشگاه شریف به عنوان دانشگاه‌های مورد مطالعه انتخاب شدند و در کنار پژوهش‌های میدانی از آزمایش‌های آنلاین هم استفاده کردم.

وی ادامه داد: این آزمایش‌ها و بررسی‌ها نشان داد که الگوی استفاده از دستگاه‌های دیجیتال، الگوی تلفیقی است، یعنی دانشجویان در زندگی خود هم از ابزارهای موبیتال و هم غیر موبیتال استفاده می‌کنند.

نزاکتی با بیان اینکه این اتفاق بر اساس نظریه انتخاب عقلانی صورت می‌گیرد تصریح کرد: دانشجویان بیشتر شبکه‌های اجتماعی را به عنوان فراغت و سرگرمی استفاده می‌کنند و پیگیری اطلاعات و اخبار هم در چارچوب همین سرگرمی است.

وی افزود: نوع دیگری از مصرف شبکه‌های اجتماعی توسط دانشجویان، مصرف اعتیادی است که در آن دانشجو به این شبکه‌ها وابسته می‌شود به نحوی که شروع روز خود را به این شبکه‌ها اختصاص می‌دهد و در شب آخرین کار قبل از خواب هم چک کردن این شبکه‌ها است.

نزاکتی اظهار کرد: نوع دیگر استفاده از شبکه‌های اجتماعی، شبکه سازی: توسط دانشجویان است. دانشجویان در شبکه‌های اجتماعی برای مدیریت امور روزمره خود از شبکه سازی استفاده می‌کنند که اغلب این شبکه‌ها غیر رسمی و تخصصی است.

این پژوهشگر شبکه‌های اجتماعی مجموعه سازی را یکی دیگر از کار کرد شبکه‌های اجتماعی برای دانشجویان دانست و گفت: دانشجویان در این دستگاه‌ها مجموعه برنامه‌های مورد علاقه خود را جمع می‌کنند. برنامه‌های موسیقی، کلیپ، متن و … که ذائقه دانشجو با آنها هماهنگ است.

نزاکتی احتکار گری و کاربری منعطف را از دیگر شیوه‌های استفاده از شبکه‌های اجتماعی در بین دانشجویان دانست و گفت:: الگوی مقاومت در مقابل دستگاه‌های دیجیتال هم به دو صورت در بین دانشجویان دیده می‌شود. برخی از دانشجویان قبل از استفاده از این شبکه‌ها با آنها مخالف هستند که جنس این مخالفت‌ها ایدئولوژیک است.

وی ادامه داد: برخی هم بعد از استفاده از این شبکه‌ها با آنها مخالفت می‌کنند که مخالفت آنها آگاهانه و بر اساس برداشتی که در طول فعالیت در این شبکه‌ها برای آنها ایجاد شده است اتفاق می‌افتد.

نزاکتی خاطر نشان کرد: در بین دستگاه‌های دیجیتال تلفن هوشمند بیش از بقیه مورد استفاده دانشجویان است. دانشجویان برای آگاهی از اخبار، اطلاعات، مهارت‌های زندگی، یادگیری و … از تلفن هوشمند استفاده می‌کنند.

این پژوهشگر در مورد آثار مثبت و منفی گسترش زندگی موبیتال هم افزود: گسترش دسترسی‌ها و کاهش محدودیت‌ها و همچنین منعطف شدن زمان و مکان از جمله آثار مثبت این نوع از زندگی است.
وی ادامه داد: غلبه سرگرمی، هدر رفت وقت و مشغولیت فکری، کاهش تمرکز در کلاس درس و نارضایتی خانواده از جمله آثار منفی این نوع از زندگی است.

نزاکتی در پایان سخنان خود تاکید کرد: سبک زندگی موبیتال تجربه متناقض از خشنودی و ناخشنودی است. درواقع با اینکه دانشجویان از آثار مثبت آن راضی هستند اما عمدتاً حاضر به رد آثار منفی این نوع از زندگی هم نیستند.

**۹۰ درصد برندهای معتبر جهان اکانت اینستاگرامی دارند

بصیریان هم در این نشست با بیان اینکه برای ارج نهادن به تحولات نوین در حوزه رسانه‌های دیجیتال روز جهانی رسانه‌های دیجیتال ثبت شده است گفت: در دنیای کنونی رسانه‌های نوین به قدری اثر گذار شده‌اند که برخی از اندیشمندان از آنها به عنوان انقلاب اطلاعاتی نام می‌برند. اما در کشور ما در این حوزه پژوهش‌هایی استاندارد کمی صورت گرفته است.

وی در ادامه به آمارهایی اشاره کرد که در حوزه شبکه‌های اجتماعی وجود دارد و افزود: در حال حاضر در دنیا یک میلیارد نفر کاربر اینستاگرام هستند و ۹۰ درصد برندهای معتبر جهان اکانت اینستاگرامی دارند و ۹۰ درصد کاربران اینستاگرام هم زیر ۳۵ سال سن دارند.

وی ادامه داد: در اردبهشت ۹۸ جمعیت جهان از ۷/۵ میلیارد نفر گذشت و جمعیت کاربران شبکه‌های اجتماعی هم از ۴و نیم میلیون نفر گذشته است. میانگین جهانی استفاده از شبکه‌های اجتماعی ۱۴۲ دقیقه است در ایران نزدیک دو ساعت است.

این پژوهشگر افراد ۱۶ تا ۲۴ ساله را بیشتر فعالان شبکه‌های اجتماعی دانست و افزود: ۳۰ درصد افراد باهویت غیر واقعی در شبکه‌های اجتماعی فعالیت می‌کنند. و در داخل کشور ما هم نواری بالایی کشور یعنی سه استان شمالی بیش از استان‌های دیگر در شبکه‌های اجتماعی فعال هستند.

** هر فرد به طور متوسط هفت حساب کاربری دارد

نیک بخش هم در این نشست با عنوان «مردم نگاری فرهنگ شبکه‌های مجازی؛ مطالعه موردی رفتار کاربران ایرانی اینستاگرام» سخنرانی کرد و گفت: این حوزه بیشتر باید از منظر روانشناسی مورد مطالعه قرار بگیرد و به نسبت روانشناسی ارتباط کمتری با حوزه ارتباطات دارد.

وی ادامه داد: دو رویکرد عمده در مطالعات فضای مجازی وجود دارد؛ رویکرد اول مطالعات فرهنگ اینترنت و فضای مجازی مبتنی بر شبکه‌های اجتماعی است. رویکرد دوم مطالعات فرهنگی مبتنی بر تأثیرات فضای مجازی در دنیای واقعی است.

این پژوهشگر با بیان اینکه فضای مجازی در این تحقیق به این معنا است که صحنه مجازی به طور همزمان با زندگی واقعی ساخته می‌شود. گفت: در سطح جهانی هر فرد به طور میانگین هفت حساب کاربردی دارد و این کنش‌ها فرهنگی را شکل داده‌اند که ما از آن تحت عنوان فرهنگ شبکه ای نام می بریم.

این محقق حوزه رسانه‌های اجتماعی با اشاره به ظرفیت‌های اینستاگرام از جمله اشتراک گذاری عکس، متن، ویدئو گفت: در این شبکه اجتماعی خود بیان گری یعنی ارائه اطاعات از خود و همچنین تعامل با دیگران شکل می‌گیرد. و کاربران با توجه به اتفاقات روز و یا مسائل مختلف جامعه در حوزه‌های گوناگون به تولید محتوا می‌پردازند. در این زمینه ایرانی‌ها به دلیل استفاده گسترده‌ای که از این شبکه دارند در ایران اینستاگرام را به یک شبکه جریان ساز تبدیل کرده‌اند.

نیک بخش ادامه داد: طبق بررسی‌هایی که از ۴۵ صفحه اینستاگرامی صورت گرفته است مشخص شده که محتوای مربوط به موضوعات شخصی که بخش عمده این صفحات را شکل می‌دهد به صورت داستان وار نوشته شده‌اند و در مقابل موضوعاتی که سیاسی بودند بیشتر در قالب مباحثه و بیانیه مطرح شده‌اند.

وی سپس با اشاره به بخش‌های مختلف فعالیت این صفحات گفت: شبکه‌های اجتماعی و در رأس آنها اینستاگرام با بخش‌های متنوع خود و پیوند دادن افراد با یکدیگر و پیوند دادن سلایق آنها با هم دقیقاً همان کار کردی را پیدا کرده است که باید نهادهای مدنی در جامعه داشته باشند اما در جامعه ما به دلیل محدودیت‌های مختلف این کار کرد به شبکه‌های اجتماعی منتقل شده است.