به اعتقاد کارشناسان، سرعت نابودی عرصه‌های جنگلی در ایران بسیار بالاست؛ ایران در بین کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا از نظر میزان نابودی مناطق جنگلی در اثر آتش سوزی‌ها، در رتبه چهارم قرار دارد.
به اعتقاد متخصصان امور جنگل و محیط زیست، احیای عرصه‌های طعمه حریق شده حداقل ۱۰۰ سال زمان می‌برد.
کارشناسان معتقدند خاموش کردن آتش در جنگل‌ها و مراتع با ابزار و ادوات سنتی چون بیل و آتش کوب در عصر فناوری و اطلاعات توجیهی ندارد و مسولان امر باید با اتخاذ تدابیر ویژه برای رفع پدیده آتش سوزی و حفظ این سرمایه ملی هر چه زودتر اقدام کنند.
آمار موجود مساحت جنگل‌های کشور ۱۲ میلیون هکتار و متوسط سرانه فضای جنگلی برای هر نفر ۰.۱۸ و متوسط جهانی این رقم ۰.۸ هکتار است پس استفاده از فناوری‌های نوین و پیشرفته برای اطفا حریق و بکارگیری هر راهبرد علمی و اصولی برای حفظ عرصه‌های جنگلی و مرتعی ضروری است اجتناب ناپذیر.
رئیس سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور گفت: از ابتدای سال جاری تاکنون حدود چهار هزار و ۶۰۰ هکتار مراتع و جنگل‌های سطح کشور آتش گرفت که بالای ۳۰۰ هکتار آن مربوط به مراتع بود و عوامل انسانی بیشترین نقش را برعهده داشت.
با توجه به وقوع آتش سوزی‌های پیوسته در سال‌های اخیر و وقوع موارد متعدد این معضل در سال جاری، استفاده از فناوری نوین به جای روش‌های سنتی و غیر کارآمد برای اطفای حریق در عرصه‌های جنگلی ضرورتی اجتناب ناپذیر است.
به گزارش فائو، سرانه جنگل در ایران یک سوم متوسط جهانی است یعنی اینکه باید برای حفظ و حراست عرصه‌های جنگلی از مشکلاتی نظیر آتش سوزی‌ها، خشکسالی‌ها و آفات باید تدبیری ویژه ای اتخاذ کرد تا این اکوسیستم برای آیندگان بماند.
آگاهی بخشی، آموزش به عموم جامعه و فرهنگ‌سازی مهمترین عواملی است که از طریق آن می‌توان جنگل‌ها، مراتع و بطور کلی تمامی عرصه‌های منابع طبیعی کشورمان را حفظ کرد و در کنار احیای آن به موقع از مواهب این ذخایر ارزشمند بهره برد.
منابع طبیعی و آبخیزداری، جنگل‌ها، مراتع از جمله ثروت‌های یک سرزمین به شمار می‌رود که نقش کلیدی در ایجاد زیستگاه حیات وحش، حفظ گونه‌های گیاهی و جانوری، تولید اکسیژن، جذب دی اکسید کربن، کاهش آلودگی، کنترل ریزگردها، حفظ خاک و جلوگیری از فرسایش ایفا می‌کنند.
وسعت کل منابع طبیعی ایران ۱۳۵ میلیون هکتار است که ۸۲ درصد کل مساحت کشور را تشکیل می‌دهد؛ از این میزان ۱۴.۳ میلیون هکتار اراضی جنگلی، ۳۲.۵ هکتار اراضی بیابانی و ۸۴.۵ هکتار اراضی مرتعی است.
بنا به گفته مسؤولان امر در سه ماهه امسال به دلیل پوشش گیاهی مناسب، تعداد آتش سوزی‌ها در منابع طبیعی به ۳۳۰ فقره رسید که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱۰ درصد افزایش را نشان می‌دهد.
علاوه بر گرم شدن هوا علت اصلی آتش سوزی‌ها حضور مردم در عرصه‌های منابع طبیعی به ویژه ایام تعطیل است که به دلیل غفلتشان آتش سوزی‌ها بیشتر می‌شود. ، در مدت مذکور بیشترین حریق‌ها مربوط به استان‌های جنوبی کشور از جمله خوزستان، فارس، کهگیلویه و بویر احمد و بوشهر بوده که در برخی از مناطق به دلیل سخت گذر بودن بودن و نداشتن تجهیزات لازم همچون بالگرد و نبود هماهنگی‌های لازم، آتش سوزی‌ها گسترده‌تر بود.
کارشناسان معتقدند که حفظ عرصه‌های منابع طبیعی جنگل، مرتع و بیابان نیازمند آموزش همگانی مردم توسط وسایل ارتباط جمعی است و در صورت محرز شدن با متخلفان برخورد قانونی می‌شود.
استان اصفهان به مرکزیت شهرستان اصفهان با ۲۴ شهرستان، مساحتی معادل ۱۰.۷ میلیون هکتار دارد که بیش از ۹۰ درصد از این مساحت را معادل ۹.۸ میلیون هکتار عرصه‌های منابع طبیعی و ملی و از این میزان حدود ۴۰۳ هزار هکتار جنگل معادل (۴ درصد)، ۶ میلیون هکتار مرتع معادل (۶۴ درصد) و ۳ میلیون هکتار بیابان معادل (۳۲ درصد) در بر گرفته است.
جنگل‌های استان اصفهان بطور عمده در دو شهرستان فریدونشهر با ۴۰ هزار هکتار و سمیرم با ۲۵ هزار هکتار پراکنده است و سرانه جنگل در کمتر از ۰.۱ هکتار است اما با وجود سطح به نسبت کم از تنوع گونه‌ای خوبی (۳۵ گونه درختی ودرختچه ای) برخوردار است.
این استان از نظر تقسیم بندی نواحی رویشی در دو ناحیه رویشی زاگرسی و ایران تورانی قرار گرفته که ناحیه رویشی زاگرسی غرب و جنوب استان را شامل می‌شود و بقیه مناطق استان جزو ناحیه رویشی ایرانی تورانی است.
این استان واقع در مرکز کشور دارای اقلیم خشک و نیمه خشک است و از این پهنه ۳.۲ میلیون هکتار معادل ۳۲ درصد سطح استان را اراضی بیابانی و شنزار تشکیل داده که به طور عمده در بخش‌های شمالی و شرقی آن پراکنش دارند، این اراضی مشتمل بر ۱۶ کانون بحرانی فرسایش بادی می‌باشند که حدود یکهزار ۱۰۰ هزار هکتار از استان را به خود اختصاص داده‌اند.
درباره مراتع استان اصفهان باید گفت که مشتمل بر مراتع ییلاقی ۱.۹ میلیون هکتاری و مراتع قشلاقی ۴.۳ میلیون هکتاری است و تعداد خانوار بهره بردار وابسته به مراتع حدود ۴۱ هزار خانوار بوده که ۷۵ درصد آنان ساکن روستا و ۱۵ درصد عشایر و مابقی مرتعداران مهاجر هستند.
بی شک حراست از منابع طبیعی بدون مشارکت مردم بسیار سخت است و در این راستا باید بیش از گذشته به شکل‌گیری تشکل‌های مردمی کمک کرد و تشکیل این چنین سازمان‌های محلی برای جلب مشارکت فعال مردم برای تصمیم گیری منطقی و اثر بخشی مناسب در زمینه حفظ منابع طبیعی باید بیش از گذشته دنبال شود.
به مردم باید آگاهی داد که انسان مالک صرف طبیعت نیست
رئیس دانشکده منابع طبیعی دانشگاه صنعتی اصفهان گفت: مهمترین مساله در حفظ منابع طبیعی و مراتع کشور ایجاد آگاهی در بین تمامی اقشار مردم است.
عیسی ابراهیمی در گفت و گو با ایرنا افزود: امروز به دلیل سبک خاص زندگی ارتباطات مردم با طبیعت کمتر شده است و بنابراین باید آگاهی آنان را نسبت به ارزش واقعی طبیعت و هر آنچه در آن موجود است، افزایش داد.
وی ادامه داد: برخی اینگونه فکر می‌کنند که در مالک قطعی طبیعت هستند و خود را مقابل آن می‌بینند و بر وظیفه خود نسبت به حفظ و بهره برداری درست از آن چشم می‌پوشند.
این استاد دانشگاه اضافه کرد: به همین دلیل است که غارنشینان اولیه و یا افرادی که در روستا زندگی می‌کنند کمتر محیط زیست خود را آلوده می‌کنند و نسبت به آن احساس تعهد دارند، بنابراین ما باید این را در نظر بگیریم که طبیعت نه فقط انسان بلکه برای تمام موجودات است و زندگی انسان بدون منابع طبیعی با شکست روبرو خواهد شد.
عضو هیأت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان خاطرنشان کرد: ایجاد حس تعلق خاطر به منابع طبیعی از ضروریات زندگی کنونی به شمار می‌رود و در این راستا آموزش نقش اساسی دارد.
ابراهیمی تاکید کرد: یک انسان باید بیاموزد که پرنده و یا درخت از آن او نیست و نباید آنها را مورد اذیت و آزار قرار دهد.
وی اضافه کرد: همچنین یک فرد در سنین کودکی باید بیاموزد که مراتع و منابع طبیعی و دریاچه‌ها و تمام آنچه پیرامون ما هستند حق حیات دارند و سو استفاده از آنها خلاف اخلاق و انسانیت است.
رئیس دانشکده منابع طبیعی دانشگاه صنعتی به ضرورت نهادینه سازی آموزش در فرزندان اشاره کرد و ادامه داد: این موضوع باید در کتاب‌های درسی گنجانده شود تا فرزندان از سنین پایین یاد بگیرند که رفتار خصمانه با طبیعت نداشته باشند و در راستای حفظ آن کوشا باشند.
ابراهیمی با توجه به اینکه قانون باید در این راستا به کمک محیط زیست بیاید گفت: برای مثال وقتی شخصی از چراغ خطر عبور می‌کند او را جریمه می‌کنند بنابراین فرد بخاطر جریمه هم که شده کار خلاف خود را پایان می‌دهد، ریختن زباله در جنگل و مرتع و یا قطع درختان و تخریب محیط زیست نیز باید در صورت انجام با برخوردهای قانونی روبرو شود.
وی با اشاره به اینکه انسان، حاکم و حکمران در محیط زیست و منابع طبیعی نیست تصریح کرد: متأسفانه این موضوع در بین مدیران نیز یافت می‌شود که عملیات عمرانی را به هر نحو و به قیمت تخریب منابع طبیعی انجام می‌دهند.
عضو هیأت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان ادامه داد: در کنار بهره برداری باید به شکل مراقبت توسعه و احیای منابع طبیعی نیز باشید و بهره‌برداری است با نگاهی که ما صاحب و مالک آنها هستیم نادرست است.
این استاد منابع طبیعی بیان کرد: بهره کشی از منابع طبیعی را باید با حفاظت و احیا جابجا کرد زیرا در این صورت است که انسان می‌تواند زندگی مناسبی داشته باشد و حق حیات را نیز به دیگر موجودات بدهد، به دیگر سخن استفاده عقلانی از طبیعت داشته باشیم، اما احیا و بازسازی آن را وظیفه خود بدانیم.
آموزش و فرهنگ سازی نقش کلیدی در حفاظت منابع طبیعی دارد
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان در گفت و گو با ایرنا خاطرنشان کرد: حفاظت از عرصه‌های منابع طبیعی باید با مشارکت مردم انجام شود و در این زمینه آموزش مردم، برطرف کردن اختلافات و فرهنگ سازی از ضروریات اصلی به شمار می‌رود.
محمدحسین شاملی بیان کرد: برای نیل به توسعه پایدار همه نهادها و دستگاه باید برای حفظ منابع طبیعی و جلوگیری از تخریب دست به دست هم بدهند، توسعه پایدار به این معنا که یک دستگاه متولی و انجام دهنده کار باشد نیست همه نهادها باید وظایف خود اقدام کنند.
وی درباره قاچاق چوب و زغال نیز گفت: تمامی اقدامات در رابطه با تخریب منابع طبیعی باید بازدارنده باشد، برای مثال محکومیت از از شش ماه تا یکسال برای متخلفان قاچاق چوب باعث شده که در سه سال اخیر قاچاق چوب ۵۰ درصد کاهش یابد و حتی کوره زغال در شرق اصفهان پلمب و تعطیل شود.
وی افزود: تشکیل و فعالیت تیم‌های گشت و مراقبت، نظارت بیشتر دستگاه‌های قضائی و نیروی انتظامی و آگاهی باعث شده که میزان قاچاق چوب کاهش یابد.
شاملی در ارتباط با قطع درختان در مناطق غربی و جنوبی استان گفت: در این مناطق جنگل وجود دارد و ساکنان بیشتر به دلیل تأمین سوخت درختان را قطع می‌کردند، برای همین سالانه یارانه خرید ۲۰ هزار سیلندر گاز در منطقه انجام می‌شود و ۲ هزار و ۲۰۰ سیلندر رایگان، ۸۵۰ اجاق و تنور گازی و ۴۲۷ گرمکن خورشیدی در منطقه توزیع می‌کنیم تا دو سال آینده نیازهای مردم از حیث تأمین گرما و سوخت تأمین شود و درختان نابود نشوند.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان اظهارداشت: حفاظت از عرصه‌های طبیعی، جنگل‌ها و مراتع با برخورد فیزیکی با مردم انجام نمی‌شود بلکه فرهنگ سازی و مشارکت خود ساکنان از اهمیت بیشتری برخوردار است.
وی با بیان اینکه با افزایش معضلات، کار علمی بیشتری نیاز خواهد بود، افزود: با ازدیاد چالش‌ها باید میزان اقدامات علمی و روش‌های کنترلی بیشتر شود و نظارت نیز با روش‌های نوین انجام پذیرد.
شاملی به اهمیت حضور و راهنمایی استادان علوم اجتماعی اشاره کرد و افزود: این کارشناسان باید در کنار منابع طبیعی باشند تا با شناخت مردم و جوامع مختلف، ارتباط و آموزش صحیح به آنها انجام گیرد.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان با بیان اینکه رسانه‌ها در اطلاع رسانی و فرهنگ سازی نقش کلیدی دارند، ادامه داد: سازمان‌های مردم نهاد همچون رسانه‌ها برای رصد وضعیت موجود و برای به چالش کشیدن طرح‌ها و برنامه‌ها نقش اساسی دارند.
کاهش آتش سوزی در جنگل‌ها و مراتع نیازمند همکاری ساکنان و گردشگران
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری اصفهان در گفت و گو با ایرنا اظهارداشت: کاهش آسیب به عرصه‌های منابع طبیعی این استان بویژه معضل آتش سوزی‌ها نیازمند همکاری و مشارکت بیشتر اهالی و گردشگران است.
عبدالرضا مهاجری افزود: با توجه به بارش‌های مطلوب از آغاز سال آبی جاری (مهر ۹۷) تاکنون و بیشتر شدن میزان رشد گیاهان و افزایش پوشش گیاهی در عرصه‌های طبیعی منطقه، وقوع آتش سوزی‌ها در عرصه‌ها محتمل است که باید مراقبت و نظارت کرد.
معاون اداره کل منابع طبیعی اصفهان ادامه داد: با بارش‌های مناسب ماه‌های اخیر پیش بینی می‌شود تولید علوفه در مراتع این استان با ۲۰ درصد افزایش به ۷۴۰ هزار تن برسد و در عین حال افزایش تولید نیازمند افزایش مراقبت نیز هست.
وی اضافه کرد: برای به حداقل رسیدن احتمال آتش سوزی در مراتع و جنگل‌ها همه ساکنان و یا گردشگران باید همکاری کنند و سهل انگاری‌هایی نظیر روشن نگه داشتن آتش، انداختن ته سیگار در طبیعت، رها کردن زباله‌های پرخطر مانند شیشه که در اثر تابش آفتاب مانند عدسی عمل می‌کند را متوقف کنند. می‌روند
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری اصفهان خاطرنشان کرد: سال گذشته ۲۲۰ هکتار از اراضی طبیعی این استان طعمه حریق شد و از بین رفت، البته میزان یاد شده در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از آن ۱۰ درصد کمتر شده بود، اما این مقدار آتش سوزی باز هم زیاد است و باید به صفر برسد. می‌روند
وی با بیان اینکه ۶۰۰ هزار هکتار از عرصه‌های طبیعی استان به مراقبت خاص نیاز دارد، تصریح کرد: سامانه تلفنی ۱۵۰۴ در طول شبانه روز آماده است که گزارش‌های مردمی برای مشاهده هرگونه تخریب عمدی و یا غیر عمدی منابع طبیعی نظیر قطع درختان، تصرف، تخریب جنگل‌ها و یا هرگونه آسیب رسانی به مراتع و عرصه‌ها را دریافت کند.
به گفته این معاون بسیاری از آتش سوزی‌ها در این عرصه‌ها به دلیل اختلاف بهره برداران با یکدیگر و برخی نیز با انگیزه از بین بردن عرصه‌های منابع طبیعی برای ساخت و ساز انجام شده است.
وی تصریح کرد: بسیاری از موارد آتش سوزی‌های انجام شده در عرصه‌های منابع طبیعی نیز توسط دوستداران طبیعت و گردشگران و به صورت غیر عمدی انجام شده است که لازم است در این زمینه آگاهی افراد جامعه و گردشگران برای حفاظت از جنگل‌ها و مراتع افزایش یابد.
وی بیان کرد: از ابتدای امسال تاکنون ۱۸ هکتار از عرصه‌های منابع طبیعی استان دچار آتش سوزی شده‌اند که نسبت به مدت مشابه سال گذشته با کاهش چشمگیری مواجه بوده‌ایم و این بخاطر مشارکت ساکنان بومی و ارائه آموزش‌های لازم به هموطنان برای استفاده از عرصه‌های منابع طبیعی استان اصفهان است.
مهاجری با اشاره به افزایش ۳۰ درصدی تراکم و پوشش گیاهی عرصه‌های منابع طبیعی استان اصفهان بیان کرد: بنابراین امسال احتمال افزایش ۳۰ درصدی آتش سوزی در منابع طبیعی این استان وجود دارد و با توجه به گرم شدن هوا و افزایش آمار استفاده کنندگان از جنگل‌ها و مراتع استان در فصل تابستان باید برای حفاظت از این عرصه‌ها برنامه ریزی کنیم.
معاون فنی منابع طبیعی از شهرستان‌های سمیرم، فریدن، فریدونشهر، چادگان و بوئین و میاندشت به عنوان کانون‌های مهم بحران آتش سوزی عرصه‌های منابع طبیعی نام برد و افزود: سطح آگاهی ساکنان مردم این مناطق، بهره برداران و گردشگران برای جلوگیری از آتش سوزی در عرصه‌های منابع طبیعی این مناطق باید افزایش یابد.
بر اساس آمار موجود حدود یک میلیون و ۸۰۰ هزار هکتار از مراتع استان احتمال آتش سوزی محتمل است اما مردم و گردشگران باید نسبت به این موضوع هوشیار باشند.
مردم و گردشگران باید تا جای ممکن از روشن کردن آتش در مراتع خودداری کنند و اگر هم آتشی در این عرصه‌ها روشن شد نباید رها شود.
هم اکنون برای اطفا حریق در عرصه‌های استان اصفهان ۷۴ تیم آماده باش هستند و تیم‌های گشت و مراقبت با ادوات مورد نیاز در استان فعال شدند.
به گفته مسؤولان امر اگر شدت آتش سوزی زیاد باشد می‌توان با هماهنگی سازمان جنگل‌ها از بالگرد برای انتقال نیرو استفاده کرد اما امکان استفاده از آن برای خاموش کردن آتش با توجه به سخت گذر بودن بیشتر این مناطق، بسیار کم است.
خوشبختانه جنگل‌های استان اصفهان وسعت چندانی ندارند با این حال آمادگی‌ها و پیش بینی‌های لازم برای جلوگیری از آتش سوزی در آنها انجام شده است.
سرپرست یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی اصفهان درباره کمبود تجهیزات اطفا و ضرورت استفاده از فناوری روز در این زمینه به ایرنا گفت: بالغ بر سه هزار بیل آتش کوب در مناطق مختلف استان موجود است، اما این تعداد باید به هشت هزار عدد برسد تا به حد معقولی رسیده باشیم.
علی رفیعیان افزود: ایجاد ۲ پایگاه ملی اطفا حریق در مناطق سمیرم و چادگان پیش تر در دستور کار بود، اما هزینه ۵۰ میلیارد ریالی آن تاکنون تأمین نشد و احداث آنها تا حد زیادی مشکلات را کم خواهد کرد.
وی اضافه کرد: ۲۴ شرکت پیمانکاری با هزینه‌ای سالانه بالغ بر ۱۹ میلیارد ریال به این اداره کل کمک می‌کنند اما این تعداد نیاز به افزایش دارد.
سرپرست یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی استان اصفهان تصریح کرد: نبود بالگرد اطفا حریق از جمله دیگر کمبودها موجود است که امیدواریم اعتبارات تهیه تأمین شود.
وی بیان کرد: ۱۶ دستگاه رودفایر در استان در مواقع لزوم استفاده می‌شوند که ۶ دستگاه از آنها در اختیار مناطق بحرانی شامل فریدونشهر، بویین میاندشت و سمیرم است، البته این تعداد کافی نیست.
به گفته رفیعیان، محدودیت‌های اعتباری شرایط کار را سخت می‌کند، به خصوص اینکه ۷۴ تیم اطفا حریق در استان نیازمند وسایل دیگر هستند تا در مواقع بحرانی عملکرد مطلوبی داشته باشند.
سرپرست یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی اصفهان از نهادهای مختلف دولتی، لشکری و کشوری خواست میزان مشارکت با این نهاد را در مواقع بحرانی افزایش دهند تا خسارات تا حد ممکن کاهش پیدا کند.
منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان به عنوان متولی بیش از ۹۰ درصد از کل مساحت استان و با در اختیار داشتن ۴۰۳ هزار هکتار جنگل، بیش از ۶ میلیون هکتار مرتع و بیش از ۳ میلیون هکتار عرصه‌های بیابانی برای تحقق این امر تلاش خواهد کرد.
۶۰۲۰/۶۰۲۶/
نظر شما