رنگ زمانه بر نام‌ها 

به گزارش خبرنگار ایرنا، فراتر از موضوعات همیشگی میزان زاد و ولد و رشد جمعیت که در تحلیل‌های آماری ثبت احوال قابل مشاهده است، با تغییر نگاه به فهرست فراوانی نام‌ها، رگه‌هایی از برخی مسائل دیده می‌شود که کم رنگ و یا به فراموشی سپرده شدن برخی نام‌ها و ظهور و بروز نام‌هایی دیگر از آن جمله است.

وقایع حیاتی شامل ولادت، وفات، طلاق و ازدواج همواره به عنوان چهار گزینه ارائه فعالیت و نمایش عملکرد ثبت احوال از سوی این نهاد ارائه می‌شود، اما طی کنکاشی در آمار فراوانی اسامی سرنخ‌ها و ردپاهای جدیدی را نشان می‌دهد که خود می‌تواند از نظر مسائل اجتماعی و روانشناسی مورد بررسی قرار بگیرد.

جدا از کاهش میزان زاد و ولد و یا بیشتر بودن متولدین نوزاد پسر، دست رد زدن والدین به برخی اسامی پرسابقه و نامدار و انتخاب اسامی نوظهور از این دست یافته‌ها است که در بررسی اطلاعات مربوط به فراوانی نام‌ها دیده می‌شود. یا اینکه نام‌هایی با ریشه ایرانی به دنبال جا باز کردن در میان اسامی نوزادان است و می‌رود تا نام‌هایی با ریشه عربی بعد از سال‌ها جای خود را به این نام‌ها بدهند و حتی سرعت پیش روی نام‌های جدید در نوزادان دختر به نسبت نوزادان پسر متفاوت است.

سرعت تغییرات در نام‌های دخترانه به مراتب بیشتر از نام‌های پسرانه است؛ به طور مثال "حلما" که تا پیش از سال ۹۰ حتی جزو ۲۰ اسامی فراوان مازندران قرار نداشت، در سال ۹۲ به صدر آمد و با نامگذاری ۱۸۶ نوزاد به این نام، رتبه هفدهم را در لیست فراوانی نام‌های دخترانه ستان به خود اختصاص داد. از آن سال به بعد رغبت و استقبال والدین برای انتخاب این نام برای فرزندانشان به گونه‌ای بود که در سال‌های بعدی نوزادان بیشتری به این نام اسم گذاری شدند و در سال ۹۳ این نام بر ۳۲۸ و در سال‌های بعد ۴۴۰، ۵۱۸ و ۵۴۴ نوزاد مازندران گذاشته شد و بدین ترتیب بر اساس آخرین گزارش که مربوط به سال ۹۶ است، این نام پس از کنار زدن نام‌هایی نظیر فاطمه زهرا، نازنین زهرا و زهرا در جایگاه دوم فراوانی نام‌های دختران این استان قرار گرفت.

همچنین در روند رسوخ نام‌های تازه به جمع اسامی دخترانه مازندران یسنا، رها، مرسانا، هانا و آوا دیده می‌شود، اما در نام‌های دخترانه این نام فاطمه است که همواره طی این مدت پیشتاز بود و در این سال‌ها نام دیگری نتوانست هنوز سکوی اولی را از این نام بگیرد و در این مدت هفت هزار و ۱۲۴ نوزاد شناسنامه اشان به این نام مزین شد.

تغییر در نام‌های پسرانه بشدت تغییر در نام‌های دخترانه نبود و از سال ۹۳ " کیان " جز نام‌هایی بود که در لیست ۲۰ نام فراوان مازندران قرار گرفت و جز چهاردهمین اسم فراوان این استان قرار داشت و بعد گذشت چهار سال توانست به رتبه پنجم نام‌های فراوان این استان برسد و هنوز نام‌های پرمخاطب قدیمی از جمله امیرعلی، ابولفضل، امیرحسین و امیررضا جز اسامی فراوان این استان هستند.

طی این مدت همواره اسامی امیرحسین، امیررضا، محمدطاها و امیر محمد در جایگاه‌های سوم و ششم در حال تغییر بود به طوری که امیرحسین بجز سالهای ۹۳ و ۹۴ در بقیه سال‌ها جایگاه سوم فراوانی اسامی‌ها قرار داشت و از سال ۹۴ نام‌های ایرانی و باستانی کم کم رسوخ کرد و حتی در این لیست جایگاه دار شدند.

اما در این میان برخی نام‌های پسرانه‌ای هستند که تا پیش از سال ۹۰ حتی در لیست ۲۰ نام فراوان مازندران قرار نداشتند ولی کم کم نه تنها در این لیست بلکه در سال‌هایی به رده‌های بالاتر رسیدند و جز ۱۰ اسم فراوان این استان قرار گرفتند.

کیان از جمله اسامی است که حتی در لیست ۲۰ اسامی قرار نداشت و به تدریج از سال ۹۴ این نام جای خود را در لیست فراوانی اسامی‌ها باز کرد و در این سال ۳۴۲ نوزاد کیان نامگذاری شدند و بدین صورت در جایگاه چهاردهم فراوانی نام‌های پسرانه قرار گرفت.

این پیشروی به جلوی نام کیان در اسامی نوزادان پسر در سال بعد نیز تداوم داشت به طوری که با نامگذاری ۳۹۲ نوزاد به این نام، کیان با سه پله صعود به جایگاه یازدهم فراوانی اسامی پسران استان مازندران رسید و در سال ۹۵ نیز جایگاه ششم و در سال ۹۶ با نامگذاری ۴۲۷ نوزاد به این نام، جایگاه پنجم را کسب کرد.

پارسا، مهرسام، آراد، ماهان و ایلیا از جمله نام‌های پسرانه‌ای هستند که در لیست ۲۰ نام فراوان مازندران قرار گرفته‌اند و آمارها نشان می‌دهد نامگذاری به این نام‌ها نیز رو به افزایش است و در این بین نام‌هایی همچون مهدی می‌رود تا به فراموشی سپرده شود. به طور مثال در سال ۹۰ این نام بر ۳۵۱ نوزاد استان نهاده شد و در جایگاه دهم قرار داشت و بعد از آن طی سال‌ها این جایگاه به هفدهم و نوزدهم نزول کرد به طوری که در سال ۹۶ به طور کلی از لیست ۲۰ نام فراوان این استان حذف شد.

به غیر از این، انتخاب نام‌هایی که ریشه فارسی باستان دارند در نوزادان پسر مازندران زیاد دیده می‌شود که به طور مثال کیان نام یکی از پادشاهان ایران باستان، پارسا، نامی با ریشه فارسی به معنای پرهیزگار، ایلیا از نام‌های ایرانی و تغییر یافته نام الیاس یکی از چهار پیامبر جاویدان را می‌توان نام برد.

ورود از فضای مجازی

استادیار گروه روانشناسی دانشگاه پیام نور ساری بخش اعظمی از این تحول گرایی نام‌ها را ناشی از غلبه فضای مجازی بر زندگی افراد جامعه دانست و گفت: گردانندگان کانال‌های تلگرامی و دیگر شبکه‌های اجتماعی گاهی به صورت مغرضانه و نادرست در این تحول تأثیر دارند.

انسیه بابایی افزود: اینکه فضای مجازی بخش زیادی از وقت خانواده‌ها را در طول شبانه روز به خود جلب کرده، باعث شده تا این فضا بیشترین تأثیر را نیز در مسائل زندگی افراد بگذارد که از آن جمله تاثیرگذاریش بر فرهنگ است که نامگذاری فرزندان بخشی کوچکی از فرهنگ محسوب می‌شود.

وی ادامه داد: غلبه برخی نام‌ها که اصل و ریشه‌ای در فرهنگ بومی و محلی مازندران ندارند، باعث شده تا این بخش از فرهنگ استانمان نیز از اصل خود دور شود همان طور که طی سال‌ها از بخش‌های دیگر فرهنگ از جمله لهجه، لباس، آداب و رسوم دور شدیم.

این مؤلف برتر دانشگاه‌های پیام نور کشور با تاکید بر اینکه، تغییر و تحولات در نامگذاری می‌تواند یک نوع تهاجم فرهنگی در سطح استان مازندران باشد، گفت: در حالی که در نقاط کردنشین و ترک نشین کشورمان شاهدیم که پایبندی خاصی به اسامی ریشه در زبان و لهجه خود دارند، در مازندران ما شاهد حرکت معکوس و دور شدن از اصل و هیت مازنی هستیم.

وی سمت و سوی کنونی نامگذاری‌ها در مازندران را به همان سمت و سویی دانست که لهجه و دیگر بخش‌های بومی این استان در گذشته طی کرد و اکنون برخی از آن مسائل به مرز فراموشی رسیده است.

بابایی گفت: امروز که روستاهای مازندران می‌رویم مادران فارسی حرف زدن را افتخار می‌دانند و خیلی دور نیست که در آینده این وضعیت برای نام‌ها نیز به وجود آید، چنان که در حال حاضر نیز مادران جوان در روستاها نام‌هایی را برای فرزندانشان انتخاب می‌کنند که حتی ایرانی نیست در حالی که همین فرزندش با نام غیر ایرانی باید مادربزرگش را که " زرخاتون " یا " بی بی حلیمه " نام دارد، صدا بزند و از او کسب محبت کند.

وی خلا فرهنگی رسانه‌ها را بر این روند به وجود آمده تأثیر گذار دانست و ادامه داد: رسانه‌ها بویژه رسانه‌های ملی در این زمینه کم کاری کردند که امروز شاهدیم برخی از نام‌های پرسابقه و قدیمی از لیست اسامی نوزادان امروز جامعه خط خورده است.

این استادیار دانشگاه پیام نور با تاکید بر حفظ تفاهم و توازن به جای تقابل فرهنگی، گفت: اینکه چه اتفاقی افتاده که برخی اسامی وارد فرهنگ ما شده‌اند، می‌بایست ریشه یابی شود و آن را باید بیشتر در تقابل فرهنگی دید و این روند در مجموع موجب برهم زدن تفاهم‌ها می‌شود.

شاید هشدارهای این استادیار دانشگاه را این روزها بیشتر از همه بتوان در روستاهای دوردست و شهرهای کوچک مازندران مشاهده کرد، جایی که نامگذاری برای نوزاد دیگر نه در جمع خانوادگی متشکل از پدربزرگ و مادربزرگ و دیگر اقوام سالمند که از لابلای صفحات شبکه‌های اجتماعی و یا به قول معروف " گوگل کردن " بیرون می‌آید و کمتر کسی هم از وجه تسمیه آن اطلاع دارد.

۲۰۹۶/‏۱۶۵۴