خاموشی در آلماتی و حرکت چراغ خاموش قزاقستان به سمت احداث نیروگاه هسته ای

قطع برق در شهر آلماتی بزرگترین شهر قزاقستان پس از ساعت ۲ بعدازظهر روز دوشنبه این هفته مشکلاتی برای ساکنان این شهر ۱.۸ میلیون نفری ایجاد کرد. مقامات رسمی اعلام کردند که ۴۰۰ مامور پلیس در پی قطع برق و توقف کار چراغهای راهنمایی برای کنترل نظم در خیابانها مستقر شدند. فعالیت خطوط مترو و اتوبوسهای برقی شهر آلماتی نیز متوقف شد. علت قطع برق در این شهر قزاقستان مشخص نشده و هیچ توضیح رسمی نیز منتشر نشده است. در روزهای اخیر به علت موج گرما شبکه برق شهر آلماتی زیر فشار بیشتری قرار گرفته بود. دمای هوا در این شهر تا ۳۷ درجه سانتیگراد نیز بالا رفت و افزایش استفاده از وسایل خنک کننده را در پی داشت.



 

ظرفیت تولید برق قزاقستان حدود ۱۰۰ میلیارد کیلووات ساعت است که ۷۵ درصد برق تولیدی در بخش صنایع، ۱۱ درصد در بخش خانگی و ۲ درصد در بخش حمل و نقل مصرف می شود. صنعت برق قزاقستان پس از استقلال این کشور در سال ۱۹۹۱ در پی فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی تغییرات بزرگی را ازسر گذرانده است. تولید و مصرف برق در قزاقستان در پی استقلال به شدت کاهش یافت. در سال ۲۰۱۰ تولید و مصرف برق در قزاقستان بار دیگر رو به افزایش گذاشت و در سال ۲۰۱۱ تولید برق ۵.۲ درصد افزایش یافت. قزاقستان در سال ۲۰۱۲ حدود ۹۰ میلیارد کیلووات ساعت برق تولید کرد که نسبت به سال پیش از آن ۴.۵ درصد افزایش داشت. بنا بر اعلام وزارت صنایع قزاقستان این کشور قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ تولید برق خود را به ۱۵۰ میلیارد کیلووات ساعت برساند.

بخش اعظم ظرفیت تولید برق قزاقستان در شمال شرقی این کشور است در حالی جنوب شرقی کشور مصرف کننده اصلی است و هر چند اتصالات خطوط برق بین شمال و جنوب کشور برقرار است اما برای تامین برق کافی در جنوب کشور کافی نیست. قزاقستان همچنین در غرب این کشور پهناور فاقد ظرفیت کافی تولید برق است و برای جبران کمبود تولید برق به واردات از روسیه متکی است. بخشی از این مشکلات ناشی از برنامه ریزی های دوران اتحاد جماهیر شوروی است که مناسبتی با مرزهای ملی کشورهای استقلال یافته ندارد. بر اساس برآوردهای سالهای اخیر، نرخ آهسته توسعه ظرفیت تولید و توزیع برق قزاقستان موجب نگرانی بوده بخصوص که با شتاب رشد اقتصادی در این کشور همخوانی نداشته است.

در همین حال دولت قزاقستان در سالهای اخیر یک برنامه دولتی جدید با عنوان "بهره وری انرژی ۲۰۲۰" با هدف کاهش مصرف انرژی در این کشور اعلام کرده است. قزاقستان ۶۸ نیروگاه دارد و حدود ۸۰ درصد برق تولیدی این کشور در نیروگاههای با سوخت زغال سنگ در مناطق شمالی کشور تولید می شود. نیروگاههای برق آبی نیز عمدتاً در امتداد رودخانه "ایرتیش" Irtysh قرار دارند که از چین در امتداد مناطق شمال شرقی قزاقستان جریان دارد.

** بزرگترین تولیدکننده اورانیوم جهان نیروگاه هسته ای ندارد

هر چند در خبرها بیشتر تولید نفت قزاقستان مورد توجه قرار دارد اما شاید برخی ها ندانند که این کشور ۲۵ درصد از ذخایر اورانیوم جهان را دارد که از حیث دارا بودن ذخایر اورانیوم پس از کشور استرالیا در رده دوم جهان است. کارشناسان می گویند ذخایر اورانیوم قزاقستان برای تامین برق هسته ای کل جهان به مدت ۵۰ سال کافی است. قزاقستان در سال ۲۰۰۹ به بزرگترین تولیدکننده اورانیوم جهان تبدیل شد و در سال ۲۰۱۰ تولید اورانیوم این کشور ۱۳ هزار و ۹۰۰ تن بود.

تنها نیروگاه هسته ای این کشور نیروگاه ۹۰ مگاواتی "مانگوشلاک" (Mangyshlak) در آکتائو بود که در آوریل ۱۹۹۹ تعطیل شد. اما بنا به گزارشهای رسانه ای، دولت قزاقستان هنوز در حال بررسی یک نیروگاه هسته ای جدید است. در سال ۲۰۱۱ وزارت صنایع قزاقستان قانون جدیدی درباره کاربرد انرژی هسته ای تصویب کرد که مبنای حقوقی و اصول و مقررات مربوط به کاربرد انرژی هسته ای در کنار محافظت از ایمنی و سلامت مردم و محیط زیست را تعریف می کند و عدم اشاعه سلاح هسته ای را مورد تاکید قرار می دهد.

توسعه صنعت برق هسته ای که از ذخایر غنی اورانیوم این کشور استفاده خواهد کرد یکی از گزینه های مورد علاقه دولت است. روسیه و ژاپن برای همکاری با قزاقستان برای احداث نیروگاه هسته ای ابزار تمایل کرده اند که چنین نیروگاهی احتمالاً در شهر آکتائو در ساحل دریای خزر احداث خواهد شد. اما تا آن زمان قزاقستان احتمالاً به واردات بیشتر برق از همسایگان وابسته خواهد بود بخصوص که شرکتهای قزاقستانی درصدد سرمایه گذاری در زمینه توسعه پروژه های برق آبی در قرقیزستان هستند.

اکنون برخی رسانه ها گزارش داده اند که یک بار دیگر موضوع احداث نیروگاه هسته ای در قزاقستان مطرح و جدی شده است. بر اساس این گزارشها، ولادیمر پوتین رئیس جمهوری روسیه در جریان دیدار اواسط فروردین ماه امسال با "قاسم – ژومارت توکایف" رئیس جمهوری جدید قزاقستان در مسکو پیشنهاد کمک روسیه به قزاقستان در زمینه ساخت نیروگاه هسته ای را داد.

یک روز بعد از آن معاون وزیر انرژی قزاقستان گفت که هنوز تصمیم قطعی برای احداث نیروگاه هسته ای در این کشور اتخاذ نشده است اما خاطرنشان کرد که مقامات این کشور مکان پیشنهادی برای چنین پروژه ای را در نزدیکی شهر "اولکن" در استان آلماتی در جنوب شرقی کشور انتخاب کرده اند.

موضوع نیروگاه هسته ای و کاربرد انرژی هسته ای در قزاقستان از حساسیتهای خاصی برخوردار است بخصوص که این کشور بیش از هر کشور دیگری در جهان در دوران اتحاد شوروی صحنه اجرای آزمایشهای هسته ای بوده است. بین سالهای ۱۹۴۹ و ۱۹۸۹ که قزاقستان یکی از جمهوری های اتحاد جماهیر شوروی بود، ۳۴۰ آزمایش زیرزمینی و ۱۱۶ آزمایش اتمسفری در منطقه "سمیپالاتینسک" در شمال شرقی قزاقستان انجام شد. ساکنان این منطقه هنوز هم آثار ناشی از این آزمایشها را با خود به همراه دارند.

به همین علت وزارت انرژی قزاقستان در بیانیه روز چهارم آوریل (۱۵ فروردین) به مردم اطمینان داد که هرگونه طرحی برای احداث نیروگاه هسته ای تنها پس از رایزنی های عمومی با مردم و کارشناسان و نهادهای مختلف اجرا خواهد شد.

این در حالی است که قزاقستان و روسیه مرکز بین المللی غنی سازی اورانیوم را در منطقه "آنگارسک" در سال ۲۰۰۷ احداث کردند و این مرکز در زمینه تهیه اورانیوم غنی شده با سطح غنی پایین فعالیت می کند. شرکت انرژی هسته ای "کازاتمپروم" قزاقستان در سال گذشته میلادی بیش از ۱۵ هزار تن اورانیوم صادر کرد که حدود ۱۷ درصد آن به روسیه صادر شد. دولت قزاقستان همچنین در همکاری با آژانس بین المللی انرژی اتمی یک بانک اورانیوم کم غنی شده راه اندازی کرده که ذخیره ای تا سقف ۹۰ تن اورانیوم کم غنی شده مناسب برای استفاده در رآکتورهای آب سبک را در خود جای می دهد.

وزارت انرژی قزاقستان اعلام کرد که فناوری احداث نیروگاه هسته ای از پنج کشور از جمله از شرکت "روس اتم" روسیه در دست بررسی است اما در عین حال تاکید کرد که پروژه های دیگری از جمله احداث نیروگاهای گازی و برق آبی بیشتر هم در دست مطالعه و بررسی است.

رسانه های روسیه بتازگی به نقل از "الکسی بروداوکین" سفیر این کشور در قزاقستان گزارش دادند که "ما امیدواریم که تصمیم برای احداث نیروگاه هسته ای بزودی اتخاذ شود و شرکت روس اتم مجری این پروژه باشد.

هرچند هنوز احداث نیروگاه هسته ای در قزاقستان حتمی و قطعی نشده است اما مواضع مقامات این کشور نشان از تمایل جدی آنها به این مساله دارد هرچند به علت اعتراضات مردمی در گذشته درباره طرحهای پیشنهادی احداث نیروگاه هسته ای موجب می شود مقامات این کشور تا حدی دست به عصا حرکت کنند. در این میان قطع برق در بزرگترین شهر قزاقستان و پایتخت سابق این کشور یعنی شهر آلماتی می تواند به تغییر نگرش عمومی در این زمینه برای تولید برق هسته ای و استفاده داخلی از ذخایر عظیم اورانیوم این کشور کمک کند.

هانس بلیکس مدیر کل پیشین آژانس بین المللی انرژی اتمی چندی پیش با انتشار مقاله ای تاکید کرد که مبارزه با تغییرات آب و هوایی و تضمین زندگی نسل های آینده مستلزم استفاده کامل از ظرفیت انرژی هسته ای در جهان است. بر اساس آمار موسسه جهانی انرژی هسته ای (NEI) مستقر در واشنگتن، تا ماه مه ۲۰۱۶، ۳۰ کشور در سطح جهان ۴۴۴ رآکتور هسته ای را برای تولید برق مورد بهره برداری دارند و ۶۳ نیروگاه هسته ای جدید در ۱۵ کشور در دست احداث بوده است. در سال ۲۰۱۵ در مجموع ۱۳ کشور جهان شامل فرانسه، اوکراین، اسلواکی، مجارستان، اسلوونی، بلژیک، ارمنستان، سوئد، فنلاند، سوییس، جمهوری چک، کره جنوبی و بلغارستان دست کم یک چهارم برق خود را با استفاده از انرژی هسته ای تولید کردند.