اپرای حلاج به کارگردانی، آهنگسازی و خوانندگی پرواز همای درحالی از اول مردادماه سال جاری (۱۳۹۸) در مجموعه کاخ نیاوران به صحنه می‌رود که پیش از این و برای نخستین بار در تابستان ۱۳۹۷ در مجموعه فرهنگی کاخ موزه سعدآباد تالار ایوان عطار به مخاطبان عرضه شد.
با استقبال خوبی که از اپرای حلاج صورت گرفت، گروه مستان یه سرپرستی پرواز همای این اپرا را در فاصله تابستان تا بهمن ۱۳۹۷ در تبریز، رشت و شیراز به صحنه برد و برای بار دوم از چهارم تا نهم بهمن ماه سال گذشته، تالار وحدت میزبان اجرای اپرای حلاج بود.
اجرای مردادماه ۱۳۹۸ اپرای حلاج، سومین اجرای اپرای ارکسترال گروه مستان به سرپرستی پرواز همای به شمار می‌رود. او پیش از این و برای نخستین بار در سال ۲۰۰۸ میلادی در سالن کنسرت والت دیزنی لس‌آنجلس، اپرای «موسی و شبان» را با بازی و خوانندگی خود به صحنه برد و در ادامه در کشورهای انگلیس، بلژیک، آلمان و کانادا اپرای «عشق و عقل و آدمی» را با محوریت مفهوم عرفانی تقابل عقل و عشق به عنوان یکی از مفاهیم بنیادین جاری در ادبیات کلاسیک ایران به صحنه برد. تولید و اجرای اپرای حلاج سومین تجربه پرواز همای و گروه مستان در اجرای این شیوه نمایشی - موسیقایی است.
پرواز همای روز جمعه در گفت وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا درباره اجرای اپرای حلاج که از اول مردادماه در کاخ نیاوران به صحنه می‌رود گفت: استقبال خوب مخاطبان از اجرای این اثر مهمترین دلیل برای اجرای مجدد اپرای حلاج به شمار می‌رود. این بار با توجه به استقبال صورت گرفته از اجرای این نمایش - موسیقی در تهران و دیگر شهرستان‌ها به مدت ۳۰ شب در مجموعه کاخ نیاوران به اجرا خواهیم پرداخت.
وی ادامه داد: با توجه به تجربه این اجرا در کاخ موزه سعدآباد - ایوان عطار - بنا داشتیم که در اجرای مجدد بار دیگر این اثر را در سعدآباد به صحنه ببریم؛ اما به دلیل تداخل برنامه‌های موزه از اجرا در مجموعه سعدآباد انصراف دادیم و بنا شد کاخ موزه‌ی نیاوران میزبان اجرای این اثر باشد.
همای درباره تغییرات صورت گرفته در اجرای مجدد اپرای حلاج گفت: تجربه اجراهای پیشین باعث شد برخی از مسائلی را که بیشتر در حوزه امکانات فنی و صوتی برای جلب رضایت هر چه بیشتر و درک مفهوم عمیق‌تر اپرای داستان زندگی حلاج برای مخاطب بود را ارتقا دهیم. بر همین اساس بیشترین تغییرات صورت گرفته در اجرای مجدد اپرای حلاج به بخش نمایشی، فرم‌ها، استفاده کردن از مدرن ترین سیستم تصویری سه بعدی «تری دی مپینگ» باز می‌گردد.
وی خاطرنشان کرد: همچنین در اجرای مجدد این اثر در طراحی صحنه نیز بخش‌هایی را تعبیه کردیم تا به واسطه آن مخاطبان بتوانند همزمان و با اشراف و دید بهتری روایت داستانی و نمایشی آنرا که با گروه ۱۵ نفره بازیگران و اجرا کنندگان فرم به صحنه می‌رود همزمان با اجریا نوازندگان دنبال کنند.
همای درباره بازیگران اپرای حلاج گفت: این اپرا دو بازیگر اصلی دارد. نخست نقش حلاج است که اجرای آنرا خود بر عهده دارم و بازیگر نقش مقابل که ایفاگر شخصیت «شبلی» صوفی و عارف قرن سوم هجری قمری و هم‌عصر حلاج است برعهده محمدحسین صفری است.
وی با بیان آنکه طراحی حرکات گروه فرم و سماع گران حاضر در این نمایش بر عهده بهزاد جاودانفر است، افزود: ۱۲ نوازنده بخش موسیقایی این اپرا همگی از اعضای گروه موسیقی مستان هستند.
همای دربار دلایل انتخاب داستان حلاج برای اجرا به شیوه اپرا خاطرنشان کرد: در اجرای شیوه موسیقایی و نمایشی اپرا مهمترین اصل به انتخاب قصه و داستان بستگی دارد. قصه و روایت که بتواند توأمان کشش و ظرفیت همراهی دو هنر موسیقی و تئاتر را با خود به همراه داشته باشد.
این آهنگساز و نوازنده یادآور شد: داستان حلاج در حقیقت داستان تمامی انسان‌های آزاده ای است که به دنبال حقیقت، کشف و اثبات آن ارزشمندترین دارایی خود یعنی جان‌شان را نیز فدا می‌کنند و برای اثبات حقانیت شأن حتی از خون خود نیز می‌گذرند.
به گفته همای، این داستان در کنار تم جذاب و جهانشمول خود روایت قصه منصور حلاج به ویژه در تذکرة الاولیای عطار را در بطن خود دارد. به ویژه صحنه به شهادت رسیدن حلاج در تذکره الاولیا عطار یکی از شاهکارترین و تکان دهنده‌ترین روایت‌های ادبیات کلاسیک و منظوم ما به شمار می‌رود.
به گفته آهنگساز و خواننده اپرای حلاج؛ برای گروه بازیگری و اجرا کنندگان بخش نمایشی این اپرا به هیچ وجه از چهره‌های سینمایی و به قول معروف سلبریتی ها برای جذب مخاطب استفاده نکرده‌ام. در حقیقت دلیل استقبال خوب مخاطبان در دو اجرای قبلی این اپرا در تهران و اجراهایی که در استان‌ها و شهرستان‌ها داشتیم به داستان زندگی و جذابیت‌های روایت حلاج بر می‌گردد. چرا که این داستان علاوه بر آنکه بازتاب دهنده بخشی از تاریخ فرهنگی، اجتماعی و سیاسی ایران است؛ روایت حق گویی و حق طلبی مردی است که نمونه اش را در هر عصر و زمانه‌ای مانند روزگار امروزمان می‌توان دید و همین مساله برای مخاطب دارای جذابیت است.
سرپرست گروه موسیقی مستان در پاسخ به این پرسش که چرا کارگردانی بخش نمایشی این اثر را به یکی از کارگردانان حوزه تئاتر نسپرده تا تمام انرژی اش متمرکز بر بخش موسیقایی و خوانندگی اثر باشد گفت: در اجرای اپرا همسویی تفکر، نگرش و بازتاب دراماتیک قصه در تلفیق دو هنر موسیقی و تئاتر نیازمند آن است که کارگردان و آهنگساز از یک زاویه دید مشترک برخوردار باشد.
وی افزود: ما در ایران کارگردان اپرا که به شکل تخصصی در این حوزه تحصیل کرده باشد، علم آن را آموخته و تجربیات اجرایی داشته باشد، نداریم. در حالی که رشته من در دانشگاه اپرا بود و در طول دوران تحصیل و سال‌های بعد از آن در کشورهای مختلف اروپایی و امریکا تجربه تولید و اجرای دو اپرای «موسی و شبان» و «عشق و عقل و آدمی» را به عنوان کارگردان، نوازنده و خواننده داشتم. به همین سبب احساس کردم می‌توانم در کنار آهنگسازی و اجرا، کارگردانی اپرای حلاج را نیز خود بر عهده داشته باشم تا بتوانم برای مخاطب تصویری دقیق و منطبق با قصه حلاج و همسو با شیوه اجرای نمایش اپرا را ارائه دهم.
کارگردان اپرای حلاج در پاسخ به این پرسش که در روایت داستان حلاج آیا تمام اتکای او بر تذکرة الاولیای عطار بوده است گفت: به منظور داشتن نگاه جامع در روایت داستان زندگی منصور حلاج علاوه بر استفاده کردن از اشعار تذکرة الاولیای عطار از اشعار دیگر شاعران بزرگمان چون حافظ و مولانا نیز برای روایت قصه این عارف بزرگ بهره بردم و همچنین خود نیز قطعاتی را سروده و در این اثر از آنها استفاده کردم.
قصه اپرای حلاج؛ داستان زندگی و شهادت ادیب و سراینده‌ای بزرگ حسین منصور حلاج است که مبارزه‌ای ملی و ایدئولوژیک و عارفانه را بر علیه خُرافه‌ها، تندروی‌ها و فساد و نابرابری‌های زمان آغاز می‌کند. مبارزه حلاج به ذائقه صوفیان و خلفای بغداد خوش نمی‌آید که به دستگیری او منجر می‌شود. هشت سال او را از زندانی به زندان دیگر بردند و سرانجام به اتهام دروغینِ «ادعای ربوبیت» محاکمه و محکوم کردند. نخست دست‌هایش را بریدند و سپس پاهایش را و سپس زبانش را و در آخر به دارش آویختند و پیکرش را سوختند و خاکسترش را بر باد دادند.
پاشا هنجنی، سعید فهیمی، محمود نوذری، مسلم علیپور، میلاد علیپور، فرشاد رستمی، اسفندیار شاه‌میر، حمیدرضا یوسفی، سعید بهرامی و سپیده ابراهیم نژاد، نوازندگان این اثر نمایشی - موسیقایی را تشکیل می‌دهند.
اپرای حلاج از اول مردادماه هر شب ساعت ٢١: ٣٠ در کاخ موزه نیاوران به صحنه می‌رود.
نظر شما