جمعه ای که گذشت یک سهل انگاری ساده، حادثه ای تلخ را در باغ بزم بردسیر رقم زد و قریب ۳۰ هکتار از مراتع بالادست کوه چهلتن در آتش غفلت گردشگران سوخت و نابود شد. چه گونه های گیاهی و جانواری متنوعی که در آتش سوخت و خاکستر شد و چه سالیان درازی باید سپری شود تا باز دامن این کوه سبز شود.
اگر عزم همگانی و کمک شهرستانهای مجاور نبود، چه بسا روزها و هفته ها شاهد دود و شعله های جانکاه بر تن زخم خورده و سوزان باغبزم در هوای داغ تابستان بودیم.
ماجرا از این قرار است که چند گردشگر در آخرین نقطه پای کوه، جایی که امکان رفتن با خودرو نیست، اتراق می کنند شب را می مانند و صبح روز بعد برای تهیه غذا یا هر دلیل دیگری آتش درست می‌کنند. اما بی توجهی و سهل انگاری در خاموش کردن آن، وجود انبوه علف ها و وزش باد ملایم آتش را به نقاط دیگر می کشاند و اندک اندک وضعیت از کنترل آنها خارج می شود.
این افراد بجای اطلاع دادن و کمک خواستن، آنقدر وقت را تلف می کنند تا شعله و دود خودش همه را باخبر می کند.
اگر عزم همگانی مردم و مسئولان پای کار نبود، خدا می داند آتش سوزی چند روز دیگر طول می کشید و چه میزان خسارت بیشتری به بار می آمد.
توسعه و حفظ طبیعت بکر
نگاه دوگانه توسعه مناطق گردشگری و بکر ماندن همواره توسط دوستداران طبیعت و علاقمندان به اقتصادی کردن تفریحگاههای طبیعی وجود داشته و باهم در کشمکش بوده است.
این دو نظریه درباره حفظ آثار و ابنیه تاریخی، حفظ زیستگاه‌های طبیعی گیاهان، عدم دخالت در زیست جانوران و موارد مشابه دیگر همواره مورد بحث و اختلاف نظر بوده است.
طرفداران توسعه اقتصادی تفریحگاههای طبیعی، اهدافی مانند جذب توریسم، توسعه و حفظ صنایع دستی، حفظ و نشر رسوم محلی، افزایش درآمد مردم محلی، حفظ سکنه روستاها و آبادیها و جلوگیری از مهاجرتهای ناگزیر هستند.
آنها معتقدند با توسعه گردشگری بخشی از شهر به روستا می آید و روستایی بی نیاز از شهر نشینی می شود.
اما دوستداران طبیعت مداخلات انسانی را برای طبیعت زیان آور دانسته و حضورش را دردسر آفرین می دانند.
با آسفالت شدن جاده های روستایی افراد زیادی به مناطق طبیعی راه می یابند. امکانات دیگر نیز در جهت راحتی و رفاه گردشگر، باعث تشویق او برای مراجعات فراوان و مکرر در طبیعت می شود.
گردشگر زباله هایش را در طبیعت رها می کند، لانه پرندگان و جانوران را خراب می کند. آنچه از نظر او خطرناک و مضر به نظر بیاید مثل خزنده و گزنده و بوته های خاردار، و آنچه مفید و مطلوب بداند مثل گلها و گیاهان دارویی و حیوانات و پرندگان زیبا، از دست گردشگر در امان نیست.
برخی گردشگران شاخه درختان را قطع و بوته ها را لگد می کند. با اسکان موقت ردپایی نامطلوب بجای می گذارد، آتش درست می کند و با سهل انگاری در خاموش کردن آن، موجب خسارتهای جبران ناپذیر به منابع طبیعی می ن.
حتی اگر گردشگر فرضی ما وارسته و شایسته باشد و دست به تخریب های گسترده اینچنینی نزند و صرفاً برای بهره مندی از آب و هوای مطبوع گردش کند، ناخودآگاه تمایل به جمع آوری یادگاری هایی از گونه های گیاهی، جانوری و حتی معدنی با خود دارد که این رویه به تدریج باعث ایجاد تغییرات زیانبار در طبیعت می شود.
در کنار دوستداران طبیعت، برخی مردم محلی نیز از توسعه مناطق محل زندگی خود به عنوان نقاط گردشگر استقبال نمی کنند. این افراد روستاییان ساکن در منطقه هستند که نگران تخریب مزارع و مراتع و دستبرد به محصولاتشان هستند. هزینه حصارکشی و نگهبانی و مراقبت دائم که به آنان تحمیل می شود را نمی پسندند و نمی توانند شاهد باشند یک شبه دسترنج یک سال زحمتشان بر باد رود.
شاید شما هم تابلوی ورود گردشگر ممنوع را در گلستانهای گل محمدی لاله زار بارها دیده باشید که نشان از قهر کشاورزان منطقه نسبت به رفتار ناصواب برخی گردشگران دارد.
یادم هست چند سال قبل زمانی که طرح آسفالت جاده بردسیر - باغبزم در آستانه اجرا بود، عده ای از اهالی با این کار موافق نبودند و حتی تلاشها و مکاتباتی در جهت جلوگیری از آن انجام گرفت. در آن زمان مطلبی در انتقاد از این حرکت نشر دادم و از فواید توسعه مناطق گردشگری گفتم. اما الان متوجه دلیل نگرانی های قدیمی های روستا می شوم.
در میانه این دو نظریه، گردشگری صحیح و هدفمند راه حل میانه ای است که شاید اگر بطور جدی مورد نظر قرار بگیرد، بتواند مشکلات زیادی را حل کند.
آموزش همگانی
آموزش در راستای صیان ت از طبیعت می تواند از مهدهای کودک شروع شود و توسط نهادهای فرهنگی اجتماعی مختلف به طور جدی دنبال شود.
به جای انباشت برخی اطلاعات ناکارآمد در ذهن کودکان بهتر است مهدها، مدارس، کلاسهای تابستانی، گروههای ورزشی فرهنگی و تشکل های مردم نهاد این امر را بطور جدی در رئوس کارشان قرار بدهند.
هدایت و کنترل ورود و خروج گردشگران
هدایت گردشگران می تواند توسط گروههای محلی و با نظارت نهادهای مربوطه صورت بگیرد. همچنین گروههای محلی طرفدار طبیعت و کانونهای محلی مانند مساجد، تکایا و بسیج محله نیز می توانند در این مهم نقش بپذیرند. همانطور که گروههای مردم نهاد در اطفای حریق کمک شایسته ای داشتند، در پیشگیری از وقایع احتمالی نیز می توانند نقش موثری داشته باشند.
توزیع کیسه زباله، تعیین تشویقی برای تحویل زباله، توزیع بذر در روز طبیعت، نصب حصار و علائم هشدار دهنده در مکانهای خطرناک بخشی از اقدامات پیشگیرانه و هدایت کننده است.
منع ورود گردشگر بدون عبور از گیت ورودی، بدون راهنما و منع همراه داشتن برخی تجهیزات یکی از راهکارهای مهمی است که باید بطور جدی مورد بررسی قرار بگیرد.
جدیت بیشتر گشت های زیست محیطی در مناطق گردشگری جذاب و پربازدید
یکی دیگر از نکاتی که می تواند در پیشگیری از حوادث مشابه نقش داشته باشد، حضور مستمر و جدی تر یگانهای حفاظت محیط زیست و منابع طبیعی و همراهی نیروهای نظامی و انتظامی با این یگانها بخصوص در مناطق پربازدید است.
در این میان فرهنگ سازی و آموزش نقش بازدارنده تر و در درازمدت موثرتری دارند.
جلب مشارکت مردمی، تقویت سرمایه های اجتماعی
دعوت به مشارکت عمومی برای خاموش کردن آتش توسط ستاد بحران شهرستان حرکتی سنجیده و جالب توجه بود که علاوه بر کمک گرفتن در این مورد خاص، حس مسئولیت پذیری و مراقبت همیشگی از گردشگاهها و طبیعت را در شهروندان تقویت و نهادینه می کند.
دعوت به همکاری فکری، تقاضای ارائه پیشنهاد و ایده از سوی شهروندان و پذیرش و تحمل انتقاد، نکات مثبتی است که سرمایه های اجتماعی را تقویت کرده و برای هرگونه توسعه همسو می کند. حرکتی که امیدواریم مدیران دیگر نیز با روی گشاده از آن استقبال کنند تا در اقدامی عملی در راستای دور شدن جامعه از گردشگر سهل انگار باشیم.
۷۴۲۱/ ۵۰۵۴
نظر شما