وقتی اینترنت، عزیزتر از والدین می شود

دیرزمانی نه چندان دور، گرگم به هوا، الک دولک، لی لی، دوچرخه بازی، هفت سنگ، توپ بازی و بازی‌های بیشمار دیگری، تمام وقت کودکان و نوجوانان را پر و آنان را خسته و خاک آلود، روانه خانه می‌کرد. بازی‌هایی که علاوه بر نشاط فردی، تجربه کار گروهی و مهارت‌های اجتماعی را به آینده سازان می‌آموخت.

با پیشرفت تکنولوژی و ورود اینترنت به فضای خانه‌ها، رنگ بازی‌های کودکانه هم تغییر کرد تا آنجا که بازی‌های دیروز نه تنها برای کودکان امروزی هیجانی به همراه ندارد بلکه حاضر به شنیدن توضیح نحوه بازی را هم ندارند.

کودکان و نوجوانانی که به استفاده از اینترنت اعتیاد پیدا کرده‌اند و هنگام فعالیت در فضای مجازی، توجهی به از دست رفتن وقت و زمان خود ندارند؛ بدین ترتیب زمان خواب و استراحت خود را قربانی آنلاین بودن در فضای مجازی می‌کنند.

تجربه نشان داده این مبتلایان هنگام اتمام فعالیت آنلاین به شدت تحریک‌پذیر و عصبانی می‌شوند و ممکن است در قبال یک حرف ساده یا تذکر کوچک از سوی پدر و مادر خود واکنش تندی از خود نشان بدهند. همچنین باعث شده حضور آنها در محیط‌های فیزیکی کمرنگ شود، کمتر وقت خود را با خانواده و دوستان سپری کنند و به بازی‌های دسته‌جمعی سنتی علاقمندی نشان ندهند.

اعتیاد به اینترنت در فهرست اختلالات روانی قرار دارد

اینترنت و دستگاه‌های هوشمند همراه (موبایل، تبلت و نوت‌بوک)، به زندگی سرعت و راحتی بیشتری بخشیده است اما استفاده بی‌رویه از این امکانات، باعث وابستگی بیش از حد می‌شود تا جایی که فرد نه تنها برای برآوردن نیاز، بلکه برای لذت‌جویی از این امکانات استفاده می‌کند.

این پدیده از دید روانپزشکان یک اختلال روانی بشمار می‌آید که با نام «اعتیاد به اینترنت» شناخته می‌شود. این اعتیاد به اینترنت، مواردی مانند اعتیاد به محتوای جنسی، اعتیاد به روابط آنلاین، اعتیاد به خرید یا قمار آنلاین، اعتیاد به بازی‌های ویدئویی و … را شامل می‌شود که در کودکان بیشتر معطوف به بازی‌های رایانه‌ای و آنلاین است و در نوجوانان افزون بر بازی‌های آنلاین به فعالیت‌هایی از قبیل گذاشتن پست و نوشتن کامنت، دانلود و تماشای ویدئو و چت می‌شود.

موضوعی که اخیراً سازمان جهانی بهداشت هم این اعتیاد به بازی‌های ویدئویی و دیجیتال را به فهرست اختلالات روانی افزوده است.

پیامد غرق شدن کودکان شناور در فضای مجازی

پژوهشگران، یکی از دلایل مهم وابستگی کودکان و نوجوانان به اینترنت را ترس از تنهایی می‌دانند، حسی که برای جبران آن خود را غرق در شبکه‌های اجتماعی و ارتباط با دوستان مجازی می‌کنند. در واقع اینترنت پناهگاهی برای گریز از مشکلات بدون چاره در زندگی واقعی است که این امر افسردگی و پرخاشگری آنان را افزایش می‌دهد.

ضعف در مهارت‌های ارتباطی از دیگر پیامدهای شناخته شده اعتیاد به اینترنت و بازی‌های رایانه‌ای است و نکته دیگر اینکه کودک در بازی رایانه‌ای هر کاری را که می‌خواهد، انجام می‌دهد اما در زندگی واقعی نمی‌تواند با آن روش امور خود را به سرانجام برساند در نتیجه دچار نوعی اختلال شناختی و حس سرخوردگی و ناتوانی می‌شود.

موضوعی که به یکی از دغدغه‌های مسئولان امر و خانواده‌ها تبدیل شده و در هر فرصتی به دنبال یافتن راه‌حلی برای بیرون کشیدن فرزندان خود از این رودخانه پرخروش می‌گردند.

سکاندار کودک شناور خود در فضای مجازی باشیم

به دنبال یافتن راهکار مناسب برای هدایت، حمایت و نظارت کودکان در فضای مجازی، به گفت و گو با «سید محسن مروجی» کارشناس فضای مجازی کودک و نوجوان پرداختیم. وی درباره راهکارهای پیشگیری و مقابله با اعتیاد کودکان و نوجوانان به خبرنگار زنان و خانواده ایرنا گفت: ساده‌ترین روش، پاک کردن صورت مساله است یعنی والدین از اساس بخواهند جلوی دسترسی فرزند خود به اینترنت و دستگاه‌های هوشمند را بگیرند، این روش در دنیای امروز نه امکان‌پذیر است و نه مطلوب است.

وی با اشاره به اینکه راهکار درست، بهره‌گیری از روش‌های مدیریت هدفمند برای کاهش وابستگی کودکان به اینترنت است، افزود: در این زمینه، رسیدن به یک درک مشترک با فرزند لازمه راه است، ضروری است که والدین بر سر یک روش برای کاهش فعالیت کودک در اینترنت به توافق برسند، در غیر این صورت، الزامی برای فرزند ایجاد نمی‌شود و کودک یا نوجوان تمایلی برای تغییر رفتار خود نشان نمی‌دهد.

مروجی، گفتگو بر پایه مراقبت را به عنوان نخستین روش رسیدن به درک مشترک میان والدین و فرزند دانست و خاطرنشان کرد: لازم است والدین گفتگوی خود را با نکاتی حاوی احساس دوست داشتن کودک و نوجوان آغاز کنند، بگونه‌ای که فرزند احساس کند برای پدر و و مادر خود مهم است و والدین او به شادی و رفاه وی اهمیت می‌دهند. کودکان و نوجوانان معمولاً تذکرات والدین را بر پایه سرزنش، انتقاد و تحقیر خودشان به حساب می‌آورند از همین رو در این مساله باید متقاعد شوند به هیچ وجه قصد والدین، محکوم کردن آنها نیست.

کودکان و نوجوانان معمولاً تذکرات والدین را بر پایه سرزنش، انتقاد و تحقیر خودشان به حساب می‌آورند از همین رو در این مساله باید متقاعد شوند به هیچ وجه قصد والدین، محکوم کردن آنها نیست. این کارشناس فضای مجازی یادآور شد: پدر و مادر این موضوع را روشن کنند که وجود فرزندان به طور کلی دوست داشتنی است اما رفتار کودک جدای از وجود دوست داشتنی او، قابل ارزیابی است و از همین رو والدین، نگران برخی از جنبه‌های تغییر یافته رفتار آنها هستند رفتارهایی مانند خستگی، عقب‌نشینی اجتماعی و از دست رفتن زمان خواب و … و در ادامه باید کودکان را از خطرات این پیامدها آگاه کنند.

وی ادامه داد: والدین می‌توانند از فرزندان بخواهند که در انتهای هر روز حساب کاربر ی اشان که شامل (زمان سپری شده در اینترنت، نام و آدرس سایت و …) می‌شود را به والدینشان نشان بدهند. خوشبختانه در این زمینه ابزارهای خوبی موجود است از اپلیکیشن‌های مدیریتی تا تبلت ویژه کودک و نوجوان که مدیریت دسترسی و زمان‌بندی و حتی گزارش‌گیری از فعالیت کودک و نوجوان را در اختیار والدین قرار داده است.

وی، رفتار والدین را ملاک رسیدن به موفقیت در کنترل، حمایت و نظارت فرزندان دانست و تصریح کرد: پدر و مادر باید به عملکرد مثبت فرزندان در یک و دو هفته اولیه، بازخورد مثبت کلامی نشان بدهند و از فرزندشان برای تلاشی که با هدف رهایی از این وابستگی می‌کند، قدردانی کنند تا اعتماد او جلب شود و انگیزه پیدا کند. اما اگر کودکی مقاومت یا گریه کرد، همچنان که پدر و مادر بر قانون خود متمرکز هستند و اقتدار خود را حفظ می‌کنند، نباید احساس ناراحتی و خشم وی را نادیده بگیرند.

قوانین خانگی را جدی بگیریم

کارشناس فضای مجازی کودک و نوجوان در بخشی دیگر از این گفت و گو توصیه کرد: والدین با تفاهم فرزندان، قانونی را در خانه تصویب کنند که طبق آن، بازه زمانی استفاده از اینترنت پس از انجام تکالیف مشخص باشد.

وی تاکید کرد: اگر قوانین جلوگیری از اعتیاد به اینترنت در کودکان توسط والدین جدی گرفته شود، احتمال نقض آن توسط کودکان به حداقل می‌رسد.

به بیان مروجی، استفاده از وسایل دیجیتالی باید در موقعیت عمومی خانه؛ جایی که تمام اعضای خانواده حضور دارند، باشد.

ساخت کارت‌های یادآوری هم راهکار دیگری است که مروجی به آن اشاره کرد و گفت: والدین با بهره‌گیری از نیروی خلاقیت و با مشارکت فرزند خود، دو دسته کارت درست کنند، روی یک دسته آثار اعتیاد به اینترنت بنویسند و روی دسته دیگر آثار مثبت استفاده بهینه از اینترنت و کاهش وابستگی به آن را درج کنند. این روش افزون بر منطبق بودن با درک عینی کودکان، به پرورش مهارت تفکر نقاد یعنی سبک و سنگین کردن و ارزیابی جنبه‌های مثبت و منفی یک پدیده در آنها کمک می‌کند.

وی یادآور شد: در کنار این مشارکت گروهی، والدین باید فضا و بستر انجام سایر فعالیت‌های دیگر را برای فرزندانشان فراهم کنند.