بیم و امید جهانی شدن جنگل های هیرکانی برای گلستان

۱۴ تیر امسال و در چهل و سومین اجلاس کارگروه میراث جهانی سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) که در باکو برگزار شد، مناطقی از جنگل‌های هیرکانی یا جنگل‌های شمال، تحت نام میراث طبیعی ایران با تأیید اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت(IUCN)، در فهرست میراث جهانی قرار گرفت.
این مناطق شامل پارک ملی گلستان، جنگل ابر، افراتخته و جهان‌نما در استان گلستان و مناطق  بولای دودانگه و چهاردانگه، جنگل الیمستان هراز در آمل، جنگل واز حوزه کجور نوشهر، چهارباغ چالوس، جنگل خشکه‌داران، جنگل رودخان، سیاه رودبار گیلان، منطقه حفاظت شده لیسار گیلان، مازندران، سمنان و خراسان شمالی و درمجموع منطقه ای به مساحت ۳۰۷ هزار هکتار است که سهم گلستان از این مساحت دو میلیون و ۱۰۰ هزار هکتاری، ۲۱ درصد از نوکنده در غرب تا گلی‌داغ در شرق گلستان است.
هر چند ثبت جنگل های هیرکانی به عنوان میراث جهانی اتفاقی بسیار ارزشمند است اما باید بپذیریم که ورود به پیمان‌های بین‌المللی نمی‌تواند به‌ خودی ‌خود مشکلات ما را حل کند.
وابستگی معیشتی جنگل‌نشینان به فعالیت‌های ناسازگار با حفظ جنگل همانند دامداری، زراعت، تأمین سوخت و تغییر کاربری در کنار دغدغه هایی دیگری همچون نارسایی قوانین و مقررات مربوط به جنگل و نبود ضمانت اجرایی قوانین موجود، نبود توجه به پیامدهای محیط زیستی و ناهماهنگی در اجرای طرح‌های توسعه‌ای در عرصه‌های جنگلی متغیرهایی هستند که به عنوان یک چالش مقابل جنگل های هیرکانی قرار دارند.
تداخل احتمالی چشم اندازهای ترسیم شده برای جنگل‌ها توسط سازمان جنگل‌ها و مراتع با راهبرد حاکم بر آثار ثبت شده میراث جهانی، پیچیدگی قوانین داخلی برای اجرای برنامه های تکلیفی یونسکو، وضعیت نامشخص تبادلات مالی و کمک های اعتباری سازمان های بین المللی به سبب تحریم ها، کمبود زیر ساخت پایه برای اجرای برنامه های مدیریتی به‌همراه برخی بیماری‌ها و آفات در جنگل های هیرکانی، خوش بینی به تاثیر شگرف ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی را تحت تاثیر قرار می دهد.
از طرف دیگر اما  کفه دیگر ترازو بسی سنگین تر است. 
ثبت این جنگل به عنوان میراث جهانی می تواند یاری رسان حل برخی دغدغه های فراروی این موهبت الهی باشد.
از مهمترین چالش های مدیریت اصولی و مبتنی بر علوم جنگل و اکولوژی جنگلهای هیرکانی، مباحث مربوط به اعتبارات است.
با توجه به وضعیت کنونی کشور و نبود اعتبارات لازم برای حفاظت و اجرای طرح‌های جنگل‌شناسی و جنگل‌داری و درنهایت عدم تخصیص به‌موقع اعتبارات دولتی، برقراری و تعامل با سازمان‌های مردم‌نهاد و سازمان‌های بین‌المللی ازجمله یونسکو برای شناساندن این نواحی جنگلی و استفاده از توان کارشناسی و مالی آن‌ها، از جمله منافع اقتصادی این ثبت جهانی محسوب می شود.
ثبت جنگل‌های هیرکانی در فهرست میراث جهانی یونسکو می‌تواند سهم زیادی در معرفی شایسته طبیعت و فرهنگ و تمدن گلستان در جهان داشته باشد و این فرایند به عنوان یکی از آثار مهم ثبت جهانی، موجب ایجاد اشتغال برای مردم بومی و افزایش درآمد در بخش‌های محلی و ملی، ایجاد منافع مستقیم اقتصادی و نیز درآمدهای مکمل برای جوامع محلی، تقویت مشارکت بومیان در تصمیم‌گیری مربوط به تعیین نوع و میزان فعالیت‌ها، معرفی و شناخت توانمندی‌های گلستان به گردشگران می‌شود.
گسترش تعاملات علمی و تبادلات دانش در بخش جنگل و مدیریت منابع طبیعی دستاورد دیگر برای این رخداد ارزشمند است زیرا محوطه‌هایی که در فهرست جهانی یونسکو ثبت می‌شوند از طراحی و اجرای برنامه‌های راهبردی و جامع مدیریتی برخوردار می‌شوند که این برنامه‌ها شامل اقدامات حفاظتی و شیوه‌های نظارتی متناسبی است که با توجه به شرایط حاکم بر منطقه طراحی و اجرا می‌شود.
در کنار مباحث یادشده، بارزترین امتیاز پذیرش پیمان میراث جهانی، پیوستن به گروهی از آثار است که جهانیان آن را می‌ستایند و برای آن اهمیت قائل هستند.
مهمترین دستاورد داخلی این ثبت جهانی هم فراهم آمدن زمینه‌ دوستی هر چه بیشتر مردم با جنگل‌ها و همت بیشتر مسؤولان و مدیران محلی برای صیانت از آن و پاسداشت این فسیل زنده ارزشمند برای نسل های آتی است.
تلاش برای ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی شمال ایران از سال ۱۳۹۵ آغاز شد و بالاخره در ۱۴ تیرماه امسال به عنوان دومین اثر بزرگ طبیعی ایران بعد از کویر لوت، در چهل و سومین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در باکو آذربایجان در فهرست جهانی قرار گرفت.
هیرکان نام گرگان به زبان یونانی است، گفته می‌شود نام ورکان در کتیبه‌های به جا مانده از دوران هخامنشی نیز اشاره به جنگل‌های هیرکانی داشته و اثباتی بر قدمت آن است.