دود آتش کاه و کلش، مهمان ناخوانده خیابانها و جاده‌های مازندران

بوی بد، سردرد، تنگی نفس، سوزش چشم، مه گرفتگی در جاده‌ها و افزایش خطر تصادف و بی حالی هر ساله چاشنی زندگی این فصل مردم مازندران در کوچه و خیابان و حتی درون خانه‌هایشان به علت اتش زدن کاه و کلش مزارع است.

حال به آن چهره زشت که آتش و دود غلیظ بر پیکر سبز رنگ جنگل و زردی زیبایی شالیزارهای مازندران می کشد بگذریم، حتی مردم بومی را از بیرون آمدن از خانه پشیمان می کند.آتشی که نه به جان مردم بلکه به جان خاک حاصل خیز این گوشه از بهشت خدا رحم نمی کند و در کنار پنجه سیاه بر این خاک آسیب های جدی به آن وارد می کند.

فرسایش خاک، کاهش قوت زمین (حاصل خیزی زمین)، پوشیده شدن روزنه خاک برای نفوذ آب و از بین رفتن حشرات خاک ساز از دیگر مضرات مهم اقتصادی ناشی از آتش سوزی کاه و کلش است که تاکنون جدی گرفته نشده است.

اینها همه پیامدهای آتش زدن کاه و کلش است که هر ساله مازندران و ساکنانش به بهای کشت دوم برنج و گندم می پردازند.اقدامی که خلاف قانون بوده و در قانون مجازات اسلامی برای آن مجازاتی تعیین شده اما سال‌ها بی توجهی به اجرا و تمکین از این قانون، تبدیل به عادتی شده که امروز سخت می توان آن را از تن کشاورزی مازندران بیرون کرد.

بر اساس ماده ۶۸۸ قانون مجازات اسلامی؛ 'هر اقدامی که تهدید علیه بهداشت عمومی شناخته شود از قبیل آلوده کردن آب یا توزیع آب آشامیدنی آلوده، دفع غیر بهداشتی فضولات انسانی و دامی و مواد زاید، ریختن مواد مسموم کننده در رودخانه‌ها، زباله در خیابانها و کشتار غیرمجاز دام استفاده ی غیرمجاز فاضلاب خام یا پس آب تصفیه خانه های فاضلاب برای مصارف کشاورزی ممنوع می باشند و مرتکبین چنانچه طبق قوانین خاص مشمول مجازات شدیدتری نباشند به حبس تا یک سال محکوم خواهند شد.

علاوه بر این بر اساس ماده ۳۰ آیین نامه اجرایی قانون مدیریت پسماندها "سوزاندن پسماند در محیط آزاد و یا در پسماند سوزهای غیر استاندارد و مغایر با ضوابط و شیوه نامه های مربوط، ممنوع است".

حال اتش زدن کاه و کلش در استان مازندران در کنار مخاطرات زیست محیطی و گرفتن نفس مردم استان ، به یکی از عوامل خطرآفرین در جاده های مازندران منجر شده است که بر اساس بازدید میدانی افق دید را در برخی جاده های استان به زیر ۵۰ متر کاهش داده است. 

آتش کاه و کلش از فرهنگ اشتباه روشن می شود

مدیرکل محیط زیست مازندران در گفت و گو با خبرنگار با اشاره به اینکه آتش زدن کاه و کلش فرهنگی غلط است که نسل به نسل به ارث رسیده و نباید کسی را در این مسئله مقصر دانست ، گفت: آتش زدن کاه و کلش مسئله‌ای فرهنگی و بیش از هر راهکار دیگر باید در حوزه فرهنگ بر روی آن کار شود. 

حسینعلی ابراهیمی کارنامی با اشاره به اینکه در ۲ سال گذشته با ورود محیط زیست و جهاد کشاورزی این مسئله کم شده ، افزود: اما هنوز به نقطه مطلوب نرسیدیم و مردم استان در این فصل به شدت در خطر آسیب جسمی و روانی هستند. 

وی با بیان اینکه فرهنگی بودن این مسئله هیچ چیز از جرم و خطای آن کم نمی کند، تاکید کرد: آتش زدن کاه و کلش خلاف قانون و بر اساس قانون جرم بوده و محیط زیست با جدیت این مسئله را دنبال می کند.

به گفته او نخستین قدم برای جلوگیری از این آسیب زیست محیطی تقویت باور مردم به اینکه نباید به زندگی دیگران آسیب برسانند و اینکه کاه و کلش منابع مقوی برای خاک کشاورزی نیست. 

مدیرکل محیط زیستی مازندران در پاسخ به زمان حل این مسئله افزود: اراضی کشاورزی استان وسیع و تعداد کشاورزان بسیار است که فرهنگ سازی و پیگیری قضایی را کمی دشوار و زمان بر می کند و بر این اساس فاصله تا حل این مشکل زیست محیطی زیاد است.

فقدان آگاهی از تخلف قانونی پذیرفتنی نیست

ابراهیمی همچنین افزود: در ۲ سال اخیر تخلف بودن آتش زدن کاه و کلش در تمامی محلات، روستاها و شهرها با برگزاری دوره های آگاه سازی و ابلاغ قوانین به کشاورزان اطلاع داده شد و از این پس بهانه بی خبری از این مسئله پذیرفتنی نیست. 

 وی  اطلاع رسانی از طریق کانال های اطلاع رسانی مختلف از جمله رسانه‌های مکتوب ، مجازی ، خبرگزاری ها و صدا و سیما را از دیگر روش های محیط زیست و جهاد کشاورزی برای جلوگیری از آتش زدن کاه و کلش عنوان کرد و گفت: از این پس برخورد ها طبق قوانین از راه دستگاه قضا خواهد بود.

باور غلط مفید بودن آتش زدن کاه و کلش

مدیرکل محیط زیست مازندران آتش زدن کاه و کلش به بهانه مفید بودن آن برای زمین کشاورزی و تقویت خاک را باوری اشتباه در میان برخی از مردم دانست و افزود: آتش زدن کاه و کلش نه فقط به محیط تنفسی آسیب می زند ، بلکه میکروارگانیسم های درون خاک که برای رشد محصولات کشاورزی حیاتی است را نیز خواهد کشت و از بین می برد. 

ابراهیمی افزود: کاه و کلش خود یکی از منابع مغذی برای خاک بوده و برگرداندن آن به خاک به نوعی کود طبیعی محسوب می شود که برای رشد میکروارگانیسم ها بسیار مفید است. 

وی همچنین با اشاره به ادعای جمع اوری کاه و کلش برای آماده سازی زمین جهت کشت دوم نیز اشاره کرد و گفت: کشاورزان قشر زحمت کش، آسیب پذیر و رنج دیده ای هستند، اما نباید برای سود شخصی دست به ایجاد آلودگی زیست محیطی بزنند و زندگی افراد دیگر جامع را به خطر بیاندازند.    

خاموش کردن آتش و کاه و کلش نیازمند حضور همه دستگاه ها است 

مدیرکل محیط زیست مازندران به خبرنگار گفت: آتش زدن کاه و کلش مسئله بزرگ و خطرناکی است که باید همه دستگاه ها نسبت به ان احساس وظیفه کرده و پای کار بیایند. 

ابراهیمی افزود: علاوه بر محیط زیست ، جهاد کشاورزی ، دهیاری ها ، شهرداری ها ، استانداری ، دستگاه قضا ، دانشگاه ها ، آموزش و پرورش و دیگر دستگاه های اجرایی و آموزشی پای کار باشند. 

وی با بیان اینکه برخی دستگاه ها هنوز این آسیب خطرناک زیست محیطی را جدی نگرفته اند : جهاد کشاورزی به عنوان متولی این امر و دستگاه قضا باید با متخلفین برخورد جدی کند زیرا مدارا نباید به معنی رضایت از تخلف معنی شود. 

کشاورزان لگد به منابع غذایی خاک نزنند

کارشناس علوم مهندسی خاک در گفت و گو با ایرنا به کشاورزان توصیه کرد از آتش زدن بقایا بعد از برداشت برنج ، گندم و جو خودداری کنند زیرا بازمانده محصول برنج ،گندم و جو (کاه و کلش) برای زمین مفید و نوعی کود و پوشش محسوب می شود.

فاطمه خیری گفت: با آتش زدن بقایای برنج علاوه بر فقیرتر شدن خاک از نظر مواد آلی، کاهش حاصلخیزی خاک، از بین رفتن حشرات مفید و شکارگر، باعث فشردگی خاک در اثر کاهش درصد مواد آلی و رطوبت خاک، کاهش تبادلات گازی خاک و کاهش جمعیت انواع میکروارگانیسم‌های خاک می‌گردد.

این مهندس خاک بیان داشت: همه این موارد عملاً میزان باروری خاک مزرعه را طی چند سال بعدی بشدت کاهش می‌دهد و هزینه‌ای به مراتب بالاتر بدنبال دارد.

وی همچنین افزود: بقایای گیاهی نقش اساسی در تولیدات گیاهی دارد که کاهش فرسایش آبی و بادی، تأمین مواد غذایی گیاه، فعالیت به عنوان یک مالچ، کاهش میزان هدر رفت آب از خاک و تعدیل دمای خاک از جمله موارد می باشد.

خیری همچنین به نیاز ضروری تغذیه ای میکروباکتری های مخصوص خاک به مواد آلی موجود در کاه و کلش اشاره و افزود: هیچ عنصر غذایی بدون ترشحات میکروباکتری های ویژه خاک که از مواد آلی بقایای گیاهی تغذیه می کنند، جذب محصولات کشاورزی نمی شود، بنابراین آتش زدن بقایای گیاهی منجر به کاهش محصولات بالاخص زمین های دیم می شود.

این مهندس علوم خاک کاه و کلش را برای حفظ رطوبت خاک بسیار حیاتی عنوان کرد و افزود: رطوبت یکی از شرایط واجب رشد گیاهان خاک است که کاه و کلش به حفظ آن در خاک در فصول مورد نیاز، بسیار تاثیرگذار است.

وی مزیت دیگر کاه و کلش را جلوگیری از فرسایش خاک اعلام کرد و اظهار داشت: مواد آلی خاک بیشتر در سطح زمین هستند که گیاهان از آنها محافظت می کنند که اگر آتش زده شوند با یک نسیم آرام این مواد آلی به هوا می روند و کیفیت خاک به خطر می افتد. 

خیری وجود کاه و کلش در زیمن های شالیزاری را مانع سخت شدن خاک و منفذی برای رد و بدل شدن اکسیژن در خاک دانست که محصولات کشاورزی به خصوص برنج برای رشد به شدت به آن وابسته هستند.

کارشناس علوم مهندسی خاک  سوزاندن بقایای گیاهی را سبب از بین رفتن ۶۰ درصد ماده آلی خاک از جمله ۶۵ درصد کربن، ۲۶ درصد ازت، ۳۶ درصد گوگرد، ۲۶ درصد فسفر و ۶ درصد پتاسیم برشمرد. 

او تاکید کرد که آتش زدن کاه و کلش چسبندگی خاک را افزایش می دهد که این امر مانع نفوذ آب و در نتیجه کاهش حاصلخیزی زمین می شود و بذرهایی مانند برنج که به شدت به رطوبت وابسته هستند آسیب خواند دید. 

خیری به کشاورزان توصیه کرد بقایای گیاهی را به چشم نعمتی ارزشمند برای زمین های کشاورزی نگاه کنند زیرا علاوه بر خاصیت های فراوانی که برای خاک دارد برای چرای حیوانات و کود نیز بسیار ارزشمند است. 

/ ۱۸۹۹/۹۹۱۹