جنگل یکی از منابع طبیعی ارزشمند در محیط‌زیست به‌شمار می‌رود، جایگاه انکارناپذیر این اکوسیستم سبز در رفاه و آسایش جامعه بشری را نمی‌توان نادیده گرفت از این‌رو حفاظت از آن و کوشش برای جلوگیری از نابودی آن، امری مهم و اجتناب‌ناپذیر است که در این راستا در سال ۱۳۹۴ روز هشتم مرداد به عنوان روز ملی جنگل نامگذاری شد، در این روز نمادین به نقش جنگل‌ها در تامین آب، هوا و امنیت غذایی با عنوان «جنگل رمز حیات» و شعار دائمی «نگذاریم بمیرد جنگل، که جهان خواهد مرد» توجه ویژه می‌شود.
منابع طبیعی و جنگل‌ها ارزش افزوده تجدیدپذیر برای هر کشوری محسوب می‌شوند و بسیاری از کشورهای پیشرفته از این طریق و با استفاده از پتانسیل اشتغالزایی با جذب توریست سود کلانی به دست می آورند، در کشور ما نیز در سال‌های اخیر توجه به محیط‌زیست و جنگل افزایش یافته و مردم و مسئولان متوجه ارزش این گنجینه‌های گرانبها شده‌اند به طوری که به گفته رئیس دفتر مهندسی و مطالعات سازمان جنگل‌ها مراتع و آبخیزداری، طی چند سال اخیر با انجام برخی اقدامات جنگل‌های شمال کشور افزایش یافته است.
وسعت جنگل‌های شمال افزایش یافته است
رضا بیانی رئیس دفتر مهندسی و مطالعات سازمان جنگل‌ها مراتع و آبخیزداری روز سه‌شنبه در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا گفت: جنگل‌ها از طریق ماهواره‌ها و عکس‌های هوایی رصد می‌شوند. مساحت جنگل‌های کشور ۱۴ میلیون و ۳۱۹ هزار هکتار با تاج پوشش بیش از ۵ درصد و حدود ۱۰ میلیون و ۹۰۰ هزار هکتار با تاج پوشش بالای ۱۰ درصد است.
وی ادامه داد: بر اساس آمار سال ۹۵ - ۹۶ مساحت جنگل‌های شمال ۲ میلیون و ۷۳ هزار هکتار است که برخی شاخص‌ها نشان می‌دهد جنگل‌های این بخش از کشور افزایش یافته است که آمارها گواه آن است به طوری که در سال ۱۳۸۳ میزان جنگل‌های شمال یک میلیون و ۹۳۶ هزار هکتار، در سال ۱۳۷۳ حدود یک میلیون و ۸۴۷ هزار هکتار، سال ۱۳۴۶ یک میلیون و ۹۰۰ هزار هکتار بوده است.
رئیس دفتر مهندسی و مطالعات سازمان جنگل‌ها تصریح کرد: با رویکرد این سازمان در دولت یازدهم و دوازدهم فعالیت‌ها در حوضه‌های آبخیز همچنین عملیات بیولوژیک باعث افزایش جنگل‌ها شده است و از طرف دیگر طبق برنامه ششم توسعه، ظرفیت حفاظتی از ۶۰ درصد باید به بیش از ۹۰ درصد برسد که در حال انجام است، اما از سوی دیگر تخریب انسانی و طبیعی جنگل‌ها نیز در حال انجام است که برای کاهش آن نیز برنامه‌ریزی‌هایی انجام شده است.
برای حمایت از جنگل‌ها دچار ضعف قوانین هستیم
محمدعلی فخاری معاون دفتر امور جنگلداری سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا در خصوص عوامل عمده تخریب جنگل‌ها گفت: عوامل تخریب دو دسته هستند، یکی تخریب ناشی از مخاطرات طبیعی مانند آتش‌سوزی و سیل و دیگری عوامل غیرطبیعی که منشاء آن انسانی است.
وی با بیان اینکه بیشترین عامل تخریب جنگل‌ها عوامل انسانی است، تصریح کرد: توسعه نیافتگی در جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی ، فرهنگی و فقر عمومی مردم در مناطق مختلف عامل اصلی تخریب جنگل است که به دنبال آن قاچاق چوب، تخریب عرصه‌های جنگلی و تبدیل شدن به زمین‌های زراعی و مسکونی، بهره‌برداری معادن زغال سنگ و شن و ماسه و دفن زباله‌ها نیز مزید بر علت است.
فخاری به دفن غیر اصولی زباله در جنگل‌های شمال کشور به عنوان یک عامل تهدید اشاره کرد و گفت: اکنون ۵۴ نقطه دفن زباله در جنگل‌های شمال کشور وجود دارد، در مواردی مانند معدن و دفن زباله قوانین به روز شده نیست و مشکلاتی دارد و سازمان جنگل‌ها نمی‌تواند کاری از پیش ببرد، متولی معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت است و عرصه‌های آن متعلق به منابع طبیعی است، اما قانون‌گذار برداشت از طبقه دوم خاک ( معدنکاوی ) را بر عهده وزارت صمت گذاشته که باعث ایجاد تداخل در اقدامات و قوانین می‌شود.
وی با بیان اینکه برای حمایت از جنگل‌ها دچار ضعف قوانین هستیم، اظهار داشت: سازمان جنگل‌ها درخواست‌های زیادی در خصوص انجام نشدن معدنکاوی در جنگل‌ها داشته و اکنون به نتایج مطلوبی رسیده است که بر این اساس مقرر شد در عرصه‌های جنگلی مجوز معدنکاوی داده نشود.
طلای سیاه در مقابل طلای سبز
معاون دفتر امور جنگلداری سازمان جنگل‌ها در ادامه گفت: زباله موضوعی اجتماعی است و منابع طبیعی در بسیاری از موارد از دفن آنها جلوگیری کرده و سطوح دفن را کاهش داده است اما به دلیل ورود برخی مسائل به این موضوع و اینکه زباله در شهر یک معضل شده و به علت نبود آمادگی لازم در سطح شهرستان‌ها در راستای مدیریت آن، در جنگل‌ها دفن می‌شود.
فخاری اضافه کرد: اکنون سازمان جنگل‌ها پیگیری‌های زیادی انجام داده که نتیجه آن ندادن مجوز برای دفن زباله در جنگل است، زباله به عنوان کالای استراتژیک و طلای سیاه در دنیا شناخته می‌شود که باید دانش بازیافت و استفاده مجدد از آن را داشته باشیم، با تفکیک اولیه زباله ارزش افزوده فراوانی به دست می‌آید و مسئولان شهری باید برای تفکیک آن راه حل‌های کاربردی ارائه دهند.
وی ادامه داد: زباله دارای هزاران مواد اولیه است که می‌تواند موجب اشتغالزایی شود اما در کشور ما به عنوان طلای کثیف شناخته می‌شود که نه تنها ارزش افزده‌ای برای کشور ندارد بلکه موجب نابودی عرصه‌های طبیعی می‌شود و به عبارتی به یک معضل زیست‌محیطی تبدیل شده است، این موضوع نیازمند اطلاع‌رسانی زیاد به مردم است تا زباله در مبدا تفکیک شود.
فخاری با بیان اینکه چنین اقداماتی بر عهده منابع طبیعی نیست، عنوان کرد: به عنوان مثال در صورت جلوگیری سازمان جنگل‌ها از برخی اقدامات مانند جلوگیری از دفن زباله در جنگل‌ها، در شهرها مشکلات اجتماعی ایجاد می‌شود اما با تمام اینها در سال‌های اخیر از صدور مجوز برای این منظور جلوگیری شده است.
معاون دفتر امور جنگلداری سازمان جنگل‌ها اظهار داشت: سطح جنگل‌های شمال حدود ۲ میلیون و ۷۰ هزار هکتار با تاج پوشش بالای ۵ درصد (در هر هکتار حداقل ۵ درصد پوشش درخت ) است و ۲ میلیون و ۴ هزار هکتار تاج پوشش بالای ۱۰ درصد دارد.
وی با اشاره به روند تخریب جنگل‌ها در کشور گفت: در دهه‌های ۷۰ و اوایل انقلاب روند تخریب جنگل‌ها صعودی بوده است، با توجه به اینکه تخریب هیچ وقت متوقف نمی‌شود اما اکنون تمام طرح‌های سازمان جنگل‌ها در راستای حفظ جنگل و کاهش میزان روند تخریب است.
فخاری عنوان کرد: زباله و معدنکاوی در جنگل‌های شمال دو عامل مهم تخریب است در حالی که باید اهمیت جنگل را بدانیم تا با اقدامات خودسرانه و به دور از دانش کافی موجب تخریب این اکوسیستم ارزرشمند نشویم همچنین نباید به سمت بهره‌برداری از جنگل حرکت کنیم.
وی ادامه داد: برای رسیدن به این هدف ابتدا باید از عرصه‌های منابع طبیعی مطالعات آمایشی داشته باشیم تا توان عرصه‌ها از نظر اقتصادی، اکولوژیکی و اجتماعی ارزیابی و متناسب با آن کاربری‌ها تعیین و پهنه بندی شود، اکنون سازمان جنگل‌ها بر اساس بند سه ماده ۳۸ قانون تعیین شده، در حال انجام این کار در قالب طرحی با عنوان «طرح مدیریت پایدار منابع طبیعی» یا «طرح جایگزین» است که بر اساس آن مطالعات آمایشی در حوضه آبخیزها انجام و پروژه تعریف می‌شود.
محیط زیست پنج دغدغه اول کشور باشد
معاون دفتر امور جنگلداری سازمان جنگل‌ها تصریح کرد: اکنون با توجه به تغییر نیازهای مردم، تعهدات بین‌المللی درباره گرم شدن کره زمین و تکالیف قانونی سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ باعث تغییر و تحولی در رویکرد این سازمان شده است بنابراین طرح‌های جنگلداری گذشته پایان یافته و در منطقه هیرکانی با نام «طرح جایگزین» مطالعات آن آغاز شده تا در مرحله اجرا قرار گیرد.
وی همچنین به طرح زراعت چوب به عنوان راهکاری برای کاهش فشار بر جنگل گفت: البته زراعت چوب در خارج از اراضی جنگلی انجام می‌شود که باید با دادن تسهیلات و وام به مردم و تشویق بخش خصوصی آنها را به اجرای این طرح ترغیب کنیم تا تشویق شوند زمین‌های کم بازده را برای زراعت چوب استفاده کنند و در برخی از زمین‌ها کشت تلفیقی زارعت چوب و کشاورزی انجام دهند که بسیار مفید و مقرون به صرفه است.
فخاری تصریح کرد: اکنون طرح مدیریت پایدار منابع طبیعی یا همان طرح جایگزین در فاز نیمه تفصیلی و یا مطالعات است و قرار داد آن منعقد شده که در صورت اجرای آن بسیاری از مشکلات در راستای تخریب جنگل برطرف می‌شود، بر این اساس به نظر می‌رسد آینده و روند حفظ جنگل‌ها مطلوب است و اگر پیش از ارائه طرح به سمت مطالعه، آمایش و تحقیق کامل برویم موفقیت بیشتری خواهیم داشت.
وی با بیان اینکه محیط زیست، آب و خاک شاخصه‌های توسعه یافتگی در دنیا است، گفت: باید برای پیشرفت، محیط‌زیست پنج دغدغه اول کشور باشد زیرا در این صورت با کمبود سرمایه، نبود برنامه‌ریزی دقیق و نیروی متخصص مواجه نخواهیم شد.
نظر شما