سر صحبت را با تعدادی از مسافرانی که در غرب بجنورد توقف کرده اند باز می کنم. این مسافران به دنبال محلی هستند که چند ساعت در آن استراحت کنند اما نبود تابلوهایی که آن ها را راهنمایی کند و یا حداقل اطلاعاتی از نقاط دیدنی بجنورد بدهد موجب شده تا عطای ماندن را به لقایش ببخشند.
چند دقیقه ای راجع به نقاط دیدنی بجنورد توضیح می دهم و از بوستان ها و محل هایی می گویم که می توانند در آن استراحت کنند.
راننده یکی از خودروها می گوید: بوستانی می خواهیم که نزدیک به جاده اصلی و دارای چند فروشگاه برای خرید مایحتاج ضروری باشد.
جوابی ندارم حداقل در ورودی غربی بجنورد بوستانی با این مشخصات نمی شناسم و بوستان «دوبرار» نه تنها با جاده فاصله دارد، بلکه حتی راه دسترسی مشخصی که دارای تابلو باشد و یا فروشگاه، غذاخوری و امکاناتی مانند این ها نیز ندارد.
یکی دیگر از مسافران این گروه می پرسد: آیا در این نزدیکی( محدوده بین پلیس راه و احتمالا تقاطع میدان بار) بازار یا مرکز تجاری هست؟
و دیگری می گوید: معمولا شهرها در ورودی محلی برای کمپ و اتراق مسافران دارند که بتوان مدتی استراحت کرد اما در ورودی بجنورد چنین چیزی نمی بینیم.
در حالی که تلاش می کنم تا بوستان های آفرینش، شهربازی و پارک شهر را معرفی کنم که همه رخت سفر را می بندند و راه می افتند و من می مانم با این سوال که چرا نداریم؟ چرا در ورودی های شهر خود، بوستان قابل دسترس و بزرگ با پارکینگ و یا مجتمع ها و مرکز فروش، بازار سنتی، بازارچه عرضه صنایع دستی نداریم.
عقب ماندگی تاریخی
به گزارش ایرنا شمال خراسان بزرگ توسعه نیافت و عقب ماندگی از قطار توسعه و محرومیت های مزمن موجب شد که این منطقه حتی بعد از منفک شدن از خراسان بزرگ و تبدیل شدن به یک استان باز هم محلی برای اقامت مسافران نباشد و تنها معبری برای عبور سالانه ۲۰ میلیون مسافری باشد که فقط رد پایی از خود به جا می گذارند و البته بعد از تأسیس خراسان شمالی نیز نبود ثبات مدیریتی و تغییر پی در پی استانداران و مدیران دستگاه های مختلف و حتی شهرداران مرکز این استان، دردی مضاعف برای ۸۶۳ هزار نفر جمعیتی شد که در این خطه زندگی می کنند.
باری به هر جهت گردشگری این صنعتی که هم اکنون در دنیا در زمره صنایع پولساز و در خراسان شمالی دومین محور توسعه تعریف شده است، در این استان رنگ و رویی ندارد و البته «رنگ رخساره خبر می دهد از سر درون».
داشته ها و نداشته ها
یک کارشناس گردشگری می گوید: خراسان شمالی طبیعت بکر و دست نخورده ای دارد و به همین دلیل طبیعت گردان این استان را دوست دارند.
رضا حسن پور می افزاید: تنوع پوشش گیاهی و حیات وحش، جنگل های ارس و هیرکانی و همچنین چشمه های این استان در نوع خود بینظیر است اما در معرفی آن ها باید بیشتر تلاش شود.
وی با اشاره به مولفه هایی که در زمینه گردشگری باید فراهم باشد و موجب ماندگاری مسافران می شود، می گوید: برای تبدیل خراسان شمالی به مقصد گردشگری باید حمل و نقل و زیرساخت های مرتبط با این حوزه فراهم شود.
وی با برشمردن شش مولفه برای رونق گردشگری، اظهار می کند: برای توسعه و رونق گردشگری، تامین زیرساخت‌های حمل و نقل یکی از مهمترین مولفه ها به شمار می‌رود که باید بیشتر به این بخش توجه داشت ولی در حال حاضر این استان برنامه مرتب پروازی و نیز حمل و نقل ریلی ندارد.
این کارشناس گردشگری، پذیرایی، وجود بازارهای خرید، صنایع دستی، خدمات اختصاصی گردشگری از جمله بانک، بیمه، آموزش، تورهای گردشگری، فناوری اطلاعات را از دیگر مولفه های اساسی این حوزه بیان کرده و می افزاید: در خراسان شمالی شرکت های گردشگری قوی نداریم و برخی از شرکت های گردشگری نیز عملکردشان محدود به تورهای گردشگری در خارج استان است.
وی با بیان اینکه تحریم ها و گران شدن دلار مقصد بسیاری از گردشگران را به داخل کشور سوق داده، خاطرنشان می کند: طبیعت گردی، بوم گردی، مسافرت های یکروزه به مناطق دیدنی و حتی آب درمانی در چند سال اخیر رونق گرفته است و گردشگرانی که به کشورهای اطراف سفر می کردند اکنون سعی می کنند سفرهای داخلی داشته باشند و همین امر به رونق گردشگری داخلی انجامیده است.
وی گواه این ادعا را رونق سفرهای یکی دوروزه می داند و می گوید: تورهای مختلف در این رابطه دیده می شود و هر هفته با تعداد زیادی از اطلاعیه هایی مواجه می شویم که به ویژه در فضای مجازی به تبلیغ برای تورهای آخر هفته می پردازند.
نبود برنامه ریزی منظم
یک کارشناس دیگر گردشگری در این زمینه می گوید: خراسان شمالی از نظر گردشگری همه شرایط را دارد اما برنامه منظمی در این حوزه تدوین نشده است.
تقی ایزدی اظهار می کند: شرایط اتراق و ماندگاری برای گردشگر داخلی و خارجی در خراسان شمالی آماده نیست و از سویی نبود و یا کمبود راهنمایان حرفه ای که بتوانند گردشگران را راهنمایی و مسیر آنان را جهتدهی کنند، احساس می شود.
وی با بیان اینکه حوزه های مرتب با گردشگری برنامه منظمی برای توسعه گردشگری ندارند، اظهار می کند: نگاه مدیران نیز در این بخش منطقه ای و ملی نیست و هر یک ساز خود را می زنند، در حالی که دستگاه های مرتبط مانند شهرداری، راه و شهرسازی، صنعت و معدن و به ویژه گردشگری باید در این جهت هم سو و همراه باشند و مانع تراشی ها و کاغذ بازی ها در این زمینه کم شود.
وی با تاکید بر لزوم ایجاد مرکز گردشگری در خراسان شمالی می گوید: مرکز گردشگری هم به هم افزایی و همراهی دستگاه های مختلف کمک می کند و هم به ایجاد اشتغال؛ مسافران هم می دانند جایی هست که به آن ها مشاوره و راهنمایی می دهد.
وی فضای مجازی را یکی از مهمترین عواملی توصیف می کند که می تواند در حوزه گردشگری کاری کارستان انجام دهد و می گوید: با توجه به وجود انواع و اقسام راه های ارتباطی مجازی اکنون در دنیا اطلاع رسانی به بهترین شکل می تواند انجام شود و مسئولان باید به این ظرفیت توجه زیادی داشته باشند.
نقاط قوت و ضعف
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی هم در مورد نقاط قوت خراسان شمالی در بحث ماندگاری مسافران می گوید: آب و هوای خوب و مناسب، ظرفیت استان در گردشگری فرهنگی و گردشگری فرهنگی یکی از انواع گردشگری است که طرفداران خود را دارد و خراسان شمالی با داشتن تنوع در فرهنگ، آیین و قومیت ها می تواند مقصد این گردشگران باشد.
علی کاظمی، شاخه گردشگری غذا را هم یکی از شاخه هایی می داند که با توجه به تنوع فرهنگ ها و قومیت ها، می تواند ظرفیت خوبی برای جذب گردشگران باشد.
وی اظهار می کند: در علم جغرافیا، مقوله ای به نام حوزه نفوذ داریم که برخی از مناطق، بویژه ابرشهرها، بر شهرهای پیرامونی خود نفوذ داشته و به عبارتی بر آنها سایه می اندازند.
وی با بیان اینکه حوزه نفوذ، دارای عملکرد در دامنه اقتصادی، دامنه فرهنگی، دامنه اجتماعی و حتی دامنه سیاسی است و خارج شدن از این حوزه نفوذ، امری سخت و زمان بر است، اظهار می کند: از این نگاه، خراسان شمالی همچنان در دامنه نفوذ خراسان رضوی تعریف می شود و ما باید تلاش کنیم تا با معرفی جاذبه های خود، بتدریج زمان رهایی خود از دامنه نفوذ اقتصادی خراسان رضوی را کاهش دهیم.
وی بااشاره به مبحث آموزش نیز می گوید: فرهنگ مهمان نوازی و گردشگرپذیری ما نیز نیاز به آموزش دارد و ما باید میزبان خوبی باشیم تا گردشگران را نگه داریم.
وی با بیان این که گستاخی فرهنگی یا احساس نارضایی از مهمان گاهی وجود دارد، می گوید: آنجا که میزبان احساس کند که مهمان و گردشگر برایش اذیت و زحمت دارد و سودی از مسافر نصیبش نمی شود، ممکن است به مسافر به عنوان مزاحم بنگرد.
کاظمی اظهار می کند: در این باره باید آموزش های لازم به مردم داده شود و این امر نهادینه شود که حضور هر گردشگر به معنی منفعت و سود اقتصادی برای منطقه است.
وی تصریح کرد: رانندگان تاکسی، مردم، مغازه داران و راهنمایان بومگردی و مکان های اقامتی، همه باید در این خصوص آموزش لازم را ببینند.
اقتصاد گردشگری
کاظمی، ضعف زیرساخت ها را از مشکلات اقتصاد گردشگری در خراسان شمالی عنوان کرده و می گوید: برای استفاده از ظرفیت های موجود، باید زیرساخت ها رونق گیرد و در این استان، خدمات جاده ای ضعیف است و در مسیر گردشگران مجتمع ها و کمپینگ های قوی نداریم و زمانی که پروازهای فرودگاه لغو می شود و یا ساعات توقف قطار در ایستگاه راه آهن جاجرم مشکل دارد، نمی توان به اهداف رسید.
وی در ارتباط با جاذبه های شهری نیز می گوید: در استان جاذبه های انسان ساز از جمله جاذبه های شهری مانند فضای سبز و یا بوستان های زیبا و مرکز خرید مناسب، نداریم که این خلاء در این حوزه تأثیرگذار است.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی نیز با اذعان بر این که در بخش های مختلف گردشگری کاستی هایی وجود دارد به اقامت مسافران در ایام نوروز اشاره کرده و می افزاید: از روزهای انتهایی اسفندماه ۹۷ تا ۱۴ فروردین ۹۸، ۴۲ هزار و ۱۴۶ نفر در استان اقامت کرده اند.
حبیب یزدان پناه با بیان اینکه امسال، اقامتگاه های بومگردی استان پذیرای ۲ هزار و ۷۳۹ مسافر و گردشگر بودند، اظهار می کند: در نوروز امسال از بومگردی های استان استقبال خوبی شد و در همین مدت ۲ میلیون و ۱۸ هزار و ۸۷۷ مسافر وارد استان شدند.
وی می افزاید: از این تعداد، ۲ هزار و ۲۰۸ نفر در هتل، ۲ هزار و ۸۹۴ نفر در اقامتگاه های بومگردی، ۱۴۵ نفر در هتل آپارتمان، ۲ هزار و ۱۶۲ نفر در مهمانپذیرها، ۳ هزار و ۳۲۵ نفر در خانه مسافرها اقامت کرده و مابقی سایر اقامتگاه ها را انتخاب کردند.
وی با بیان اینکه از ۱۷ فروردین ماه تا کنون نیز ۲۲ هزار و ۵۱۹ مسافر در استان اقامت گزیده اند، می گوید: این رقم در مدت مشابه سال قبل ۱۵ هزار مسافر بود.
وی تعداد مسافر ورودی به استان را در این مدت ۸ میلیون و ۷۷۵ هزار نفر اعلام کرده و می گوید: در همین مدت در سال گذشته ۸ میلیون و ۸۳۷ هزار ۴۹۹ مسافر به این استان وارد شده بودند.
برند خراسان شمالی
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی با بیان اینکه برنامه های مختلفی برای ماندگاری مسافران در استان در دست اجراست، عنوان می کند: تلاش بر این است تا در محدوده مجموعه مفخم با همکاری شهرداری فضایی همچون میدان نقش جهان در اصفهان ایجاد کنیم و در حال تهیه طرح آن هستیم و این میدان برند و شناسنامه گردشگری استان خواهد شد.
حبیب یزدان پناه اظهار می کند: تابستان امسال جشنواره ها و نمایشگاه های مختلفی در جهت شناساندن ظرفیت های مختلف گردشگری در این استان برپا می شود.
وی از صدور مجوزهای بی نام برای تسهیل سرمایه گذاری در عرصه گردشگری، ارائه تسهیلات کم بهره و ارزان قیمت و همچنین ورود سرمایه گذاران قدر مانند صندوق بازنشستگان کشوری به استان خبر داد و افزود: تلاش می کنیم این استان به یکی از مقاصد گردشگری در کشور تبدیل شده و ماندگاری مسافران در آن جهش خوبی داشته باشد.
خراسان شمالی حلقه اتصال شمال و شرق کشور است و با وجود عبور سالانه بیش تاز ۲۰ میلیون مسافر از آن حیف است که مدت ماندگاری مسافران در آن افزایش نیابد.
این استان با دارا بودن ۸۶۳ هزار نفر جمعیت و در حالی که ۷۵ درصد مساحت آن را منابع طبیعی تشکیل داده است، سرزمین اسب و ابریشم و چشمه و کوه و جنگل است و روستاهای زیبا، آبشارها و چشمه های آبگرم بستر مناسبی برای تقویت بومگردی، اکوتوریسم، توریسم درمانی و گردشگری فرهنگی است.
زندگی ۴۴ درصد از مردم این استان در روستاها ظرفیت بومگردی استان را ارتقا می دهد و ۸ شهرستان خراسان شمالی هر یک مهد فرهنگ ها و قومیت هایی است که جاذبه گردشگری استان محسوب می شوند.
خراسان شمالی با مساحتی حدود ۲۸۱۷۹ کیلومتر مربع، از ۸ شهرستان بجنورد، شیروان، اسفراین، مانه و سملقان، راز و جرگلان، جاجرم، فاروج و گرمه تشکیل شده‌است.
آثار کشف شده در این استان نشان از قدمت تاریخی کهن آن دارد. محوطه باستانی معروف به پهلوان و تپه حیدران جاجرم، قدمتی بیش از ۱۲ هزار ساله دارند. قدیمی‌ترین اثر باستانی پابرجای قبل از اسلام «بنای سنگی اسپاخو» در غرب شهرستان مانه و سملقان در ۵ کیلومتری شمال شاهراه آسیایی در روستای اسپاخو نیز دلیل دیگری بر صحت این ادعا است.
این استان، از نظر موقعیت جغرافیایی از شمال با کشور ترکمنستان و از شرق و جنوب با استان خراسان رضوی، از جنوب غربی با استان سمنان و از غرب با استان گلستان هم‌جوار است و داشتن مرز خارجی به طول ۳۰۱ کیلومتر از ویژگی های مهم آن است.
ب/۵۱۳۲
نظر شما