سالک از بیماری های انگلی مناطق گرمسیری

دکتر وحید درخش احمدی روز یکشنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، افزود: سالک یا همان لیشمانیوز پوستی، یک بیماری انگلی و بومی در ایران است که به وسیله پشه خاکی‌ منتقل شده و معمولاً به صورت زخم پوستی تظاهر می‌کند که ممکن است تا بیش از یک سال طول بکشد ولی محل آن بعد از بهبودی تا پایان عمر باقی می‌ماند و موجب اذیت و آزار روحی بیمار می‌شود.

وی افزود: سازمان بهداشت جهانی (WHO) لیشمانیوز را یکی از ۱۰ بیماری مهم انگلی مناطق گرمسیری دنیا معرفی کرده‌ است و طبق اعلام بخش تحقیقات بیماری‌های گرمسیری، لیشمانیوز در گروه بیماری‌های نوپدید و کنترل نشده قرار گرفته که در ۸۸ کشور دنیا، آلودگی آن گزارش شده است.

این حشره شناس ادامه داد: سالانه ۹۰ درصد موارد لیشمانیوز پوستی در دنیا از کشورهای افغانستان، برزیل، ایران، پرو، عربستان سعودی، سوریه، الجزایر و سودان گزارش می‌شود که بنا به گزارش دکتر بهزاد امیری رئیس اداره مدیریت بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و حیوان وزارت بهداشت، در سال گذشته ۱۵ هزار و ۷۴۱ مورد ابتلا به سالک در کشور گزارش شده است.

وی با بیان این موضوع که لیشمانیوز به عنوان یک معضل مهم بهداشتی در سطح کشور مطرح است، خاطرنشان کرد: این بیماری در ۱۷ استان کشور شایع است و عوامل اصلی مسبب آن شامل گسترش شهرها، احداث اماکن مسکونی بدون بررسی‌های اکولوژیکی روی کلونی‌های جوندگان، سدسازی‌ بدون انجام مطالعات بوم شناسی، قطع بدون دلیل برنامه‌های سمپاشی بر علیه ناقلان مالاریا در بسیاری از مناطق، ورود و خروج اتباع سایر کشورهای همسایه و افزایش حاشیه نشینی شهرها عنوان می شود.

 سالک های ایرانی، به دو شکل شهری و روستایی 

درخش احمدی با تقسیم سالک به دو بخش سالک شهری (لیشمانیوز پوستی خشک) و سالک روستایی (لیشمانیوز پوستی مرطوب) یادآور شد: عامل اصلی سالک شهری، انگلی به نام لیشمانیا تروپیکا (L.tropica) است که توسط پشه خاکی اهلی به نام فلبوتوموس سرجنتی (Phelebotomus sergenti) از انسان به انسان منتقل می شود و انتقال آن در تمام ماه‌های سال به طور یکسان انجام می‌شود. در واقع مخزن اصلی بیماری انسان است و به همین دلیل به آن ACL گفته می‌شود و سگ مخزن تصادفی آن است و در شهرهای بزرگ نظیر تهران، مشهد، شیراز، کرمان، یزد، نیشابور، سبزوار، اصفهان، کاشان، بم، زاهدان و میرجاوه شایع است.

وی درباره علائم این بیماری شهری اظهار داشت: در محل گزش پشه برجستگی کوچک سرخک رنگی ظاهر می‌شود که پس از گذشت ۲ تا ۳ ماه ضایعه برجسته با قوامی نسبتاً سفت پدیدار می شود. کم کم روی آن فرورفتگی ایجاد شده و به تدریج ضایعه به صورت زخمی باز درمی‌آید.

به گفته این حشره شناس عامل سالک روستایی هم انگلی به نام لیشمانیا ماژور (L.major) است که توسط پشه خاکی نیمه وحشی به نام فلبوتوموس پاپاتاسی (Phelebotomus papatasi) از موش‌های صحرایی به انسان منتقل می‌شود. سالک نوع روستایی در استان های اصفهان، فارس، خوزستان، کرمان، گلستان، خراسان رضوی، خراسان شمالی، خراسان جنوبی، بوشهر، هرمزگان، سمنان، سیستان و بلوچستان، یزد، ایلام و ... وجود دارد.

وی ادامه داد: علائم این نوع سالک روستایی اینگونه است که پس از دوره کمون بیماری ضایعه‌ای به صورت جوش در محل گزش پشه خاکی ظاهر و سپس زخم شده و به سرعت بزرگ و دور آن پرخون می شود که زیر لبه زخم معمولاً برجسته و زخم دارای ترشح است. فعالیت پشه خاکی در بیشتر نقاط کشور از اردیبهشت ماه شروع می شود و حداکثر تا شهریور ماه ادامه دارد.

راه‌های پیشگیری از انتقال و گسترش بیماری سالک در کشور

درخش احمدی در بخشی دیگر از این گفت و گو درباره راه های پیشگیری از ابتلا به این بیماری گفت: ارتقای آگاهی جامعه با استفاده از روش‌های مناسب آموزشی، نصب اعلام هشداردهنده از طرف متولیان امر (شهرداری‌ها، سازمان گردشگری و ...) در مکان‌هایی که موش‌های صحرایی یا سگ‌های ولگرد آلوده یافت می‌شوند، استفاده از پشه بند، توری و پرده، با منافذ ریز و آغشته به سموم مخصوص به خصوص در هنگام غروب و در طول شب به خصوص برای کودکان در زمان اقامت در فضای باز در مناطق آلوده، استفاده از لباس‌های کاملاً پوشیده با آستین‌های بلند و شلوار بلند به خصوص هنگام غروب و در طول شب از راهکارهای پیشگیری از انتقال و گسترش سالک در کشور است.

وی با بیان این که استفاده از پمادهای دورکننده حشرات به خصوص در هنگام غروب و در طول شب از دیگر راه ها است، یادآور شد: جمع آوری به موقع زباله‌ها و نخاله‌های ساختمانی و امثال آن و انتقال آنها به مکانی با فاصله مناسب از اماکن مسکونی، تخریب خانه‌های مخروبه و انتقال نخاله‌ها به مکانی با فاصله مناسب، ضدعفونی کودها، عدم نگهداری دام ها در نزدیکی مناطق مسکونی، کنترل جمعیت جوندگان، کنترل جمعیت سگ‌های ولگرد و عدم ساخت اماکن مسکونی و مجتمع‌های صنعتی، سیاحتی و ورزشی در مجاورت لانه‌های جوندگان هم به کنترل جمعیت جوندگان و همچنین مهار شیوع بیماری سالک کمک شایانی می کند.