سیاست ها باید اجتماع محور باشد

در ابتدای این مراسم منوچهری با اشاره به اینکه در سکونتگاه های غیررسمی، خانه ها به صورت خودرو و با مصالح تیرک های چوبی، گل و ضایعات ساخته شده و در سال گذشته دو کودک با بارش باران، زیر آوار این خانه ها جان باختند افزود: به طور معمول افراد کم درآمد جذب این سکونتگاه ها شده و مشکلات متفاوتی دارند.  
وی با بیان اینکه جمعیت بر روی ۱۰۰ نفر از خانواده های ساکن این سکونت ها اطراف شهرری تحقیق میدانی انجام داده، تاکید کرد: اغلب این افراد ابتدای جاده ورامین و در مناطقی از جمله قلعه الیمون، ترانسو، کانال سیمان، گل حصار ساکن شده اند. از لحاظ ساختار محیطی این خانه ها در اطراف بیابان های شهرری ساخته شده است.  
این فعال اجتماعی تاکید کرد: یک دلیل آن زمین های کشاورزی اطراف شهر است و پیشینه اغلب این افراد نیز کشاورزی و باعث جذب آنها در این مناطق می شود. از طرفی دیگر کارگر ارزان قیمت است که در این زمین ها به کار گرفته می شوند.  
منوچهری خاطرنشان کرد: هیچ زیرساخت و امکاناتی از جمله آب، برق و گاز یا وسایل سرمایشی و گرمایشی در اختیار ندارند و همین مشکلاتی را رقم زده است. عدم دسترسی به آب آشامیدنی باعث به وجو آمدن بیماری هایی در میان خانواده شده است. مثل بیماری های کلیوی.  
وی تصریح کرد: عدم دسترسی به سرویس بهداشتی از دیگر مشکلات این مناطق است و درنتیجه آن بیماری انگل، هپاتیت و دیگر بیماری های واگیردار گریبانگیر ساکنان سکونتگاه های غیررسمی شده است. مردم بیشتر از سرویس های صحرایی استفاده می کنند. این در حالی است که جمعیت با حمایت خیرین در یکی از سکونتگاه ها اقدام به ساخت سرویس بهداشتی کرد، اما فردای آن روز شهرداری اقدام به تخریب آن کرد و دلیل کارش را اینطور توجیه کرد که مردم اینجا اجازه ساخت و ساز ندارند. به همین دلیل اجازه بازسازی و مرمت بعضی از خانه های در خطر را نیز به ما نمی دهند.  
این فعال اجتماعی اضافه کرد: از دیگر مشکلات سکونتگاه های غیررسمی نبود امنیت به ویژه برای کودکان است. وجود پاتوق های موادمخدر، فضاهای تاریک و بیابانی منطقه را ناایمن کرده. به همین دلیل چند مورد کودک ربایی یا آزار و اعتیاد کودکان گزارش شده است.  
منوچهری با اشاره به وضعیت فرهنگی و اجتماعی خانواده های ساکن در این سکونتگاه ها نیز گفت: یکسری خرده فرهنگ در میان این خانواده ها نسل به نسل منتقل می شود و دلیل آن شاید دورافتادگی و طردشدگی این افراد از شهر و عدم پذیرش از سوی جامعه باشد.  خرده فرهنگ هایی مثل ازدواج کودکان یا تولد زیاد کودکان در این مناطق.  
وی درباره اشتغال در این سگونتگاه ها نیز ادامه داد: ۵۰ درصد فعالیت مردم این مناطق کشاورزی است. البته زباله گردی و دستفروشی از دیگر فعالیت های این افراد برای تامین درآمد است.  
وی تاکید کرد: جمعیت با رویکرد توانمندسازی به این سکونتگاه ها ورود کرد و تا حدودی با آموزش الگوهای زندگی بچه ها و دیدگاهشان عوض شد تا جایی که سعی دارند سبک زندگی خانواده هایشان را نیز عوض کنند.  
این فعال اجتماعی تصریح کرد: اغلب سیاست ها اما در مواجهه با این مناطق تخریب است و کمتر بر روی توانمندسازی تمرکز دارد. اغلب ساکنین این مناطق مهاجر هستند و برخوردها با آنها سلیقه ای بوده و مشکلی را حل نکرده است.  
در ادامه پویا علاءالدینی استاد دانشگاه و دانشیار گروه برنامه ریزی اجتماعی دانشگاه تهران با بیان اینکه شکل گیری سکونتگاه های غیر رسمی به اقتصاد کشور ارتباط دارد گفت: در سال های گذشته سرانه داخلی ایران رشد نداشته است. سرانه تولید ناخالص داخلی، امروز حدود ۸۰ درصد سال ۱۳۵۵ است.  
وی افزود: مورد دیگر توزیع است. وضعیت برابری میان افراد جامعه شکل درستی ندارد.  
علاءالدینی با اشاره به بحث اشتغال نیز تاکید کرد: مشکل دیگر در شکل گیری سکونتگاه های غیررسمی اشتعال است. در واقع زباله گردی یا دستفروشی شغل است اما در اقتصاد اشتعال کاذب است. به همین دلیل وقتی درباره توسعه حرف می زنیم یک معنای آن این است که افراد از نسلی به نسل دیگر شغل داشته و کاری که می کنند ارزش افزوده بیشتری داشته باشد.
وی با بیان اینکه شهرنشینی به صورت شتابان رخ نمی دهد و کار راحتی نیست ادامه داد: کشورهایی موفق هستند که مشاغل مولد داشته باشند در غیر این صورت به سمت انجام کارهای غیررسمی هدایت می شوند. این درحالی است که وقتی افراد در سکونتگاه های غیررسمی به رسمیت شناخته نشوند اسکان خوبی هم نخواهند داشت و از خدمات اجتماعی محروم می مانند. از طرفی این فقرای شهری با بورس بازی زمین و فقدان مدیریت مستغلات و شهری درست مواجه هستند.  
این استاد دانشگاه بیان کرد: در این حالت عده ای فقیر و عده ای غنی می شوند. شهر به شکل خاصی در می آید. اکثر سکونتگاه های غیررسمی برای زمین هایشان پول و حفظ انها پول داده اند اما جایی ثبت نشده و خانه های آنها در وضعیت غیررسمی شکل گرفته شده.  
علاءالدینی تاکید کرد: برای سکونتگاه های غیررسمی خارج از محدوده هیچ برنامه ای در نظر گرفته نشده. این درحالی است که سال ها است دولت رویکرد توانمندسازی را برای این مناطق در نظر گرفته اما مشکلاتی برای اجرای آن وجود دارد. در همین زمینه سند بازآفرینی سکونتگاه های غیررسمی با برنامه ریزی شهری ادغام کرده و قرار بوده فعالیت های بهسازی و توانمندسازی شهری ذیل بازآفرینی انجام شود.  
وی ادامه داد: در راستای این سند برنامه هایی برای توانمندسازی به صورت پایلوت در بعضی از مناطق انجام شده اما با مشکلاتی روبروست و از طرفی فراگیر نشده است.  
این استاد دانشگاه افزود: در حال حاضر هیچ نهادی مسئولیت سکونتگاه های غیررسمی را قبول نمی کند چراکه خارج از محدوده شهری هستند و از طرفی سکونت اتباع و مهاجرین بدون داشتن اوراق هویت به این مسئله و عدم بی توجهی ارگان ها به این سکونتگاه ها دامن زده است.  
وی با بیان اینکه نیاز به سیاست کارآمد داریم خاطرنشان کرد: این یعنی مداخله دولت برای کاهش فقر و نابرابری. حاشیه نشینی لفظ درستی نیست و آسیب نیست.  
علاءالدینی تصریح کرد: سیاست های اجتماعی باید در این مناطق برقرار شود. سیاست هایی که بر اساس آموزش، بهداشت، تامین اجتماعی، مسکن، کاهش فقر و نابرابری و مناسبات کاری است. سیاست اجتماعی برای بازتولید نیروی کار است و دولت باید با هزینه های بازتولید نیروی کار را با سیاست های اجتماعی کاهس بدهد.  
وی با اشاره به اینکه سیاست ها باید اجتماع محور باشد خاطرنشان کرد: وقتی سیاست ها در سطح اجتماع صورت بگیرد یکسری مسائل مثل نداشتن اوراق هویتی حل خواهد شد.  
این استاد دانشگاه تاکید کرد: شهرداری ها شانه خالی می کنند و نمی خواهند با هم افزایی ارگان های دیگر مشکلات این سکونتگاه ها را حل کنند. شهرهای ایران مولد نیستند و اشتغال ندارند. شاید یک راه حل مناسب صرف مالیات برای حل مشکلات مربوط به این سکونتگاه ها باشد. قوانین مربوط به مالیات ها و عوارض شهری در ایران به درستی لحاظ نمی شود و برای مثال کسی که در پنت هاوس زندگی می کند و متراژ خانه اش چندصدنتر است باید مالیات بیشتری بدهد و این مالیات ها می تواند صرف بهسازی و توانمندسازی سکونتگاههای غیررسمی و ساکنان آن شود.  
وی با اشاره به راهکاری دیگر گفت: یارانه نقدی مشهود به جای یارانه راه حل دیگری برای حل مشکلات در سکونتگاههای غیررسمی است. یعنی یارانه در صورتی به خانوارها تعلق بگیرد به شرطی که کودکانشان در شرایط خوبی به سر ببرند. مثل مدرسه رفتن یا زدن واکسن. این برنامه جماعت محور است و طی آن نیز افراد فقیر از طریق نهادهای محلی می توانند شناسایی و پایش شوند. به همین دلیل شکل گیری نهادهای محلی نیز می تواند کمک بزرگی برای اجرای این طرح باشد.