زیست شبانه و مغایرت های آن با سبک زندگی اسلامی

مطالعات و بررسی ها نشان می دهد که  زیست شبانه در گذشته تنها در کازینوها، امکان تجربه و تحقق داشته و امروزه با هدف توسعه ­ی گردشگری و یا  بهبود اقتصاد شهری بیشتر در کشورهای توریست پذیری چون قاهره، مادرید، بارسلون و والنسیا (در اسپانیا)، مونته ویدئو(اروگوئه)، بیروت(لبنان)، مالاگا (درجنوب اسپانیا)، زاراگوزا(در شرق اسپانیا)، بوینوس آیرس(در آرژانتین) تجربه شده است و در دهه ی گذشته نیز با توسعه ی ساخت و ساز مگامال ها در مناطق ناامن و کمتر برخوردار شهرهای توسعه یافته­ی غربی بویژه در ایالات متحده امریکا (مال آو امریکا، وست ادمنتون  و ..)زیست شبانه و امکان تردد و خرید شبانه از مجموعه های بزرگ خرید و سرگرمی تا حدی موجب روشنایی محله های ناامن شده و یا  سبب رونق فضای کسب و کاردر شهرهای کلان شده است.

اما تصویب کلیات زیست شبانه در شورای شهر تهران در حالی انجام می گیرد که حَسَب ظاهر، اعضای محترم این شورا به رغم توصیه های کارشناسان مذهبی و مسئولان فرهنگی کشور توجه کافی به مغایرت های آن با سبک زندگی اسلامی-ایرانی  مبذول نداشته اند و لذا می توان اجراء و تحقق این طرح را در تهران در راستای توسعه­ی هر چه بیشتر سبک زندگی غربی تعبیر کرد و علاوه بر آن می توان به برخی از مهم ترین آسیب های جسمی و روحی به شهروندان بدین ترتیب اشاره کرد.

بر طبق تعالیم اسلامی و آموزه های دینی و از جمله در روایتی از امام علی(ع) آمده است: " انسان با ایمان ساعات شبانه‌روز خود را به سه بخش تقسیم می‌کند؛ قسمتی را صرف مناجات با پروردگارش می‌کند و قسمت دیگری را برای ترمیم معاش و کسب و کار زندگی قرار می‌دهد و قسمت سوم را برای بهره‌گیری از لذات حلال و دلپسند(گذران اوقات فراغت) می‌گذارد."امام علی (ع) در این گفتار حکیمانه برنامه ای به منظور نظم زندگی پربرکت برای مسلمانان و آحاد بشر ارائه داده که بی تردید تخطی از آن با صدمات جسمی و روحی به فرد و جامعه همراه خواهد بود و خلل و آسیبی جدی بر نظام خانواده و روابط بین اعضای خانواده وارد می کند؛ بویژه آنکه خدای متعال در آیه ی 96 سوره انعام، شب را برای آسایش خلق مقرر داشته است(جَعَلَ اللَّیْلَ سَکَنًا) و لذا چنانچه انسانی اوقات شب که زمان استراحت جسمانی و تجدید قواست  را بر خلاف طبیعت و سرشت آدمی به کار و فعالیت شبانگاهی بپردازد بی شک علاوه بر ایجاد مشکلات روحی و روانی، تاثیرات منفی بسیاری را بر سلامت اعضای داخلی بدنش تجربه خواهد کرد.

بنا به نتایج تحقیقی یک ساعت خواب روزانه( از اوقات طلوع آفتاب تا اذان ظهر)معادل یک ربع خواب شبانه ارزیابی شده و بی تردید عدم استراحت و خواب کافی در ساعاتی که قرآن کریم آن اوقات را برای آرامش انسان قرار داده است با زیان و خسارات جبران ناپذیری همراه خواهد بود. در واقع از بعد فیزیولوژی و بهداشتی براساس نتایج یک مطالعه جدید هم که شرح آن در مجله انجمن غدد موسوم به «غدد درون ریزشناسی بالینی و متابولیسم»، منتشر شده " اشخاص شب بیدار یا به اصطلاح بوف در مقایسه با افراد سحرخیز، بیشتر با خطر ابتلا به دیابت، سندرم متابولیک و عارضه کم ماهیچگی (از دست رفتن توده ماهیچه های اسکلتی مواجه هستند؛ حتی اگر با خوابیدن بیشتر در ساعات اولیه صبح، سعی در جبران شب بیداری خود داشته باشند). این افراد اغلب به دلیل دیر خوابیدن در شب، صبح ها نیز دیر از خواب بیدار می شوند تا به گمان باطل کمبود خواب شبانه را جبران کنند. نتایج این مطالعه که به بررسی تفاوت بین چرخه خواب در افراد شب بیدار و سحرخیز پرداخته، گویای این واقعیت است که بیدار ماندن تا نیمه های شب بیشتر موجب بروز مشکلاتی چون کم خوابی، بدخوابی و حتی غذا خوردن در ساعات نامناسب می شود که این مشکلات در نهایت منجر به تغییرات متابولیک و سوخت و سازی ناقص در بدن فرد می شود.

از سوی دیگر، زیست شبانه  علاوه بر سست کردن بنیان خانواده و مغایرت آن با اصول  و ارزش های دینی و فرهنگی منجر به افزایش ناامنی در کلان شهرهای پرآسیبی چون تهران شده و زمینه ی ارتکاب جرائمی چون کیف قاپی، گوشی قاپی و مزاحمت های نوامیسی را بشدت افزایش خواهد داد و سارقان و خلافکاران با استفاده از تاریکی معابر و محله ها و کاهش شمار ماموران انتظامی بدون مزاحمت های ترافیکی و ترددی یحتمل از مهلکه و یا محل ارتکاب جرم بسادگی خواهند گریخت. تجربه فعالیت شبانه مگامال های بدجانمایی شده ای چون کوروش بویژه رستوران ها و سینماهای متعدد آن که تا پاسی از شب به ارائه خدماتی به مشتریان اغلب جوان شان مشغولند بدلیل افزایش ساعات روشنایی محله های اطراف و تردد خودروها در ساعات پایانی و صبحگاهی بر طبق بررسی های میدانی راقم سطور در سال های اخیر موجبات نارضایتی ساکنان و همسایگان این مجموعه­ی  چند منظوره را فراهم کرده است و لذا ایجاد زمینه های زیست شبانه ی دیگر در محیط های باز در مناطق مرکزی و پیرامونی کلان شهر نامتوازن و نابسامانی چون تهران با چالش ها و مناقشه های جدی همراه خواهد بود.

اعضای محترم شورای شهر و کارشناسان ارزیابی کننده آثار و تبعات اجرای این طرح باید به این نکته توجه داشته باشند که نهادینه شدن زیست شبانه در جامعه ای که مدعی حفظ ارزش های دینی و صیانت از سبک زندگی اسلامی است به هیچ روی قابل هضم و پذیرش نبوده و لذا باید از سیاست یک بام و دوهوا و اجرا ی طرح و برنامه های  تناقض آمیز و مغایر با احکام و توصیه های دینی و روایی بشدت اجتناب کرد تا موجبات استحاله ی فرهنگی شهروندان بویژه جوانان بیش از این فراهم نگردد.

باید خاطر نشان کرد که تجربه ی زیست شبانه و یا بیدارمانی شهروندان مسلمان در ماه مبارک رمضان، بویژه در ماه های گرم سال بنا به  دلایل مختلف از جمله کاهش راندمان و کیفیت کار در طی ساعات روز و هنگام روزه داری قابل پذیرش بوده و در اغلب کشورهای مسلمان حتی بیدارمانی تا سحرگاهان از گذشته تا حال به اشکال مختلف(به قصد عبادت و نیایش و امروزه بیشتر تفریح و تفرج) متدوال و به سنتی رایج بدل گشته است و لذا این رویه و سنت حسنه­ی پذیرفته شده در این ماه مقدس قابل تعمیم به ماه های دیگر سال نخواهد بود؛ بویژه آنکه در ماه مبارک رمضان بسیاری از خانوداه های مسلمان ساعاتی از شب را در کنار خانواده در تفرجگاه و گردشگاهی  سپری می کنند؛ در حالی که در زیست شبانه معمولا افراد مجرد، و احتمالا بیکار و بی هدف به چنین زیست غیر متعارفی تمایل نشان داده و بی تردید تجمع و پرسه زنی  این افراد خوشگذران و یا حتی جویای کسب و کار در زیستگاه های شبانه احتمالا منجر به رنجش و نگرانی  معدودخانواده های شب بیدار هنجارگرا و افراد ناتوان و ضعیف خواهد شد.

با عنایت به نکات یاد شده چنانچه کلیات این لایحه حتی به بهانه ی رونق تولید و گردش هر چه بیشتر چرخ های تولید محصولات در کارخانه ها و یا بهبود و توسعه ی فضای کسب و کار(در سال رونق تولید) تصویب شده باشد در جامعه ای که پیوسته بر حفظ سبک زندگی اسلامی تاکید می شود، جامعه ای که در آن  بدلیل نبود زمان کافی برای تعامل و گفتگو و کمبود زمان هم باشی،  کانون خانواده بیش از هر زمان دیگر در معرض گسستگی و تزلزل عاطفی اعضاء است حتی به شرط محال تامین امنیت نسبی زیستگاه های شبانه اجرایی شدن آن با هیچ معیار عقلی و شرعی هم خوانی و سازگاری نداشته و بیم آن خواهد رفت در دوره ی گذار به عصرپست مدرنیسم، جامعه ی متحول و تب دارمان با فرهنگ سازی سبک زندگی غربی رایج در کشورهای توریست پذیر غربی و غیر اسلامی بیش از پیش از سبک زندگی اسلامی  فاصله گرفته و این نگرانی جدی وجود دارد که در آینده ی نزدیک در نبود کازینو و دیسکوتک و .... تدریجا زمینه ی ایجاد و گسترش ساعات کار قهوه خانه ها، باشگاه ها، استخرها و تفریح گاه  و تفرج گاه های شبانه ی مولد رفتارهای نابهنجار ذیل ظواهر و نام های اسلامی فراهم گردد.