روستای تاریخی «سُه» اصفهان، دارای جاذبه کم نظیر اما ناشناخته

استان اصفهان با بیش از ۲۲ هزار بنا و اثر تاریخی که یکهزار و ۸۵۰ مورد آن به ثبت ملی و هفت اثر آن به نام های میدان نقش جهان، کاخ چهلستون، باغ فین کاشان و مسجد جامع و سه قنات به نام های 'وزوان' ،'مزدآباد' و 'مون' به ثبت جهانی رسیده، کانون توجه گردشگران داخلی و خارجی است. 

در کنار آثار و مناطق با شهرت جهانی، شهرها و روستاهایی متعددی در این خطه وجود دارد که بی شک با جاذبه های فراوان می تواند مذاق هر گردشگری را شیرین و ماندگاری او در این استان زیبا را بیشتر کند، یکی از روستای تاریخی در این استان روستای سُه در شمال شرقی استان اصفهان است، این روستا یکی از روستاهای شهرستان شاهین شهر و میمه که بر اساس تقسیمات سیاسی کشوری در بخش مرکزی و در دهستان مورچه خورت واقع شده است.

 روستای یاد شده در فاصله ۶۵ کیلومتری مرکز شهرستان شاهین شهر و در سمت شمال شرقی آن قرار دارد.

سُه از لحاظ موقعیت جغرافیایی در طول ۵۱ درجه و ۲۷ دقیقه و عرض ۳۳ درجه و ۲۶ دقیقه واقع شده است و از جهت شمال به روستای ابیانه، از سمت جنوب به روستای بیدشک، از شرق به روستای کلهرود و از سمت غرب به شهر میمه و روستای رباط محدود می شود. نام روستا از کلمه سُهی یا سَهی گرفته شده که  به معنای بلندی و مکان مرتفع است و به نظر می رسد که به دلیل موقعیت کوهستانی روستا این نام را بر آن نهادند.

وجود کاروانسرای عباسی ( کاروانسرای آقا کمال پایین) در جاده اصلی منتهی به روستا و کاروانسرای قاجاری در داخل روستا نشان می دهد که این روستا بر سر راه های مهم و اصلی منطقه قرار داشته، احاطه شدن روستا توسط کوه های مرتفع و وجود رودخانه فصلی در قسمت غربی باعث به وجود آمدن محلاتی با خصوصیاتی متفاوت با بافتی کاملا خودجوش و فاقد ساختار منظم هندسی در روستا شده  که این بافت در اغلب نقاط  به صورت فشرده و متراکم  و درحاشیه رودخانه دارای کوچه باغ ها و خانه باغ های متعددی است، هسته اولیه روستا در جنوب غربی شکل گرفته که بافت قدیمی محله، وجود بقایای قلعه و حمام موجود حاکی از قدمت آن است.

در این روستا می توان به وجود جاذبه های طبیعی نظیر کوهستان ها، چشمه سارها، قنات ها، باغ ها و مزارع  و دشت های سرسبز اشاره کرد.

۱۸ جاذبه تاریخی منحصر بفرد در روستای سه

امامزاده یوسف بن علی النقی، امامزاده جلیل القدر، کاروانسرای قاجاری، حمام قدیمی ( حمام قلعه پایین)، حمام قدیمی ( حمام قلعه بالا)، خانه قدیمی معروف به تلگرافخانه انگلیسی ها، عمارت فرنگی، قلعه پایین، قلعه بالا، برج کبوتر و کنده باغستان، منزل کدخدا، منزل میرزا جعفر، آسیاب امامزاده، آسیاب میرزا ابوالحسن،آسیاب میرزا محمد، ساباط در گذر قدیمی محله قلعه بالا و کوره آجرپزی آثار و ابنیه تاریخی روستا را تشکیل می دهند.

صنایع دستی بیانگر صنعت و هنر نیاکان و نمایشگر ذوق و هنر مردم هر کشور است، در روزگاران گذشته، صنایع دستی به عنوان پدیده ای تمام عیار در هر عهد حضور فعال داشته و در ایامی که ماشین بوجود نیامده بود و حتی در دورانی که حضور آن به گستردگی امروز نبود این صنعت بود که حامی تمامی استعدادها و آفرینش های سازندگی بشر بود، به همین دلیل است که امروز با نگاه به صنایع دستی هر قوم و قبیله ای می توان دریافت آن قوم در چه مرحله ای از صنعتگری قرار می گرفت.

از جمله صنایع دستی روستای سُه که در زمان قدیم مرسوم بوده می توان فرش بافی، گیوه بافی، اسپندبافی، چادرشب بافی، گلدوزی، سبدبافی(تفت بافی با شاخه بید)، غره بافی (برای تهبه ظرف گندم جو گردو و ... با موی بز تهیه می شد)، تاچه بافی( ظرف برای نگهداری آرد با نخ پنبه تهیه می شد)، تهیه روانداز های چهل تکه، بافت کلاه عرقچین با نخ پنبه، نخ ریسی با دوک ( از پنبه، پشم، موی بز برای تهیه گیوه شال گردن جوراب عرقچین و ...)، تهیه ظروف ادویه جات با کدو حلوایی، تهیه سرمه دان با پوست ران خروس بومی، تهیه مشک با پوست گوسفند، تهیه تُلُم (مشک بزرگ ) با پوست گاو، پالان دوزی، خورجین بافی را نام برد.

غذاهای سنتی دلچسبی سفر به روستا را به کام گردشگران بیشتر می کند

هر نقطه از ایران سنت های خاص خود را دارد و غذاهای محلی گوناگونی در هر جای ایران طبخ می شود، از انواع غذاهایی سنتی که از قدیم در روستای سُه طبخ می شده می توان به کالجوش ماما با کشک و گردو و نعناع و پیاز، کالجوش روغنی، آبگوشت، آبگوشت تنوری، قورمه گوشت، سمنوی سنتی روستای سه، کباب دیزی، جغو بغور، جیزوک، کوفته که در اصطلاح محلی به آن قیمچی می گویند، شامی، غورماست، حلیم محلی با گوشت گوسفند، آش بلغور جو ، آش سیرابی، اشکنه تخم مرغ، گلمیشه ( تقریبا شبیه به اش رشته)، دمی پَتله، و غذاهای خوش طعمی مثل اوماچ، کاچی، قیمه، عدسی، عدس پلو، شیربرنج اشاره کرد.

 انواع محصولات دامی و لبنیات محلی شامل شیر، ماست، پنیر، کشک، دوغ، سرشیر، کره، روغن حیوانی، گوشت گوسفند، تخم مرغ بومی، نان محلی نیز در این منطقه زیبای گردشگری و تاریخی به وفور یافت می شود.

گردو، بادام، انواع سیب، انواع گلابی، به، انواع انگور، گیلاس، آلبالو. زردآلو، انواع آلو، گوجه سبز و آلوچه، هلو، قیسی، هَلگ، نوعی زالزالک که در زبان محلی به آن ویک می گویند، توت، شاه توت، صیفی جات شامل خیار، گوجه، کدو، بادمجان، خربزه، هندوانه، فلفل سبز محصولات باغی و کشاورزی این روستا است، همچنین انواع متفاوتی از گونه های گیاهان دارویی در باغ ها، دشت ها و مزارع روستا وجود دارد.

پوشاک در یک جامعه مقوله ای مجرد نیست و در واقع بازتابی از قابلیت های فرهنگی و اجتماعی، فرهنگی، باورهای مذهبی و پای بنندی های رسمی و سنتی، توان اقتصادی و نگرش سیاسی است، در روستای سُه نیز پوشاک بر اساس عوامل مختلف طبیعی،اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی شکل گرفته بود.

پوشاک مردان  مردانه – عبارت بود از قبا – ارخلق- ستره – کمرچین و لباده – تنبان و گیوه و عرقچین (کلاه) و مولوی یا عمامه که اینها هم برای سه طبقه از مردم با سه نوع پارچه تهیه می شد.

برای عامه عبارت بود از یک یل(کت زنانه) و یک تنبان که وقتی پهن می شد دولایه بود و تا ساق پای زنها را می پوشاند و با بندی به کمر بسته می شد، پیراهنی گلدار و یک چادرشب الوان پیچازی موسوم به خشتی و یا پنج ماکویه (پنج ردیف نخ) در عرض و طول یک مربع ریز را تشکیل می داد که زنهای روستائی گاهی آنرا بشکل لچک بیسر می انداختند و گاهی بشکل مربع و طرفین آنرا با دست نگه میداشتند.

بازی های محلی روستای سُه نیز بخشی از میراث ارزشمند ان محسوب می شود، در فصل زمستان که سردی هوا مانع از کار و فعالیت می شد بازار بازی کودکان و نوجوانان گرم می شد و بازیهایی که معمول بود و اکنون نسل حاضر بیشتر اسم آنها را هم نمی دانند عبارت بودند از: قاب بازی (بازی با استخوان مفصل گوسفند)،هم مشگی، موذی، لپّری، تب داری،پایش شله، کلاه زدن، دِرِه ای، گاله پرانی، شاه بازی

در این میان کاوانسرای روستا و همچنین مراسم آئین سوگواری در دهه اول ماه محرم در این روستا در فهرست آثار ایران به ثبت ملی رسیده اند.

یک پژوهشگر میراث فرهنگی و گردشگری درباره مشکلات و نیازهای این روستا گفت: ساخت و سازهای متعدد جدید در بافت تاریخی و  طبیعی روستا که موجب از بین رفتن قسمت های مختلفی از مناطق بکر و طبیعی و تاریخی و چشم اندازها زیبای روستا شد که بنیاد مسکن انقلاب اسلامی باید نسبت به این امر توجه بیشتری داشته باشد.

ماهرخ هاشمی در گفت و گو با ایرنا افزود: عواملی نظیر ترافیک، آلودگی، خستگی ناشی از زندگی شهری باعث شده می شود که شماری از مردم، روستاها را به عنوان مقصد گردشگری خود انتخاب کنند که متاسفانه این امر بسیاری از روستاهای ایران را با معضلات شدیدی مواجه کرده که روستای هدف گردشگری سُه نیز از این قائده مستثنی نیست،سازمان میراث فرهنگی باید در این راستا تمهیدات لازم برای کنترل ورود گردشگر و حفاظت از میراث روستایی را در دستور کار خود قرار داده و با همکاری مسوولان روستا، مردم بومی و ارائه طرح های مناسب برای احداث زیرساخت های مناسب گردشگری به حل این معضل توجه بیشتری کند.

وی با تاکید بر حفظ میراث روستایی با شیوه ای صحیح و انتقال ارزش های آن نسل های آینده اظهارداشت: از گردشگران می خواهیم در حفظ سنت های ساکنان روستاها، محیط زیست و منابع طبیعی روستایی، کوشا باشند.

این فعال میراث فرهنگی و گردشگری تصریح کرد: فرسودگی و نیاز به مرمت و بازسازی بافت های ارزشمند طبیعی و تاریخی و بناهای موجود در آنها از جمله قلعه، خانه ها، کاروانسرا، برج کبوتر، امامزاده از جمله چالش های این منطقه است و از سازمان ها و نهادهای دولتی و تشکل های مردمی درخواست می کنیم به این مهم توجه بیشتری داشته باشند.

وی تصریح کرد: با توجه به موارد ذکر شده با توجه به ظرفیت ها و پتانسیل های بالای گردشگری از منظر تاریخی – فرهنگی ، اقامت، استراحت، فراغت و تفریح، کوهنوردی و پیاده روی و طبیعت گردی دارای موقعیت مناسبی برای روستا و توسعه گردشگری است که نشان از اهمیت مطالعه و و بررسی این روستا به عنوان یک مقصد گردشگری با ماهیت گردشگری تاریخی – فرهنگی و طبیعت گردی و مذهبی است.

این فعال فرهنگی گفت: علی رغم وجود پتانسیل ها و جاذبه های گردشگری متعدد این روستا فقط در سطح محدودی معرفی گردیده و آثار تاریخی و طبیعی آن در اثر عدم توجه و نداشتن  اطلاعات کافی و درک صحیح از اهمیت آثار تاریخی وجاذبه های گردشگری روستایی، مدرنیزه شدن به تبعیت از شهرها، عدم وجود شبکه اطلاع رسانی، عدم حمایت و توجه کافی و شرایط آب و هوایی و تغییرات اقلیمی رو نابودی گذاشته است.

هاشمی خاطرنشان کرد: معماری سنتی روستایی ایران با توجه به قدمت چندهزار ساله از اهمیت ویژه ای برخوردار و بافت کالبدی روستاهای کشورمان ضمن برخورداری از ارزش‌های معماری همانند سادگی و بی‌پیرایگی، دارای الگوهای بصری و زیبایی‌شناختی، انطباق با محیط طبیعی، هماهنگی با عملکرد زیستی و معیشتی، استفاده از مصالح بوم‌آورد و دانش بومی است.

به گفته وی در این میان بافت کالبدی برخی از روستاها به‌دلیل برخورداری از ویژگی‌های خاص معماری، تاریخی و فرهنگی به‌عنوان میراثی ارزشمند و بجای مانده از نیاکان ما به شمار می‌رود که حفظ و نگهداری آن‌ها از اهمیت فراوانی برخوردار است.

این پژوهشگر تصریح کرد: گردشگری روستایی در کشورهایی نظیر ایران که بخش قابل توجهی از جمعیت آن در مناطق روستایی زندگی می کنند به عنوان یکی از مهمترین شاخص های توسعه پایدار تلقی می شود، بنابراین در برنامه ریزی و توسعه گردشگری در این مناطق باید اصول و راهبردها و قواعد «پایداری» را رعایت کرد، سرمایه ها و ارزش های پنهان طبیعی، فرهنگی و تاریخی بی شماری در مناطق روستایی وجود دارد که قابلیت عرضه و معرفی به گردشگران داخلی و خارجی را داراست و در صورت درک این فرصت می توان حیاتی نو به واسطه صنعت پاک گردشگری در جوامع و محیط های روستایی ایجاد کرد.

وی گفت: علاقمندان به جهت اهداف مختلفی نظیر استراحت، تفریح، تفرج، ورزش، میراث فرهنگی، مردم شناسی، گلگشت، گردشگری کشاورزی و طبیعت گردی به این گونه مناطق سفر می کنند، بنابراین یک فرصت ویژه در بهره گیری از وجهه پاک و منفعت آور صنعتی است که می تواند تحولی در اقتصاد مناطق محروم روستایی در کشورهای در حال توسعه پدید آورد.

هاشمی با بیان اینکه گردشگری روستایی به طور مشخص می تواند به عنوان ابزاری جهت ایجاد معیشتی نوین و پایدار در رونق اشتغال بومی و افزایش درآمدهای محلی باشد، افزود: در نتیجه به بهبود اقتصاد رو به زوال در زندگی مناطق محروم بینجامد، با این حال در مقوله گردشگری در چارچوب توسعه پایدار همیشه باید منافع و ضررهای چنین توسعه ای را در نظر گرفت و توجه داشت که هر گونه زیاده روی در این زمینه، می تواند آثار زیانبار و جبران ناپذیری به دنبال داشته باشد، به عنوان مثال، عدم توجه به ظرفیت حضور گردشگران در منطقه (موضوعی که جزء لاینفک و از عناصر پایداری است)، استفاده مفرط از پتانسیل ها و تاثیر حضور گردشگران سودجو در منطقه و زمین خواری، همیشه شخصیت و هویت مناطق روستایی و ییلاقی را تهدید می کند و می تواند به جای آبادانی، سبب تخریب شود.

وی تاکید کرد: بنابراین همیشه باید مراقب بود که این گونه مناطق به دست زمین خوارها، بورس بازان زمین و فرصت طلبان در توسعه و حتی بومیان نا آگاه نیافتد و از مواردی که می توان برای جلوگیری از تخریب ناشی از زمین خواری و و بورس بازان زمین برای حفظ بافت و سنت ها و اصالت های روستا به آن اشاره کرد وجود اقامتگاه های بومگردی در روستاها است.

۶۰۲۰/۶۰۲۶/