ملاحظات منطقه ای در مذاکرات آمریکا با طالبان

به گزارش نیویورک تایمز ، در حالی که بسیاری انتظار دارند مذاکرات آمریکا با طالبان در دوحه قطر به توافقی مقدماتی برای پایان دادن به نزدیک به دو دهه حضور نظامی آمریکا در افغانستان منجر شود، مراحل نهایی مذاکرات کار دشواری برای ایجاد توازن منطقه ای است.

بسیاری از مذاکره کنندگان آمریکا و طالبان تا اواخر وقت پنجشنبه در کشور قطر در ساحل خلیج فارس درگیر مذاکرات بودند، اما همزمان دیگران از جمله روسای هیاتهای مذاکراتی در حال بازدید از دیگر کشورهایی بودند که می توانند در نتیجه مذاکرات نقش داشته باشند.

برای هر دو طرف ، چالش موجود رسیدن به راه حلی آبرومندانه برای تامین منافع خود ، در ضمن ایجاد مسیر ثبات در افغانستان است.

در میز مذاکرات در دوحه قطر ، مذاکره کنندگان تلاش کردند به خواسته های سیاسی طالبان از یک سو و خواست دولت آمریکا برای خروج نیروها از افغانستان که می تواند به پیروزی مجدد دونالد ترامپ در انتخابات کمک کند ، بپردازند.

اما نگرانی های قدرت های منطقه ای نیز به اندازه نهایی کردن توافقهای آمریکا و طالبان حائز اهمیت است. درگیری قدرت های منطقه ای (در مورد هند و پاکستان) و تنشهای آنها با آمریکا موجب پیچیدگی و ابهام در توافقی نهایی می شود که پیش از این نیز مملو از سوءظن و ابهام بوده است.

زلمای خلیلزاد نماینده ویژه آمریکا در امور افغانستان سه روز پس از تازه ترین دور مذاکرات در دوحه عازم دهلی نو شد. سفر خلیلزاد به پایتخت هند پس از آن انجام شد که این کشور بطور یکجانبه خودمختاری بخش کشمیر تحت کنترل خود را لغو کرد. این اقدام هند فورا منجر به تنش با پاکستان شد که بر بخشی از کشمیر ادعای مالکیت دارد و تا کنون دو بار با هند بر سر آن جنگیده است.

هر دو کشور هند و پاکستان نفوذ زیادی بر افغانستان دارند . رهبران طالبان شورشهای خود در افغانستان را از مناطق امن کوهستانی در پاکستان مدیریت می کنند و ارتش پاکستان نیز از گذشته همواره در مظان اتهام حمایت از شبه نظامیان طالبان بوده است . از سوی دیگر ، کشور هند عمدتا مخالف طالبان و حامی دولت افغانستان بوده است.

دولت ترامپ در ابتدا از طریق اعمال فشار و در مواضع تازه تر خود با لحنی دوستانه تر تلاش کرده تا کمک پاکستان به حصول توافق نهایی با طالبان را جلب کند. اما همزمان با خوشبینی مقامات آمریکایی به نظر می رسد که اقدامات هند در کشمیر سایه ای بر موضوع افغانستان انداخته است.

مقامات پاکستان هشدار داده اند که اقدامات هند در کشمیر به فرایند صلح افغانستان لطمه خواهد زد. روز پنجشنبه مقامات پاکستانی ظاهرا در پی تلاشهای دیپلماتیک آمریکا از این موضع خود عقب نشستند و تاکید کردند که به کمک در تلاشهای صلح ادامه خواهند داد.

بسیاری از کشورهای منطقه – حتی اگر نه بصورت علنی – متحد آمریکا در نبرد با القاعده پس از حملات  11 سپتامبر بودند، زیرا برخوردار بودن القاعده از پناهگاه امن در افغانستان را تهدیدی مشترک می دانستند.

اما در سالهای اخیر و در حالی که اختلاف بین آمریکا و سایر کشورها در نتیجه مناقشه هایی مانند سوریه افزایش یافته است ، اتفاق نظر بر سر حضور نظامی آمریکا شکسته شده است.  خلیلزاد بنا به گزارشهای رسانه ای به چین و روسیه برای گفتگو سفر کرده است. 

"جرت بلانک" عضو ارشد موسسه "کارنگی" می گوید: برای بسیاری از قدرت های منطقه ای ، بهترین نتیجه، برنده شدن طرف آنها بوده اما دومین نتیجه دلخواه این بوده که طرف دیگر برنده نشود که این نسخه ای برای تداوم جنگ است. بلانک دیپلمات سابق که در مذاکرات دولت باراک اوباما با طالبان نقش داشته است،  افزود: افزایش هراس از پیامدهای خروج نیروهای آمریکایی ممکن است موجب نرم شدن موضع بازیگران منطقه ای شده باشد تا اجازه دهد که حل و فصلی مستلزم برنده نشدن طرف خود را بپذیرند.

خلیلزاد پس از توقف کوتاهی در دهلی نو به اروپا سفر کرد تا متحدان آمریکا در سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) را از جریان امور آگاه سازد.

مذاکراتی که هشت دور آن در کمتر از یک سال بین آمریکا و طالبان در دوحه برگزار شده، قرار است منجر به توافقی بین دو طرف شود که راه را برای مذاکرات مسقیم بین شورشیان طالبان با سایر افغانها درباره آینده مشترک سیاسی هموار سازد.

اما تکمیل کردن این توافق مقدماتی به معنی هماهنگی با بسیاری از شریکان و سپس تنظیم قرارداد به شکلی است که منافع بسیاری را مد نظر داشته باشد از جمله منافع کشور قطر که تحت محاصره عربستان بوده و در عین حال کمک زیادی به آمریکا کرده است.

اما این تنها آمریکایی ها نیستند که سرگرم دیپلماسی سفرهای متناوب (دیپلماسی شاتل) هستند. ملا عبدالغنی برادر معاون طالبان که رهبری مذاکرات را برای شورشیان طالبان بر عهده دارد نیز در ماههای اخیر سفرهای زیادی داشته و از چند کشور از جمله روسیه ، چین و اندونزی دیدن کرده است. او روز پنجشنبه در کشور ازبکستان بود که روابط خوبی با روسیه و آمریکا دارد.

ملا برادر مدت زیادی از یک دهه گذشته را در زندان پاکستان به سر تماسهایی با دولت افغانستان برای جستجوی راه حل صلح آمیز برای جنگ در زمانی که ارتش پاکستان با این مساله موافق نبود ، مجازات شده بود. در حالی که طالبان در سالهای اخیر تغییراتی را در رهبری تجربه کرده است ، فرستاده ویژه آمریکا ملا برادر را به عنوان شخصی شناسایی کرد که می تواند از جانب شورشیان طالبان مذاکره کند و این گروه را متحد سازد.

آمریکا تلاش زیادی برای خارج کردن ملا برادر از زندان و کارهای اداری انجام داد تا ملا برادر بتواند در قطر رهبری مذاکرات را از جانب طالبان بر عهده بگیرد. اما مشاهده ملا برادر در حال سفر به کشورهای منطقه با لباس سفید افغانی و دستار سیاه برای بسیاری از مردم افغانستان عجیب است و آن را مشروعیت دادن به گروهی می دانند که هر روز اقدامات خشونت بار در افغانستان انجام می دهد.

اینکه طالبان چگونه از این مذاکرات خارج می شود و جنگجویان طالبان و کشورهای حامی شورشگری این گروه چگونه به آن خواهند نگریست تا حد زیادی بستگی به ملا برادر دارد.

برهان عثمان تحلیلگر ارشد امور افغانستان در گروه بحران بین المللی معتقد است: مذاکرات تا حدی به این علت آهسته شده که طالبان می خواهد تضمین کند که وحدت و انسجام نسبی این گروه که در برابر فشارهای نظامی 18 سال گذشته حفظ شده است ، اکنون دچار شکاف و ضربه نشود. وی افزود: مساله مهم برای رهبران طالبان دست یافتن به توافقی است که بتوانند آن را به نیروهای عادی این گروه بقبولانند.