احیای فرهنگ غدیر با ترویج منابع مکتوب

عید سعید غدیرخم پایه و اساس دین اسلام و ثمره نبوت پیامبراکرم(ص) است. واقعه ای که در آن بزرگان صحابه با امام علی(ع) ‌بیعت کردند و این معرفی بنابه دستور الهی در آیه تبلیغ (آیه ۶۷ سوره مائده)با این مضمون که ای پیامبر به مردم برسان آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده و اگر نرسانی رسالت او را تبلیغ نکرده ای و خدا تو را از مردم حفظ خواهد کرد، بود. در واقع خطابه غدیر زنده‌ترین سند و نتیجه آن ولایت امیرمومنان (ع) است.

راویان، بزرگان و علمای مسلمان درباره این واقعه کتاب ها و سندهای بسیاری نوشته و آن را از منظرهای گوناگونی بررسی کرده اند که همگی حُکم بر حقانیت آن دارد. در ارتباط با کتاب های اسلامی، نخستین بار در نقل حدیث غدیر به صورت مستقل به کتابی می توان اشاره کرد که عالم شیعی شیخ خلیل بن احمد فراهیدی با عنوان جزء فیه خطبة النبی(ص) یوم الغدیر در ۱۷۵ هجری در  ۹ جلد تالیف کرده که با اسناد متصل نقل شده است. همچنین می توان از کتاب ها و تألیفات دانشمندان و مورخان اهل سنت مانند بخاری، ثعلبی، ذهبی، ابن حجر، تفتازانی، ابن اثیر، جاحظ و... یاد کرد که به واقعه غدیر پرداخته اند.

واقعه غدیرخم در ۱۸ ذی الحجه سال دهم هجرت رخ داد تا مهر تاییدی بر ولایت حضرت علی(ع) به عنوان نخستین پیشوای شیعیان باشد. پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به بهانه سالروز عیدسعید غدیر خم به بررسی برخی از مهمترین کتاب هایی که در سال های پیشین درباره این عید و فلسفه آن منتشر شده، پرداخته است.

غدیرشناسی

این کتاب به قلم محمد دشتی گردآوری شده و از طرف موسسه فرهنگی، تحقیقاتی امیرالمومنین (ع) در ۱۳۹۱ خورشیدی منتشر شده است. این مجموعه سعی دارد تا به ۱۱۰ پرسش درباره رخداد بزرگ غدیر پاسخ دهد. پرسش هایی با این مضامین حجه الوداع چیست و کدام خاطره را در ذهن انسان تداعی می کند، غدیر چه معنایی دارد، اجتماع بزرگ غدیر چه ویژگی هایی داشت و ... نویسنده می خواهد تاثیر این رخداد بزرگ را به خوانندگان خود بشناساند. در پانوشت، هر پرسش و پاسخ مستندات و منابع نوشته شده است که خواننده به راحتی بتواند به آنها رجوع کند. همچنین تمامی منابع به کار گرفته شده در این کتاب از روایت ها و مستندات معتبری است تا خواننده به آسانی این واقعه را برای خود تداعی و بازسازی کند. این کتاب در ۹ فصل با عناوینی همچون پیرامون غدیر، حادثه بزرگ غدیر، در آستانه غدیر، ولایت و غدیر، حوادث پس از غدیر، غدیر در آیات و روایات، غدیر و خانواده پیامبر، غدیر و کودتای سقیفه و غدیر و آزادی تدوین شده است.

غدیر در قرآن، قرآن در غدیر

این مجموعه ارزشمند به وسیله حجت الاسلام محمد باقر انصاری در سه جلد تنظیم شده است. نویسنده در این اثر اعتقاد دارد که باید قرآن را با غدیر و غدیر را با قرآن شناخت. قرآن کریم افق بلندی است که بخشی از آن به غدیر تعلق دارد و غدیر دریای عمیقی به شمار می رود که بخشی از آن به قرآن متعلق است. در این مجموعه که در ۱۳۸۸ خورشیدی منتشر شده هر ارتباطی را که میان قرآن و غدیر بوده،  مورد تحلیل قرار داده است و هر حدیثی را که فهم آیه را بیشتر می کند، در سه جلد جمع آوری کرده است. این اثر، اهدافی را دنبال می کند که همه بر محور ارتباط قرآن و عترت قرار دارد. کتاب های اسرار غدیر، عوالم العلوم، کتاب اسرار آل محمد(ص)، الغدیر، فرائد السمطین، الاقبال، فقه القرآن(راوندی)، مستدرک الوسائل، بحارالانوار، تفسیر قمی، احتجاج، شرح الاخبار، مناقب ابن شهر آشوب، شواهدالتنزیل، تفسیرقرطبی، تاویل الآیات، کافی، الطرائف، عدة الداعی، تفسیر نورالثقلین، تفسیر فرات و. .. از منابع مورد استناد نویسنده در تدوین این اثر بوده اند.

قطره‌ای از دریا

این اثر به واقعه غدیر خم می پردازد که محمد حسین صفاخواه نویسنده آن سعی دارد تا با گفتن داستان های شیرین و آموزنده که هر کدام دارای پیام ها و نکات تاریخی ارزشمندی است از کتاب گرانسگ الغدیر علامه امینی اقتباس کند. این کتاب به لحاظ داستانی بودن در ذائقه جوانان جامعه و عموم مردم، خوشایندتر و خواندنی‌تر از نوشته‌های معمولی است. در قسمتی از این کتاب می خوانیم: این است که قطره‌ای از دریا خواندنی می‌شود کتابی که «غدیری از دریا» است و برکه‌ای از برکت‌های الغدیر و قصه‌گوی خلوت جوانان و نوجوانان امید است که انشاءالله با تهیه این کتاب به معارف غدیر خم آشنا بشوند.  گفتنی است این اثر با هدف آشنا ساختن نوجوانان به وسیله انتشارات قدیانی به رشته تحریر درآمده که نویسنده در این گزیده کوشیده است تا با انتخاب حکایات دینی و تربیتی وجه غالب کتاب را به مخاطب معرفی کند.

دریا در غدیر

این کتاب به قلم ثابت محمودی به وسیله حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی برای گروه سنی جوانان در ۱۳۶۴ خورشیدی نگاشته شده است. جوانان با مطالعه این اثر می توانند فرهنگ و آموزه های غدیر را در قالبی بسیار شیوا در اعماق وجودشان جای دهند. سرفصل های آن عناوین به داغش داغ مظلوم غدیر است که، از او تنها همین را می‌توان گفت، دلش بی‌انتها مثل کویر، ‌شعر را با غدیر سر و سری است و... آمده است.

الغدیر

این اثر ارزشمند به قلم علامه امینی از بزرگان دینی در ۲۰ جلد درباره غدیر خم از دیدگاه اهل سنت نگاشته شده است. علامه امینی می گوید: برای نگارش این کتاب ۱۰ هزار جلد کتاب از باء بسم ‌الله تا تاء تمت آن خوانده و به ۱۰۰ هزار جلد کتاب، مراجعات مکرر داشته‌ است. کتاب الغدیر مجموعه ای ارزشمند محسوب می شود که در آن علامه امینی با استناد به کتاب های معتبر اهل سنت ثابت کرده که واقعه غدیر اتفاق افتاده و ولایت مسلمانان پس از رسول خدا(ص) بر عهده امام علی(ع) بوده است.

بیعت غدیر چرا شکسته شد

این کتاب به قلم آیت الله محسن حیدری و از طرف بنیاد بین المللی غدیر منتشر و در هفت فصل تنظیم شده است.  این اثر با اشاره به وقایع تاریخی صدراسلام در زمینه ولایت امام علی(ع) با بیعت غدیر سخن آغاز می شود و در ادامه از بیعت سقیفه سخن به میان می‌آورد. این کتاب در هفت فصل با عناوین مرجعیت همه جانبه قریش برای مردم جزیره العرب، کینه های قریش نسبت به امیرالمومنین (ع)، سطحی بودن ایمان اکثریت جامعه اسلامی، جریان فکری انحرافی مبتنی بر عدم تعبد و اجتهاد، جریان نفاق در مدینه و اطراف آن، علل پیشدستی انصار جهت تصاحب خلافت و عوامل شکست آنان، شکوه های جانسوز و انتقادهای کوبنده امیرالمومنین (ع) از قریش تنظیم شده است که فصل پایانی آن به ویژگی‌ها و انحرافات در پیچ تاریخی امت اسلام پس از رحلت پیامبر(ص) از زبان حضرت علی(ع) می‌پردازد و این انحرافات را شامل حرکت ارتجاعی به فرهنگ جاهلیت، هلاک شدن به‌وسیله عوامل پنهانی، به‌کارگیری جریان نفاق توسط غاصبان ولایت، قطع رحم پیامبر(ص)، کنار گذاشتن اهل‌ بیت(ع)، منشأ بودن غاصبان خلافت برای گناه‌ورزی و گمراهی و پیروی از مسلک فرعونی دانسته است.

پیام غدیر، بیعت با مهدی

کتاب پیام غدیر، بیعت با مهدی نوشته سید محمد بنی هاشمی و به وسیله مرکز فرهنگی انتشاراتی منیر در ۱۳۸۴ خورشیدی منتشر شده است. این کتاب مشتمل بر چهار فصل با عناوین پیام غدیر در کتاب و سنت، اهمیت التزام به پیمان غدیر، وفا به پیمان بندگی و چگونگی خدمت مقبول به مولا است. در فصل نخست این اثر ابتدا به ریشه قرآنی پیام غدیر اشاره شده و سپس با نقل قسمت هایی از خطابه پیامبر(ص) در روز غدیر، محتوای اصلی این پیام و لزوم پیمان بستن همه مسلمانان بر آن تا روز قیامت مطرح شده است. فصل دوم به بیان اهمیت التزام به این پیمان الهی و نتیجه سرپیچی از آن اختصاص دارد. در فصل سوم چگونگی وفا به پیمان غدیر مورد بحث قرار گرفته و بعضی از آثار عملی آن نیز بیان شده است و ارتباط توبه از گناهان با تجدید عهد نسبت ائمه(ع) و نیز مفهوم خدمتگزاری به ایشان که یکی از مصادیق وفای به عهد آنان است، روشن می شود. فصل آخر برای آشنایی با چگونگی خدمتگزاری به آستان مقدس امام زمان(ع) در زمان غیبت ایشان تنظیم شده و در آن راه های مختلف این عبادت و برخی از شرایط لازم برای پذیرفته شدن آن در پیشگاه الهی، مطرح شده است.

الغدیر و المعارضون      

این کتاب به همت علامه سید جعفر مرتضی عاملی در ۱۳۷۵ خورشیدی به زبان عربی تألیف شد. مؤلف در این اثر، داستان غدیر خم را با تمام اهمیت و حساسیتی که دارد مورد بحث قرار داده و از نقاط ابهام و برداشت‌های اشتباهی که درباره آن ابراز شده، پرده برداشته و جوانب مختلف تاریخی و اجتماعی و گاه کلامی غدیر را تحلیل شده است. کتاب ۲ مقدمه و شش فصل و عناوین مختلف دارد. از برخی از عناوین این کتاب می توان به غدیر و امامت، توطئه‌گران و کینه‌توزان، رسول اکرم(ص) خیانتکاران را می‌شناخت، بررسی زمان و مکان واقعه غدیر و غدیر در سایه تهدیدات الهی اشاره کرد. در فصل نخست کتاب پیش از شروع موضوع به تفسیر تاریخی اصطلاح شایع و معروف حدیث الغدیر اشاره می‌کند و می‌گوید که کلمه حدیث الغدیر اشاره به حادثه تاریخی‌ ای دارد که در سال آخر از حیات رسول خدا(ص) واقع شده و در فصل دوم و سوم کتاب از معارضان، چهره‌نمایی شده و آگاهی رسول‌الله(ص) از موضع آنان ذکر شده است. در فصل سوم، ۱۴ روایت در ارتباط با اعلان امامت علی(ع) از طرف حضرت محمد(ص) از منابعی چون مجمعالبیان، شواهد التنزیل و الدرّالمنثور نقل شده است. در فصل چهارم، برخوردهای اصحاب در مواجهه با این ماجرا نشان داده شده است که عده زیادی با سخن پیامبر(ص) در روز غدیر به مخالفت پرداختند و عده کمی اوامر ایشان را پذیرفتند. در فصل پنجم، تهدید الهی در انجام ندادن رسالت ابلاغ امامت با تفسیر و إن لم تفعل فما بلغت رسالته مورد بحث قرار گرفته و  فصل آخر نیز چرایی گزینش مکان و زمان این ابلاغ در ۱۱ عنوان تبیین شده است.

اگر در غدیر بودیم

این اثر به قلم محمد باقر انصاری و به وسیله  انتشارات دلیل ما به چاپ رسیده است. ابعاد مختلف غدیر خم از ابتدا تا انتها، اتفاقاتی که در طول این مسیر رخ داد چه بود؟،‌ استفاده ها و برداشت های ضد و نقیض از غدیرخم،‌ غدیر خم چه نوع پیامی را به مخاطبان آن روز و این روز داد؟،‌ اقدامات منافقان در غدیر خم چه بود؟،‌آیا شما بزرگان قریش با علی بیعت نکردید؟،‌ نقشه ها و توطئه های شومی که منافقین در سر می پروراندند چه بود؟،‌ ضربه زدن به پیکر اسلام به چه قیمت؟،‌ ترور نافرجام پیامبراکرم (ص)،‌ واقعه باورنکردنی هرشا چه بود؟،‌ خدایا بر من عذاب را نازل کن و وجدان شما تاریخ را قضاوت می کند از جمله عناوین و بخش های مختلف این کتاب به شمار می روند. نویسنده این اثر سعی دارد تا با قلمی شیوا، روان، ساده و با طرحی نو با عناوین و چاپی زیبا مخاطب را به خوانندن این کتاب جذب کند. گفتنی است مطالعه این کتاب ذهن خواننده را نسبت بعضی مسائل بازتر می کند تا خود به قضاوت تاریخ بنشیند.

غدیر موهبتی برای جهانیان

این کتاب به همت سید صادق حسینی شیرازی نگاشته شده که به وسیله انتشارات موسسه فرهنگی رسول اکرم (ص) به چاپ رسیده است و شامل بخش های مختلفی در شرح جایگاه غدیر و ابعاد مختلف شخصیت مولای متقیان علی (ع) در امور حکومت اسلامی و مقایسه این حکومت با حکومت های ظالمانه در زمان خود به شمار می رود. همچنین آشنایی با غدیر، غدیر پاینده، مصادره غدیر، پیامدهای غصب خلافت، درس هایی از حکومت امیر المومنین، ساده زیستی، شیوه حاکمان نامشروع، روش برخورد امیرالمومنین با مخالفان، تفاوت ۲ حکومت، آثار نفی غدیر ، غدیر و جامعه ای پاک و بی اختلاف، غدیر و حقیقت آزادی، حکمت اعطای آزادی از دیدگاه امیرالمومنان، غدیر تامین کننده معاد و معاش بی دغدغه، پیش بینی حضرت زهرا (س) از پیامدهای نفی غدیر، غدیر از منظر روایات، احسان و پاداش مضاعف،  حکومت حضرت امیر المومنان نمادی از غدیر، در اندیشه بینوایان و  وظیفه شیعیان در برابر غدیر از سرفصل های این کتاب به شمار می روند. نویسنده مطالعه این کتاب را به جوانان جهت آشنایی با سبک و سیاق اداره حکومت به سبک اسلامی توصیه می کند.