چرخش محسوس سیاست کشورهای عربی به سمت ایران

عربستان و امارات طی هفته ها به ویژه روزهای اخیر مواضع قابل توجهی در قبال ایران اتخاذ کرده اند. انور قرقاش وزیر مشاور در امور خارجه امارات که به اتخاذ مواضع تند و افراطی علیه ایران معروف است به تازگی با انتشار یک پست توئیتری اعلام کرد که ابوظبی و ریاض ترجیح می دهند به جای مواجه و تقابل از رویکرد سیاسی در قبال ایران بهره ببرند.

 خلف الحبتور، از بزرگ‌ترین تجار اماراتی و از چهره‌های نزدیک به ولیعهد ابوظبی نیز که تا چندی پیش می‌گفت تنها راه مقابله با ایران، مسلح‌کردن اقلیت‌های مذهبی- نژادی این کشور است، حالا از رهبر کشورمان خواسته از فرصت بهبود روابط با امارات و عربستان استفاده کند، چراکه به نفع اقتصاد منطقه و مخصوصاً ایران است.

امروز ایران با نقش  مقتدرانه خودر در حوزه دیپلماسی توانسته سیاست کشورهای حوزه خلیج فارس را به سمت تنش زدایی و حفظ منافع منطقه باز گرداند.

به گزارش گروه نشریات خبری، بررسی روزنامه‌ها، تارنماها و خبرگزاری‌های داخلی نشان می‌دهد که رسانه های هر دو طیف اصولگرا و اصلاح طلب با تاکید بر جدی شدن تعاملات ایران و کشورهای عربی،‌ واکاوی علل تغییر تاکتیک امارت و عربستان در مقابل ایران را مورد بررسی قرار داده اند.

رسانه‌های اصلاح طلب

عبارت‌های به کار رفته در اخبار و گزارش‌های رسانه‌های نزدیک به جریان اصلاح طلب عبارتند از: سفیر عربستان در آمریکا در مواضعی کاملاً متغایر با محمد بن سلمان از لزوم گفت‌وگو و تنش‌زدایی با ایران یاد کرد؛‌ عربستانی‌ها بالاخره به سوی ایران خواهند آمد، این یک جبر جغرافیایی و ژئوپلیتیکی است؛‌ چرخش امارات متحده عربی به سمت ایران، بیش از آنکه استراتژیک باشد، بیشتر تاکتیکی و پیامی است به دولت ترامپ؛ یقینا به هر میزان که شرایط امنیتی تنگه هرمز و خلیج فارس دستخوش تحولات شود، کشورهای پیرامونی بسیار بیشتر از ایران متضرر خواهند شد؛ تشدید تنش‌ها در منطقه طی هفته‌های اخیر باعث شد که رهبران این کشور در مورد رویکرد خود تجدید نظر کنند؛‌ در سطح منطقه‌ای چرخش امارات به سمت ایران ناشی از نگرانی و هراس ابوظبی از اتخاذ راهبرد تهاجمی انصارالله بوده است؛ عقب نشینی سریع امارات از موضع عداوت امیزش در قبال ایران، نمی‌تواند به سرعت انجام شود.

چرخش کشورهای عربی به سمت ایران

ابتکار در تیتر نخست خود « گمانه‌زنی تا واقعیت تنش‌زدایی میان تهران و ریاض»‌ می نویسد: همزمان با تشدید تنش‌ها میان ایران و آمریکا در خلیج فارس و پس از برگزاری دو نشست مکه توسط عربستان سعودی با محوریت ایران، اکنون برخی از منابع رسانه‌ای که اغلب عرب زبان هم هستند، از تلاش عربستان برای تنش‌زدایی با ایران خبر می‌دهند. در بحبوحه این تحولات و قبل از آنکه مقامات امارات طی جلسه‌ای در ابوظبی بر لزوم تغییر در سیاست خارجی تاکید و هیئتی از گارد ساحلی خود را پس از 6 سال برای انجام مذاکرات روانه ایران کنند، یک شبکه تلویزیونی لبنانی با انتشار خبری، اعلام کرد که اکنون عراق و مصر توسط کانال‌های دیپلماتیک خود تلاش‌هایی را به منظور ایجاد گفت‌وگو میان ایران و عربستان صورت داده‌اند. در همان زمان کارشناسان معتقد بودند که درمورد تلاش عراق به منظور میانجی‌گری بین تهران و ریاض مسائلی وجود دارد که بغداد از آنها منتفع شده و به همین دلیل، برنامه عراقی‌ها برای میانجی‌گیری و تنش‌زدایی معقول و منطقی به نظر می‌رسد، اما درمورد مصر با توجه به نوع روابطش با ایران و نزدیکی‌هایی که میان قاهره و ریاض وجود دارد، به نظر نمی‌رسد که چنین گمانه‌زنی‌هایی از چارچوبی منطقی برخوردار باشد.

این روزنامه در ادامه می نویسد: پس از این ماجرا و در حالی که گفته می‌شد، سعودی‌ها از چرخش احتمالی امارات به سمت ایران ابراز نارضایتی کرده و حتی شبکه‌های اجتماعی عربستان به شدت نسبت به امارات موضع‌گیری کرده‌اند، سایت عربی 21 از تعهد ابوظبی به تهران درخصوص جنوب یمن خبر داد و سفیر عربستان در آمریکا نیز در مواضعی کاملاً متغایر با محمد بن سلمان از لزوم گفت‌وگو و تنش‌زدایی با ایران یاد کرد.

دکتر محمد مسجد جامعی در گفتگو با خبرآنلاین در این باره می گوید: عربستانی‌ها بالاخره به سوی ایران خواهند آمد. این یک جبر جغرافیایی و ژئوپلیتیکی است. به‌ویژه خصومت سالهای اخیرشان با ایران می‌باید در بستری وسیع‌تر دیده شود. از اواخر دوران ملک عبدا... نخبگان سیاسی و نظامی و امنیتی و بلکه دینی عربستان حالتی تهاجمی یافتند و این تهاجم نسبت به همه بود، از قطر و کویت و عمان گرفته تا اردن و مراکش و فلسطین. این جریان پس از آمدن سلمان و ولیعهدی فرزندش تشدید شد و با انتخاب ترامپ به اوج خود رسید. آنها برآوردی غیرواقعی درباره موقعیت و ظرفیت‌های خود داشتند و اهدافی به‌مراتب فراتر از واقعیت‌ها، برای خود تعریف کردند. «سیاست ایرانی» آنان با توجه به این نکات می‌باید دریافت شود.

به گزارش خبرآنلاین جو ماکاران، کارشناس خاورمیانه در موسسه "عرب سنتر" دربارۀ چرخش اماراتی ها به سوی ایران معتقد است:چرخش امارات متحده عربی به سمت ایران، بیش از آنکه استراتژیک باشد، بیشتر تاکتیکی و پیامی است به دولت ترامپ. امارات متحده عربی به تازگی بر سر برخی مسائل از جمله نزدیکی واشنگتن به قطر، با دولت ترامپ دچار اختلاف شده است. هر چند اقتصاد امارات – به خصوص دبی- یارای رو در رو شدن با ایران را ندارد، با این حال محاسبات اماراتی ها این بود که ترامپ با ایران رو در رو نخواهد شد، اما از عبور و مرور کشتی ها در تنگه هرمز حمایت کرده و راهی برای مذاکره با ایران می یابد.

نشست منامه و مواضع بحرین در قبال ایران

روزنامه اعتماد می نویسد: یقینا به هر میزان که شرایط امنیتی تنگه هرمز و خلیج فارس دستخوش تحولات شود، کشورهای پیرامونی بسیار بیشتر از ایران متضرر خواهند شد. مقولاتی مانند امنیت یا ناامنی به‌ شدت فراگیر هستند و نمی‌توان انتظار داشت که با بروز ناامنی در یک کشور، همسایگان در امنیت خواهند بود. بنابراین اگر ناامنی متوجه ایران شود، ناامنی به مراتب بیشتری متوجه عربستان، امارات، رژیم صهیونیستی و کشور ریز بحرین خواهد شد.سکوت معنادار ریاض و ابوظبی در قبال ائتلاف بین‌المللی مدنظر امریکا ناشی از درک همین واقعیت است، ولی در این میان، دولتمردان بحرین به بلوغ فکری نرسیده‌اند تا اوضاع را درک کنند. به قول سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان، بحرین باید بداند که «این‌گونه نشست‌ها اقدامی در جهت بر هم زدن ثبات و امنیت منطقه و زمینه‌ساز مداخلات نیروهای فرامنطقه‌ای و رژیم صهیونیستی در منطقه خلیج فارس است» و مسوولیت عواقب آن متوجه کشور برگزارکننده است. همان‌طوری که در این موضع‌گیری آمده، به نفع مقامات بحرین است که به جای ایفای نقش تدارکاتچی، رویکردی سازنده اتخاذ کرده و تحرکات و اقدامات نابخردانه را متوقف کند.

دلایل عقب نشینی امارات

روزنامه دنیای اقتصاد نوشت: در سطح منطقه‌ای چرخش امارات به سمت ایران ناشی از نگرانی و هراس ابوظبی از اتخاذ راهبرد تهاجمی انصارالله بوده است. در واقع عامل اصلی عقب‌نشینی امارات از یمن به‌طور عمده در نگرانی این کشور از رویکرد انصارالله نهفته است؛ از آن جهت که این احتمال می‌رود که نیروهای انصارالله همان استراتژی را درخصوص اماراتی‌ها دنبال کنند که درخصوص عربستانی‌ها اجرا می‌کنند و به حملات موشکی و پهپادی به تاسیسات حیاتی امارات متوسل شوند.  علاوه بر آن، ابوظبی با درک پیامدهای مخرب هرگونه تقابل احتمالی آمریکا با ایران، در ماه‌ اخیر تلاش‌هایی برای نزدیک شدن به تهران انجام داده است. بدیهی است که جنگ احتمالی میان ایران و آمریکا، جنگی محدود و کوتاه‌مدت نخواهد بود. در این میان امارات یکی از متحدان واشنگتن است که بیش از همه کشورها از پیامدهای جنگ با ایران متضرر خواهد شد به خصوص که فرودگاه‌های مهم و بین‌المللی دبی و ابوظبی از لحاظ مسافت به ایران نزدیک‌تر هستند.

روزنامه مردم سالاری به نقل از نشریه میدل ایست آی در گزارشی نوشت که  هفته‌های اخیر سیاست امارات در قبال ایران تغییر کرده است. ابوظبی بعد از پیروزی ترامپ در انتخابات 2016 خواستار اتخاذ یک موضع محکم تر علیه تهران شده بود و از کمپین فشار حداکثری واشنگتن حمایت می‌کرد. اما تشدید تنش‌ها در منطقه طی هفته‌های اخیر باعث شد که رهبران این کشور در مورد رویکرد خود تجدید نظر کنند. سیاست غیرمنسجم و غیر قابل پیش بینی دولت ترامپ در قبال ایران باعث نگرانی ابوظبی شده است. ظاهرا امارات و دیگر کشورهای خلیج (فارس) به این نتیجه رسیده اند که آن‌ها در صورت بروز جنگ در منطقه در خط مقدم قرار خواهند داشت و با عواقبش دست و پنجه نرم خواهند کرد.

به گزارش انتخاب، فیصل عبدالساتر، نویسنده و تحلیلگر سیاسی در گفتگو با الجزیره، دو دلیل برای انعطاف سیاسی امارات در برابر ایران ذکر می‌کند، که یکی به ترس آن از قدرت ایران، در نتیجه تهدیدات اخیر باز می‌گردد؛ بویژه پس از آنکه تهران تاکید کرد پهپاد آمریکایی ساقط شده توسط نیروهای سپاه، از امارات پرواز کرده بود و دلیل دوم، گشایش راهی برای عربستان، در راستای تغییر موضعش در برابر تهران است. همانطور که امارات پیام‌های دوستانه‌ای به تهران فرستاده و سیاست تازه‌ای در قبال یمن در پیش گرفته است.

عبدالساتر از سیاست قبلی ابوظبی در مورد تهران انتقاد کرده و معتقد است عقب نشینی سریع امارات از موضع عداوت امیزش در قبال ایران، نمی‌تواند به سرعت انجام شود. ضمن آنکه تاکید می‌کند در اینده، ایالات متحده برای مقابله با ایران، در کنار امارات یا عربستان، نمی‌ایستد، چرا که خواهان جنگ با تهران نیست.

به گزارش نامه نیوز، سید ضیاءالدین صبوری، دبیر انجمن روابط بین‌الملل گفت: «امارات متحده عربی از یک مقطعی به بعد با واقعیات موجود روبه‌رو شد و رویکرد خود را تغییر داد. رویکرد اخیر امارات در راستای منافع کشورهای منطقه و منافع خودش است که این سیاست می‌تواند همگرایی خوبی را در منطقه ایجاد کند و ایران هم باید از سیاست جدید امارات حمایت کند که تا حدی این اتفاق افتاده است اما اگر امارات بخواهد با سیاست پیشین خود جلو برود، بی‌تردید باعث ایجاد تنش در منطقه می‌شود که به نفع هیچ‌یک از کشورهای منقطه نیست».

انتظار عربستان و امارات از ایران برای گشایش در روابط

ایران به نقل از رای الیوم می نویسد: عربستان و امارات انتظار ضمانت‌هایی دارند، تا به اقدامات خود برای گشایش در روابط با ایران ادامه دهند؛ برای مثال، این دو کشور عربی برای امنیت ملی استراتژیک و تضمین نقش خود در تامین امنیت دریایی در خلیج فارس، از ایران انتظاراتی دارند. آنچه باعث تلاش امارات و عربستان برای توافق با ایران می‌شود، دو عامل است: اول آنکه رئیس جمهور آمریکا و همچنین وزیر خارجه این کشور، با قدرت به دنبال مذاکره با ایران هستند. بنابراین، عربستانی که به آرامی به دنبال مذاکره با ایران است، نگران سرزنش هیچ طرفی نیست. عامل دوم آنکه خود ایران هم در صدد مذاکره با امارات و عربستان سعودی است. به این ترتیب، فرصت مناسبی برای امارات و عربستان فراهم شده است، تا با ایران وارد گفتگو شوند؛ همچنین، این فرصتی برای ایران و تمام دولت‌های منطقه است. به نفع عربستان است که پیش از توافق بین تهران و واشنگتن، با ایران به تفاهم برسد!

رسانه‌های اصولگرا

در ادامه به برخی از عبارت‌های به کار رفته در گزارش‌های رسانه‌های نزدیک به جریان اصولگرا اشاره می‌شود:  امتناع ترامپ از اقدام نظامی‌علیه ایران، موجب شد تا کشورهای عربی خلیج ‌فارس درخصوص سیاست‌های خود در قبال ایران بازنگری کنند؛‌ تغییر رویکرد از سوی عربستان و امارات مصلحتی و تاکتیکی است؛ ایران همواره از برقراری تعامل و گفتگو با کشورهای منطقه استقبال کرده است.

بازنگری کشورهای عربی در سیاست های خود در قبال ایران

روزنامه کیهان یادداشت روزنامه اسرائیلی ‌هاآرتص را بازنشر داده و می نویسد: امتناع ترامپ از اقدام نظامی‌علیه ایران، موجب شد تا کشورهای عربی خلیج ‌فارس درخصوص سیاست‌های خود در قبال ایران بازنگری کنند که از بین آنها می‌توان به امضای توافق میان گارد ساحلی امارات و ایران در خلال سفر هیئت اماراتی به تهران یا تصمیم ابوظبی برای کاهش نیروهای خود در یمن‌ اشاره کرد. یقیناً، بدون حمایت نظامی‌امارات، پرواضح است که آرزوهای دولت سعودی برای شکست یمنی‌ها، بر باد خواهد رفت و بخش شمالی یمن نیز همچنان در کنترل انصارالله خواهد ماند و همه اینها خبر بدی برای اسرائیل است؛ چرا که حضور حوثی‌ها در منطقه، انتقال سلاح از ایران به حماس از طریق دریای سرخ را تسهیل خواهد کرد.

تارنمای مشرق نیوز در چرایی تغییر سیاست امارات نسبت به ایران می نویسد: بعد از شش سال، اولین دیدار میان مقامات اماراتی و ایران در کشورمان برگزار شد و ژنرال مصباح الاحبابی بعد از نشست با سرتیپ قاسم رضایی گفت: «هماهنگی مستمر میان ایران و امارات متحده عربی برای اطمینان از امنیت دریانوردی در منطقه ضروری است». وی ادامه داد مقابله ایران با قاچاق مواد مخدر در سواحل را تحسین می‌کند و «امنیتی که در طول مرز بلند دریایی ایران حاکم است نشان از مدیریت خوب مناطق مرزی دارد».او قطعاً قبل از این نیز این واقعیت را می‌دانست اما چرا حالا اماراتی‌ها به آن اذعان می‌کنند؟ این دیدار از سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۳ برگزار می‌شد اما چرا در این مدت متوقف شد و حالا دوباره بعد از شش سال از سر گرفته شده است؟ حملات مکرر به فرودگاه دبی و ابوظبی توسط مقاومت یمن در کنار انفجار چهار نفتکش و کشتی در بندر فجیره، هزینه شیخ‌نشین‌های اماراتی را در ماه‌های اخیر برای حفظ ثبات اقتصادی و امنیت قلمرو خود بسیار بالا برده است و این مسأله کار ولیعهد جوان امیر ابوظبی را در توجیه سیاست تندورانه‌اش علیه ایران دشوار کرد.

استقبال ایران از برقراری تعامل با کشورهای منطقه

خبرگزاری مهر در گزارشی نوشت: ایران همواره از برقراری تعامل و گفتگو با کشورهای منطقه به ویژه کشورهای عربی حوزه خلیج فارس که از دیرباز سیاست تقابل را در برابر تهران انتخاب کرده بودند استقبال کرده است. محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران به تازگی اعلام کرده است  که امارات همانند عربستان و بحرین همسایه ما است و مقامات جمهوری اسلامی ایران همیشه اعلام کردند علاقه‌مند به روابط خوب با همسایگان هستیم. اگر آن‌ها سیاست‌های خود را تغییر داده و دست از دخالت در امور داخلی کشورها بردارند من امیدوارم تیم  بی کاهش یابد و به نتانیاهو و بولتون محدود شود.

گرچه برخی تحلیل گران معتقدند که این تغییر رویکرد از سوی عربستان و امارات مصلحتی و تاکتیکی بوده و بر اساس دستورات آمریکا مبنی بر تقسیم نقش ها در قبال ایران و کاهش تنش در منطقه از طریق هم پیمانان واشنگتن صورت گرفته است اما دلیل این تغییر رفتار هر چه که باشد نمی توان آن را بدون تحولات اخیر در منطقه بررسی کرد و نقش اقدامات ایران در منطقه و تأثیر گذاری این کشور در تحولات جاری خاورمیانه را نادیده گرفت.