خداحافظی با آنتی بیوتیک‌ها

آنتی بیوتیک ها داروهایی هستند که عفونتهایی را که به وسیله باکتری و انگلهای خاصی ایجاد می شوند، از بین می برند. کشف آنتی بیوتیک یکی از پیشرفتهای مهم در تاریخ سلامت بشر است که منجر به کاهش درد و رنج ناشی از بیماری و حفظ میلیون ها زندگی در ۷۰ سال گذشته شده  و امروز، هیچ یک از ما نمی تواند زندگی در دنیای بدون آنتی بیوتیک را تصور کند.

آنتی بیوتیک ها از طریق مقابله با عوامل بیماری زا باعث بقای زندگی ما می شوند، اما گاهی بعضی از باکتری‌ها آنقدر قوی می شوند که می توانند مقابل این آنتی بیوتیک ها مقاومت کنند و درنتیجه، این داروها بخوبی عمل نمی کنند و این، همان مقاومت آنتی بیوتیکی است. در این حالت، انواع قوی تر باکتری ها کشته یا متوقف نمی شوند، بلکه می مانند، رشد می کنند و گسترش مییابند و این بار، دیگر، باکتری ها سخت تر کشته یا متوقف می شوند.

بر اساس گزارش  سازمان جهانی بهداشت میانگین مصرف آنتی بیوتیک تجویزی در نسخه های پزشکی در دنیا، ۳۰ درصد است و بر اساس گزارشهای بدست آمده از کمیته های نظارت بر تجویز و مصرف منطقی دارو در ایران، در بازه زمانی سال های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۶ ، درصد نسخ حاوی آنتی بیوتیک کاهش چشمگیری داشته است به نحوی که از میانگین کشوری  آنتی بیوتیک تجویزی در نسخه های پزشکان ایرانی از ۴۵ درصد در سال ۱۳۹۰ ، به میانگین ۳۴.۷۵ درصد در سال ۱۳۹۶ کاهش یافته است.

آنتی بیوتیک باعث رواج باکتری های مقاوم می شود

محمد کرمانی داروساز در این زمینه به خبرنگار ایرنا می گوید:آنچه باعث رواج باکتری های مقاوم به آنتی بیوتیک می شود، استفاده از آنتی بیوتیک است. وقتی شخصی شروع به استفاده از آنتی بیوتیک می کند ابتدا باکتری های ضعیف تر کشته می شوند اما انواع قوی تر، دیرتر کشته می شوند.

وی می افزاید: اگر شخص مصرف آنتی بیوتیک را زودتر از موقع مناسب قطع کند، باکتری های قوی تر ممکن است باقی بمانند و در فرصت مناسب دوباره رشد و تکثیر یابند، کامل نکردن دوره درمان با آنتی بیوتیک، باعث می شود که تغییراتی در باکتری بوجود بیاد و آنتی بیوتیک نتواند باکتری هدف را تشخیص دهد.

این داروساز با بیان اینکه گاهی باکتری در اثر یک تغییر تصادفی در ساختار ژنتیکی اش، در برابر دارویی که قبلا نسبت به آن حساس بوده، مقاومت پیدا می کند ، ادامه می دهد: گاهی نیز آنتی بیوتیک پس از ورود به باکتری و قبل از تاثیر گذاشتن بر آن، از طریق کانال های خاصی از باکتری خارج می شود که این فرآیند موجب مقاومت به دارو می شود و  ژن مقاومت به آنتی بیوتیک می تواند از راه های مختلفی از باکتری مقاوم به باکتری حساس به آنتی بیوتیک منتقل شود و به این صورت سایر باکتری ها نیز به آن آنتی بیوتیک مقاوم می شوند.

مقاومت میکروبی چه پیامدهایی دارد

کرمانی توضیح می دهد: با گسترش مقاومت میکروبی ممکن است درمان عفونت های کوچک و ساده ای که به آسانی درمان می شوند با مشکل جدی مواجه شود ،بزرگ ترین مشکل موجود، گسترش مقاومت چندوجهی میکروب های مقاوم است،  به طوری که یک میکروب به بیش از یک داروی ضدمیکروب مقاوم می شود. و وقتی میکروب ها مقاوم به درمان هستند مجبوریم از داروهای قوی تر با اثرات جانبی بیشتر استفاده کنیم.

وی ادامه می دهد: اگر میکروب به تعداد زیادی از داروها مقاوم شود، درمان عفونت ناشی از آن میکروب بسیار مشکل یا حتی غیرممکن خواهد بود فردی که به عفونت مقاوم به داروی مشخصی  مبتلا شده، می تواند این عفونت را به شخص دیگری منتقل کند، در این صورت بیماری مقاوم به  درمان، در  جامعه انتشار می یابد که می تواند منجر به ناتوانی و مرگ افراد شود.

این داروساز تصریح می کند: بیماران مبتلا به باکتری های مقاوم به دارو، مدت طولانی تری در بیمارستان بستری می شوند و هزینه زیادی را متحمل می شوند و به علاوه احتمال مرگ ناشی از عفونت دراین افراد بالاست. زیرا برای درمان آنها، باید از داروهای سمی تر و گرانتر استفاده شود.

کرمانی تاکید می کند: با گسترش مقاومت میکروبی، درمان بیماری ها طولانی تر و پیچیده تر شده و مراجعات بیماران به پزشک بیشتر و حضور آنها در بیمارستان طولانی تری شود و یکی از داروهایی که مصرف بی رویه آن در سال های اخیر موجب پیدایش انواع باکتری های مقاوم به این دارو شده، پنی سیلین است.

وی می گوید:  عوامل اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی بسیاری بر روی تصمیم مردم به مصرف آنتی بیوتیک تاثیر می گذارد و  گاهی مردم تحت تاثیر باورهای خانواده، دوستان و یا جامعه تصمیم می گیرند که چه دارویی را مصرف کرده یا چگونه استفاده کنند.

آنتی بیوتیک های باقی مانده در خانه را مصرف نکنید

کرمانی تاکید می کند: گاهی مردم نسخه ها را نگه می دارند تا در صورت لزوم دوباره بتوانند از آن استفاده کنند به این دلیل که مشاوره با پزشکان گران بوده و از نظر بیمار، تمدید نسخه، به صرفه بنظر می رسد و گاهی اوقات انتی بیوتیک های باقی مانده را در خانه نگه داشته  و در زمان بروز بیماری جدید به طور خودسرانه آن را مصرف می کنند یا به دیگران می دهند.

وی ادامه می دهد: همچنین افراد اهمیت تکمیل دوره درمان را درک نمی کنند و زمانی که علائم ظاهری بیماری ناپدید شد مصرف آنتی بیوتیک را قطع می کنند و  افرادی نیز که دارو را بیش از مقدار تجویز شده مصرف می کنند چون فکر می کنند زودتر بهبود می یابند.

این داروساز اضافه می کند: همچنین بعضی افراد به دلیل عدم توانایی خرید نسخه کامل یا به دلیل بی اطلاعی از مقدار آنتی بیوتیک مورد نیاز، دستور پزشک را درست و به طور کامل رعایت نکرده و مقدار کمتری از آنتی بیوتیکِ تجویز شده را مصرف می کنند که این کار، باعث مقاوم شدن باکتری ها می شود.

تجویز غیرضروری ممنوع

کرمانی از تجویز غیرضروری آنتی بیوتیک ها توسط پزشکان گلایه می کند و می گوید: گاهی پزشک از سوی بیمار برای تجویز آنتی بیوتیک تحت فشار قرار می گیرد یا به دلائلی مثل عدم اطمینان از نوع میکروب، محدودیت زمانی درمان و تبلیغات شرکتهای داروسازی به تجویز آنتی بیوتیک می پردازد که ممکن است چندان ضروری نباشد.

اقدامات لازم برای پیشگیری از مقاومت میکروبی 

وی افزود: آنتی بیوتیک ها در درمان عفونت های ویروسی مثل سرماخوردگی و آنفلوانزا جایگاهی ندارند و آنها در عفونت های باکتریال موثرند و در عفونت های ویروسی، سبب بهتر شدن علائم یا مانع از انتقال بیماری به دیگران نمی شوند.

کرمانی به مردم توصیه می کند: از مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک ها جدا خودداری کرده و بدون تجویز پزشک، هیچ آنتی بیوتیکی مصرف نکنید، تشخیص عامل بیماری و نیاز به مصرف آنتی بیوتیک را بر عهده پزشک بگذارید و او را برای تجویز آنتی بیوتیک تحت فشار قرار ندهید. در عوض، با پزشک تان در مورد راه های کاهش علائم آزاردهنده بیماری مشورت کنید.

وی تاکید می کند: آنتی بیوتیک تجویز شده توسط پزشک را طبق دستور او در مدت و ساعات معین مصرف کنید. آنتی بیوتیک زمانی موثر است که به طور منظم مصرف شود. هرگز مصرف آنتی بیوتیک را پس از مدت کوتاهی از آغاز درمان و یا زمانی که احساس می کنید بهتر شده اید قطع نکنید. کامل کردن دورۀ درمان برای از بین رفتن تمام باکتری ها ضروری است.  

آنتی بیوتیک های خود را به دیگران پیشنهاد ندهید

این داروساز ادامه می دهد: آنتی بیوتیک های خود را هرگز به دیگران پیشنهاد نکنید حتی اگر علائم شما یکسان باشد، زیرا ممکن است آن دارو برای بیماری آنها مناسب نباشد. پیشنهاد شما ممکن است درمان بیماری فرد را به تاخیر انداخته و باعث ایجاد باکتری های مقاوم شود و در صورت فراموش کردن مقدار مصرفی یا اشتباه در مصرف، درباره ادامه مصرف دارو با پزشک یا داروساز مشورت کنید.

وی گفت: همه ما در برابر سلامتی خود و دیگر افراد جامعه مسئول هستیم و  این موارد را به خاطر بسپاریم، به کار ببندیم و به دیگران نیز گوشزد کنیم.