وقتی شهرنشینان توصیه روستانشینی می‌کنند

بانویی پا به سن گذشته اما فعال و پرجنب و جوش که از روستای «مود» خراسان‌جنوبی به نمایشگاه توانمندی روستاییان در تهران آمده و در عین حال ادامه می‌دهد: با وجود خشکسالی، در روستای ما مردم در حال خانه‌سازی هستند و فکر می‌کنم علت این ماندن و مهاجرت معکوس به سمت روستا ایجاد شغل و درآمد پایدار باشد؛ وقتی زن خانواده درآمد داشته باشد خیلی مشوق خوبی می‌شود تا خانواده ها در روستا بمانند.

خود را به خبرنگار ایرنا مریم همت‌پور معرفی می‌کند که از تعاونی روستای مود به چهارمین نمایشگاه توانمندی های روستایی و عشایری کشور در تهران آمده است و معتقد است:‌ درآمد ناکافی و بیکاری، روستاییان را به سمت حاشیه شهرها فراری می‌دهد؛ ما باید برای آنان به روش‌های مختلف شغل ایجاد کنیم.

وی از جمله علت‌های موفقیت این تعاونی در توسعه اشتغالزایی روستایی می‌گوید و شرح می‌دهد: ما استعداد افراد را شناسایی می‌کنیم، آموزش می‌دهیم و در حد توان صندوق تعاونی وام پرداخت می‌کنیم تا بتوانند تولیدکننده شوند؛ بنده خودم تولید کننده نیستم و فقط حمایت می‌کنم، الان هم محصولات آنان را به نمایشگاه آورده‌ام و هیچکدام از محصولات کار خودم نیست.

به گزارش ایرنا این صحبت خیلی از روستاییان است؛ وقتی پای صحبت آنان می‌نشینیم می‌گویند هرجا حمایت‌های لازم انجام شده، مهاجرت معکوس (از شهر به روستا) هم اتفاق افتاده و نکته قابل تامل اینکه ماندگاری و تاثیرگذاری کارهای تولیدی آنان که بعد از یک دوره هجرت به روستا بر می‌گردند بیشتر از افراد ساکن در روستاهاست.

خود این افراد معتقدند که روستاییانی که زندگی در شهرها بویژه شهرهای بزرگ یا حاشیه کلانشهرها را تجربه کرده باشند، وقتی به روستایشان باز می‌گردند و پس از اخذ تسهیلات یا دیگر حمایت‌ها کسب و کارهای مختلفی راه می‌اندازند که به اشتغال خود و دیگرانی می انجامد، چون شرایط زندگی در شهرها را تجربه کرده‌اند تمایل ماناتری برای ماندگاری در روستا و توسعه کسب و کارشان دارند.

اما این درحالی است که هنوز برخی روستاییان از روند طاقت فرسای بروکراتیک و سخت گیری ها برای اخذ تسهیلات و دیگر تسهیلات در روستاها می نالند و تاکید دارند که حمایت از روستاها برای تقویت تولید و اشتغال در این نقاط باید در عمل عینیت بیشتری بگیرد.

برگزاری چهارمین دوره نمایشگاه توانمندی های عشایر و روستاییان در محل نمایشگاه های بین المللی تهران واقع در خیابان سئول از ۲۴ تا ۲۷ مرداد فرصت های مختلفی را از ابعاد گوناگون پیش روستاییان و عشایر برای عرضه قابلیت هایشان و نیز امکانی برای پایتخت نشینان برای آشنایی بیشتر با این قشر مولد و دارای انواع سنت آیین های محلی بود و این امکان را هم ایجاد کرد تا خبرنگار ایرنا در گفت وگو با تعدادی از روستاییان و عشایری که در این نمایشگاه شرکت کرده بودند درباره وضعیت روستاها و مهاجرت معکوس به گفت وگو بنشیند.

عشایر و روستاییان کشور با آداب و رسوم و محصولات خاص هر منطقه حال و هوای چند روز پیش نمایشگاه بین‌المللی تهران را حسابی عوض کردند و رنگ و بویی تازه به راه انداختند که هر بازدید کننده‌ای را به وجد می‌آورد.

نمایشگاه چند دسته بازدید کننده داشت؛ نخست افراد متولد سایر استان ها که در تهران ساکن هستند و برای دیدن ظرفیت های منطقه خود به این نمایشگاه می آمدند و نیز تهرانی هایی که برای آشنایی بیشتر با فرهنگ و رسوم اقوام مختلف ایران اسلامی، آشنایی با فرهنگ مناطق مختلف و خرید محصولات سنتی تولید دست روستاییان و عشایر کشورمان راهی این نمایشگاه می شدند.

پای صحبت روستاییان

خبرنگار ایرنا با موضوع راهکارهای تقویت مهاجرت معکوس در کلام روستاییان به سراغ غرفه داران این نمایشگاه رفت و با چند تن از این افراد گفت وگو کرد؛ بیشتر این افراد روستا و زندگی در روستا را دارای ظرفیت های بی بدیل و مناسبی می دانستند که در صورت تقویت زیرساخت ها در آنها و حمایت ها برای توسعه اشتغال، می توان بیش از پیش به اشتغال روستایی امیدوار بود.

برخی از این افراد هم با اشاره به کمبود امکانات در روستاها می گفتند که زندگی در شهرها در شرایط کنونی بهتر است و تا زمینه مناسب زندگی بویژه اشتغال در روستاها مهیا نباشد، نمی توان چندان به افزایش میزان مهاجرت معکوس امیدوار بودو.

سود وام‌ها بالاست

حسین نوری که خود را یکی از روستاییان شهرستان قرچک در استان تهران نامید از سود تسهیلات بانکی گله کرد و گفت:‌ بانک‌ها باید وام درست و حسابی بدهند؛ الان هم وام می‌دهند اما با سودهای بالا؛ روستایی که قصد شروع کار دارد یا فرد ساکن شهر که می‌خواهد به سمت روستا برود قطعاً باید سرمایه‌ای برای شروع کار داشته باشد.

وی افزود: می‌خواستم دامداری راه بیندازم اما با این شرایط نتوانستم؛ دولت باید وام بدهد و روستایی را تشویق کند، با شرایط فعلی نه تنها مهاجرت معکوس به سمت روستاها نخواهیم داشت، بلکه روستاییان هم به شهرها مهاجرت می‌کنند.

این جوان روستایی گفت: در کشورهای پیشرفته هم وام می‌دهند اما بانک به تولیدکننده التماس می‌کند که وام بگیرد و کار کند؛ حتی در برخی جاها بانک، فروش تولیدکننده را هم در صورت کیفیت محصول تضمین می‌کند.

نوری می‌گوید: کشاورزی که تمام زحمت یک ساله‌اش را سیل ببرد باید چکار کند؟ اگر وام سنگینی گرفته و توان بازپرداخت نداشته باشد چکار باید بکند؟

این جان روستایی افزود: اگر مسئولان می خواهند روستاییان به روستاها بازگردند باید وام های مناسب برای رونق اشتغال پرداخت و تولیدکنندگان را تشویق کنند که اگر نیروی کار جذب کرد، مثلا از مالیات معاف شود.

وی همچنین این پرسش را مطرح کرد که جوان روستایی اگر کار داشته باشد مگر دیوانه است به تهران مهاجرت کند و دنبال کار بگردد؟

یکی دیگر از روستاییان که در یکی از روستاهای استان فارس کسب و کار راه انداخته و خود را شفاعت معرفی کرد افزود:‌ آنان که از شهرها به زادگاهشان یا دیگر روستاها باز می گردند و کسب و کاری راه می اندازند موفق تر هستند و تمایل بیشتری به ماندگاری در روستا و اشتغالزایی دارند زیرا تجربه زندگی در شلوغی کلانشهرها و گرفتاری هایش را درک کرده اند اما، از این افراد باید خارج از حرف، در عمل حمایت شود.

متولیان سخت می‌گیرند

کبرا پورهاشم مربی گلیم‌بافی از روستای کویرآباد شهرستان ورامین نیز از روال اداری برای دریافت تسهیلات گلایه داشت و گفت:‌ مسئولان باید حمایت کنند تا بتوانیم در روستا بمانیم؛ وام‌های صندوق کارا عالی و با سود ۶ درصد است اما بنده الان سه سال است دنبال این وام هستم.

وی تصریح کرد: وام من را از ۱۵۰ میلیون به ۱۰۰ میلیون رساندند و تا الان چهار بار من را بردند و آوردند؛ من نمی‌توانم تمام مواد اولیه را در یک روز تهیه کنم چون نخ پشم می‌پوسد اما برای اینکه وام را کامل پرداخت کنند فاکتور تمام خرید را همان اول می‌خواهند.

اینجا مهاجرت معکوس اتفاق افتاد

کاظم کریمی که می‌گوید با برادرانش شرکتی را با هدف تولید و بسته بندی و عرضه محصولات کشاورزی در روستای اسلام‌آباد استان یزد تأسیس کرده و کارآفرین نمونه هم شده اند اظهارداشت: در حال حاضر مهاجرت معکوس به سمت روستای ما اتفاق افتاده و علت آن نیز حمایت جهاد کشاورزی است که کشاورزی ما از روش سنتی به نوین تغییر کرده و بازدهی عالی داشته است.

وی با بیان اینکه هرجا حمایت ها انجام شده شاهد مهاجرت معکوس هم هستیم افزود:‌ صندوق توسعه ملی حمایت خوبی بویژه از گلخانه‌ها دارد و ما روزانه حدود ۲۰۰ تن از روستای خودمان صادرات داریم.

سید محمد موسوی نیز یکی از اهالی روستای گنجه‌ای بزرگ استان کهگیلویه و بویراحمد است که می‌گوید: روستاهای استان ما نسبت به شهرها ظرفیت های بسیار خوبی دارند. اگر دولت در نقاط گردشگری و گیاهان دارویی ما سرمایه‌گذاری کند و مردم روستا از لحاظ مالی تأمین شوند روستاییان، روستانشین می‌مانند و حتی از شهرها هم به روستاها مهاجرت می‌کنند.

وی ادامه داد:‌ استان ما واقعاً محروم است و به جرأت می‌توانم بگویم مشکل اشتغال در کهگیلویه و بویراحمد یک معضل اساسی است.

به گفته موسوی بهبود زیرساخت‌های روستاها علت آغاز مهاجرت معکوس به روستاها شده و اعتباراتی که به دهیاری ها واگذار شده کارساز بوده؛ وی اما تأکید دارد دولت باید حمایتش را افزایش دهد زیرا روستاییان نقش بسزایی در اقتصاد کشور دارند.

از دهیارمان بپرسید پول‌ها را چکار می‌کند؟

فاطمه، جوان روستایی دیگری که از قشم آمده اما برای اینکه با خیال آسوده صحبت کند نام خانوادگی‌ خود را نمی‌گوید و ظاهرا دل پری هم از مسئولان روستایش دارد؛ وی اما دیدگاه مثبتی نسبت به مهاجرت به سمت روستاها ندارد و می‌گوید: کسی که در شهر زندگی کند دیگر تحمل روستا را ندارد.

فاطمه می‌گوید: روستای ما دیگر خیلی روستاست؛ ما هم دهیاری و شورا داریم اما باید از خودشان بپرسید که پول ها را چه می کنند که روستای ما با ۴۰۰ نفر جمعیت آنقدر شرایط اولیه و بدی دارد، کسی که از شهر نمی‌آید، حداقل امکانات را فراهم کنند که همین جمعیتی که دارد به شهرها مهاجرت نکنند.

بانویی فعال از خراسان جنوبی

مریم همت پور، خانمی مسن و پر جنب و جوش است که از تعاونی روستای مود استان خراسان جنوبی به این نمایشگاه آمده و می‌گوید: فکر می‌کنم درآمد ناکافی و بیکاری، روستاییان را به سمت حاشیه شهرها فراری می‌دهد؛ ما باید برای آنان به روش‌های مختلف شغل ایجاد کنیم.

وی گفت: ما استعداد افراد را شناسایی می‌کنیم، آموزش می‌دهیم و در حد توان صندوق تعاونی وام پرداخت می‌کنیم تا بتوانند تولید کننده شوند؛ بنده تولید کننده نیستم و فقط حمایت می‌کنم، الان هم محصولات آنها را به نمایشگاه آوردم و هیچکدام کار خودم نیست.

همت پور تأکید کرد: کسی می‌تواند در روستا مفید باشد که دلسوز روستا باشد و در آنجا زندگی کند اگر من از روستا به شهر بروم نمی‌توانم کسی را به ماندن تشویق کنم.

وی افزود: در حال حاضر با وجود خشکسالی در روستای ما مردم در حال خانه‌سازی هستند و فکر می‌کنم علت این ماندن و مهاجرت معکوس به سمت روستا ایجاد شغل و درآمد پایدار باشد؛ وقتی زن خانواده درآمد داشته باشد خیلی مشوق خوبی می‌شود تا خانواده ها در روستا بمانند.

پتانسیل روستاها را مسئولان دریابند

سایه رستمی دختری جوان از روستای زرده شهرستان سرپل ذهاب استان کرمانشاه نیز می‌گوید: پتانسیل کشاورزی، دامداری و گیاهان دارویی بسیاری داریم اما چون بازار فروش وجود ندارد باعث دلزدگی جوانان تحصیلکرده ما شده و خودتان می‌دانید کسی که درس بخواند و شغل نداشته باشد به دنبال کار به شهرهای دیگر مهاجرت می‌کند.

وی راهکار ماندن خودش و جوانان دیگر روستا را سرمایه‌گذاری و ایجاد اشتغال از سمت دولت می‌داند و می‌گوید: تنفس کم و سود بالای وام‌ها باعث می‌شود که جوانان ریسک دریافت تسهیلات بانکی را نپذیرند و به سمت تولید حرکت نکنند چون از شکست واهمه دارند.

رستمی همچنین گفت: زیرساخت روستاها از متوسط هم پایین‌تر است و باید از دهیاری ها بپرسید که چرا به روستاها امکانات نمی‌دهند؟

فرار از روستا یعنی افزایش بزهکاری

باسم حمادی مدیرعامل موسسه میسان اهواز نیز در گفت و گو با خبرنگار بیان کرد: یکی از اهداف این نمایشگاه همین است که روستایی‌ها در روستاها بمانند؛ باید به روستاییان آموزش دهیم تا بحث بوم‌گردی و گردشگری را در مناطق بکر و روستایی رونق دهند.

به گفته وی در این غرفه ها باید انواع محصولات، اماکن و دستاوردهای هر روستا با شیوه ای جذاب ارائه می‌شد تا مسیر گردشگری روستاها احیا و جامعه روستایی از این رکود خارج شود.

حمادی افزود:‌کسی که دام و زمینش را بفروشد و حاشیه نشین شهر شود موفق نخواهد بود و فقط بیکاری و بزهکاری را افزایش می‌دهد؛ اگر بتوانیم تسهیلات در اختیار روستایی بگذاریم و توانمندشان کنیم تا از منطقه خود بهره‌برداری کند شاهد ماندن روستایی در روستا و مهاجرت معکوس از شهرها نیز خواهیم بود.

وقتی از حمادی می‌پرسیم حمایت دولت را چطور ارزیابی می‌کنید پاسخ می دهد: هیچوقت نباید بگوییم حمایت دولت خوب و کافی است چون اگر مسئولان بشنوند کارها را متوقف می‌کنند؛ مردم باید همواره مطالبه‌گر دولت باشند و دولت موظف است مطالبات شهروندان را پاسخ دهد.

روستاییانی که دیگر تولیدکننده نیستند

کامران اقتصادنیا کارشناس اقتصادی فرمانداری شهرستان شمیرانات استان تهران نیز در این خصوص اظهار داشت: اگر بتوانیم شغل روستایی را تأمین کنیم و احساس امنیت اقتصادی و امرار معاش خانواده را برایشان فراهم کنیم، مطمئناً تمایلی ندارند که به شهر مهاجرت کنند یا آواره حاشیه شهرها شوند و مشکلات احتمالی را به جان بخرند.

وی افزود: تولیدات روستایی انبوه نیست که بتواند به صورت صنعتی در چرخه فروش ظاهر شود بنابراین این مشکل را باید برطرف کنیم؛ نمی‌توانیم توقع داشته باشیم روستایی خودش بکارد، برداشت کند، فرآوری و حمل کند و بفروشد؛ تمامی این مراحل حلقه هایی هستند که نیاز به تخصص دارند.

اقتصادنیا تصریح کرد: بخش خصوصی بهتر از بخش دولتی می‌تواند این فرآیند را به سرانجام برساند اما دولت باید ساز و کار این اقدام را فراهم کند. به طور مثال در بوم گردی تورهای مسافرتی و اقامتگاه بوم گردی که سرویس دهنده هستند و مسافران که سرویس گیرنده هستند رضایت دارند چرا که تمام مراحل کار به همت افراد متخصص انجام می شود و این فرمول در تمام زمینه ها قابل اجراست.

این مقام مسئول گفت: مرکز عرضه محصولات کشاورزی و دامی که به‌زودی در شمیرانات آغاز به کار می‌کند این شرایط را برای روستاییان و تولیدکنندگان خرد فراهم می‌کند که محصول خود را بدون واسطه های هزینه‌زا و به‌راحتی به فروش برسانند.

کارشناس اقتصادی فرمانداری شمیرانات اذعان کرد:‌ یکی از مهمترین اقداماتی که در این مسیر باید انجام شود تشکیل صندوق ضمانت مشاغل خانگی است؛ اگر این اتفاق بیفتد صندوق (باکمک خیران یا دولت) می‌تواند ضمانت وام های کم را بر عهده بگیرد تا روستایی که خانه‌اش سند ندارد و ضامن کارمند بردن برایش راحت نیست مشکلش حل شود.

وی خاطرنشان کرد: این صندوق قطعاً برای دولت مفید است زیرا علاوه بر ایجاد اشتغال و رونق تولید، هزینه نگهداری افراد در شهر هم کم می‌شود.

این مقام مسئول گفت: برخی روستاهای جنوب تهران نابود شده اند؛ روستاییانی که دیگر تولیدکننده نیستند و به مصرف کننده تبدیل شده‌اند و این برای دولت، بار است.

اقتصادنیا گفت: کدام تولیدکننده پول کلان دارد که در نمایشگاه های خارجی شرکت کند؟ این وظیفه دولت است که نمایشگاه را در کشورهای دیگر برگزار کند و تولیدکنندگان را برای ارائه و فروش محصولاتشان به آنجا ببرد؛ کالای ایرانی در هر زمینه‌ای بی نظیر است و مطمئناً این اقدام موفق خواهد بود.

وی اظهارداشت: برخی روستاهای شمیرانات به دلیل رونق تولید مهاجرت معکوس دارند و در تلاش هستیم در زمینه گردشگری و بوم گردی شرایط را تسهیل کنیم چرا که اقتصاد روستاهای ما با توجه به نزدیکی به شهر تهران و طبیعت بکری که داریم در گرو توسعه گردشگری است.

موانع صدور مجوز گردشگری را برداریم

حسن شقاقی، مسئول امور شهری و روستایی فرمانداری شمیرانات نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: شناسایی ظرفیت هر روستا گامی مثبت در ایجاد اشتغال آن منطقه است.

وی افزود: دولت ها باوجود شعارهایی که دارند توجه کافی به بخش کشاورزی نداشتند در حالی که کشاورزی در کشور ما پتانسیل بالایی دارد.

این مقام مسئول گفت: ۹۵ درصد هدر رفت آب در کشاورزی است؛ اقداماتی نظیر آبیاری نوین و ... انجام شده اما موانع بسیاری از جمله مالی، تجمیع پلاک ها و ... وجود دارد که کشاورزان نمی‌توانند از آنها استفاده کنند.

مسئول امور شهری و روستایی فرمانداری شمیرانات نیز با اشاره به اینکه بعضاً تولیداتی غیراستراتژیک مثل هندوانه داریم توصیه کرد: کشاورزان به سمت تولید محصولات کم مصرف (آب) و پر بهره حرکت کنند.

شقاقی تصریح کرد: موانع اداری ایجاد بوم گردی باید برداشته شود، توسعه گردشگری بویژه در روستاهای شمیرانات می تواند برای روستاییان ایجاد اشتغال و درآمد پایدار داشته باشد.

وی اذعان کرد:‌ اگر موانع صدور مجوزهای گردشگری را برداریم روستاهای شمیرانات در کشور نمونه می‌شوند؛ ما پتانسیل های طبیعی بسیاری داریم که در برخی مناطق هزینه می‌کنند تا مصنوعی آنها را ایجاد کنند.

این مقام مسئول گفت: با برنامه ریزی حتی کشاورزی نیز می تواند منجر به توریسم کشاورزی و رونق هر دو بخش شود؛ حمایت ها در کاغذ خوب است و در اجرا نه.

شقاقی با اشاره به این نمایشگاه نیز اظهارداشت: آداب و رسوم روستاها بیشتر پررنگ شده که این هدف نمایشگاه نبود فقط جذابیت را بیشتر کرده است؛ به نظر بنده غرفه ها باید استانی باشد و شهرستان ها هم‌افزایی بیشتری دشته باشند تا بتوانیم محصولات و توانمندی هر استان را به خوبی ارائه دهیم.

برخی از غرفه داران و بازدید کنندگان این نمایشگاه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اشاره کردند که اگر تبلیغات برای این نمایشگاه بیشتر بود قطعاً استقبال هم افزایش داشت، همچنین از زمان برگزاری گله داشتند و گفتند دقیقاً اواخر ماه که هیچکس حقوقی دریافت نکرده این نمایشگاه برگزار شده و توان خرید مردم در این روزها پایین است، این برنامه باید در روزهای ابتدایی ماه اجرا شود.

چهارمین نمایشگاه توانمندی روستاییان و عشایر با شعار روستای ایرانی- کالای ایرانی در سال رونق تولید با مشارکت استانداری‌های سراسر کشور و توجه به اقتصاد مقاومتی در ۱۰ سالن نمایشگاه بین‌المللی تهران به وسعت ۲۶ هزار متر مربع و ۱۴ هزار متر مربع فضای باز برگزار شد.

گزارش: بهار تقی‌زاده

تهرام/۹۸۹۷/ ۱۰۰۸