چین، کانون رایزنی های دیپلماتیک ظریف در آسیا

سفر وزیر خارجه ایران در حالی از امروز به این دو کشور آغاز شده است که پیش از این رهبران چین و ژاپن در ملاقات هایی با سران ایران خواستار یافتن راهکارهایی برای گسترش روابط شده اند.

این سفر از جمله پس از آن صورت می گیرد که «شی جین پینگ» رییس جمهوری چین و «حسن روحانی» رییس جمهوری ایران در حاشیه نشست سازمان همکاری شانگهای با یکدیگر دیدار کرده و اهمیت روابط راهبردی مشارکتی جامع دو طرف را مورد تاکید قرار دادند.

افزون بر این «آبه شینزو» نخست وزیر ژاپن نیز در سفر اخیر خود به تهران با رییس جمهوری و رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران دیدار کرد و در جریان این ملاقات ها بار دیگر خواستار گسترش روابط دو کشور شد.

سفری دیپلماتیک

سفر ظریف به چین یکی از تلاش های مهم دیپلماتیک وزیر خارجه ایران در شرایطی محسوب می شود که کشورهای دیگر به فشارهای آمریکا پاسخ منفی داده اند و واشنگتن طبق اذعان مردم و بسیاری از ناظران هر روز منزوی تر می شود.

نقش جمهوری اسلامی ایران در کل منطقه و اهمیت آن برای تنگه هرمز و خلیج فارس و اقصی نقاط دنیا برای این کشورها پوشیده نیست و چین و ژاپن بسیار امیدوارند که روابط مناسبت تر و قوی تر و حسنه تری با ایران داشته باشند.

این سفر در شرایطی انجام می شود که هر دو کشور به خواست آمریکا برای ملحق شدن به ائتلاف حراست از نفتکش ها در تنگه هرمز پاسخ منفی داده اند و تمایلی به الحاق به این برنامه ندارند از آنجا که هر دو کشور خواستار ثبات هستند و نفت زیادی از منطقه خاورمیانه و تنگه هرمز وارد می کنند، تمایلی به مواج شدن آبهای این منطقه ندارند.

دولت های دو کشور اعلام کرده اند که در این عرصه حاضر به پیروی از سیاست های آمریکا نیستند و چین افزوده است که اگر قرار باشد اقدامی در تنگه هرمز صورت گیرد، رایزنی هایش را با ایران حفظ خواهد کرد.

وزیر خارجه ایران همچنین در فضایی به منطقه سفر کرده است که از هرجهت برای ایران مناسب است این دو کشور خواستار حفظ و گسترش روابط با ایران هستند و در زمینه های علمی، فنی، سرمایه گذاری و انرژی مایل به توسعه روابط هستند.

افزون بر این هماهنگ کردن برنامه های همکاری و رایزنی در باره مسایل مهم منطقه ای و بین المللی برای هر سه کشور اهمیت دارد و گفت وگو درباره مسایل مهمی چون کره شمالی، بحران یمن و سوریه و مسایل دیگر منطقه ای از جمله عرصه های مهم رایزنی آنها محسوب می شود.

افزون بر اینها دو کشور به دنبال رفع هر مانعی برای گسترش روابط اعم از مسایل مالی و بانکی هستند و اینکه تهران خواستار آن است که بانک های ژاپن و چین از تسلیم شدن در برابر فشارهای آمریکا خودداری ورزند و استقلال بیشتری در تصمیم گیری های خود داشته باشند.

در واقع ایران تلاش دارد تا هرچه بیشتر از استعدادها و توانمندی‌ها سه کشور جهت گسترش روابط استفاده شده و موانع و مشکلات موجود در این ارتباط برطرف شود انتظار می رود که طرح بندر چابهار و همکاری با چین و ژاپن، اجرای طرح های زیربنایی و همکاری های مختلف در ساخت و ساز تاسیسات زیربنایی، راه ابریشم، عرصه های اقتصادی و مسایل بانکی، همکاری های صنعتی و تجاری، تحولات اخیر منطقه ای و انزوای آمریکا در امور بین المللی، مقابله با فشارهای اقتصادی واشنگتن، همکاری های منطقه ای و بین المللی، طرح های نیروگاهی و تامین مالی، موضوع برجام و تسریع در اجرای مفاد آن و فرصت های سرمایه گذاری در ایران اهم موضوعات مورد توجه و مشورت سه کشور در جریان سفر منطقه ای ظریف باشد.

جایگاه چین و ژاپن در سیاست خارجی ایران

چین و ژاپن به دلیل اینکه دومین و سومین اقتصادهای بزرگ دنیا هستند و در زمینه انرژی به منابع نفت و گاز وارداتی از خاورمیانه وابستگی زیادی دارند، همواره در سیاست خارجی ایران اهمیت ویژه ای داشته اند.

آمارهای رسمی نشان می دهد که چین نزدیک به ۳۰ درصد و ژاپن بین ۸۰ تا ۹۰ درصد از نفت مورد نیاز خود را از خاورمیانه و تنگه هرمز وارد می کنند و هر دو از بزرگترین وارد کنندگان طلای سیاه هستند.

این در شرایطی است که ایران از دیرباز یکی از مهمترین منابع تامین انرژی برای این دو کشور بوده است و با آنها مناسبات خوبی دارد اگرچه تحریم های آمریکا باعث بروز اختلالاتی در این عرصه از همکاری شده است اما ایران از شرکای بزرگ تجاری آنها است و مناسبات دو طرف فقط به نفت خلاصه نمی شود.

در کنار این موضوع نباید فراموش کرد که ایران، چین و ژاپن هر سه کشورهای مهمی در منطقه های خود هستند و قابلیت های بالایی در عرصه های مختلف همکاری دارند و دولت های سه کشور در هر دوره ای این عرصه ها را مورد توجه قرار داده اند.

در واقع در کنار مساله انرژی، هر سه کشور در عرصه های سرمایه گذاری، منابع انسانی، اجرای طرح های زیربنایی، تحولات زیست محیطی، تجارت، اقتصاد، سیاست، امور فرهنگی و هنری و بسیاری بخش های دیگر دارای همکاری های وسیعی هستند.

ایران همواره در زمینه های علمی و فنی نیز خواهان گسترش روابط با این دو کشور بوده است و سفر وزیر خارجه ایران به این دو کشور می تواند قلمروهای تازه ای از همکاری را به دنبال داشته باشد و همزمان باعث شود تا این سه کشور مناسباتی قوی تر در بخش های مختلف داشته باشند.

طرح «یک کمربند - یک جاده» و جایگاه ایران

ایران گذرگاه مهمی در برنامه راه ابریشم نوین چین یا همان طرح «یک کمربند - یک جاده» محسوب می شود اگرچه ژاپن هنوز به این برنامه ملحق نشده است اما توکیو نشانه هایی از تمایل بروز داده است.

«شی جین پینگ» رییس جمهوری چین و مبدع این برنامه می گوید یکی از مهمترین ارگان طرح «یک کمربند - یک جاده» ایران است در واقع ایران یک گذرگاه و محل ترانزیت کالا به حساب می آید که چین نمی تواند نقش آن را نادیده بگیرد.

ایران به دلیل داشتن سواحل طولانی خلیج فارس و دریای خزر و همچنین ارتباط خشکی با کشورهای اروپایی یکی از مهمترین حلقه های راه ابریشم چین محسوب می شود و این کشور برای تکمیل این برنامه نگاه ویژه ای به تهران دارد.

با این وصف ایران هنوز لازم است با چین درباره جایگاه خود در این برنامه و همچنین سرمایه گذاری های ذی ربط بامقام های چین رایزنی داشته باشد و یکی از اقداماتی که در دستور کار ظریف قرار دارد، گفت و گو با مقام های پکن در همین باره است.

ایران در زمینه امنیتی نیز می تواند همکاری موثری با چین داشته باشد نقش ایران در ثبات خاورمیانه با اهمیت است و اگر قرار باشد که برنامه راه ابریشم نوین در یک مسیر امنیتی و با ثبات به پیش برده شود، طبیعی است که چین به ایران در این راستا نیاز بیشتری خواهد داشت و ایران به مثابه پلی می تواند راه ابریشم را به اروپا و آسیا مرتبط سازد و در این میان نقش تهران بی بدیل است.
 

برجام 

توافق هسته ای که سال ۲۰۱۵ میلادی امضا شد و سپس دولت دونالد ترامپ رییس جمهوری آمریکا از آن خارج شد، توانست روابط ایران را با کشورهای چین و ژاپن توسعه دهد.

اگرچه ژاپن از امضا کنندگان این توافق نیست و آمریکا از آن خارج شده است اما هر دو کشور اهمیت این توافق را درک می کنند و از آن زمان به این طرف هم با برجام همراهی کرده اند و هم اینکه آمریکا را ریشه همه مشکلات پیش آمده دانسته اند.

تا زمانی که این کشورها از برجام حمایت می کنند و به تعهدات خود پایبند هستند طبیعتا ایران نیز به مفاد آن پایبندی نشان می دهد و تاکنون نیز این توافق را طبق تایید نهادهای ذی ربط بین المللی نقض نکرده است.

یکی از اصلی ترین بحث های ظریف با مقام های ارشد این دو کشور، درباره برجام و راه های حفظ آن است بخصوص اینکه ژاپن روابط نزدیکی با آمریکا دارد می گوید که به تلاش های خود برای کاستن از تنش ها ادامه خواهد داد و به حراست از این توافق ملزم خواهد بود.قرار است طرفین راه هایی را بررسی کنند که نهایتا به حفظ توافق می انجامد زیرا اگر قرار باشد طرف های دیگر توافق را رها کرده و تسلیم فشارهای آمریکا شوند برای ایران راهی جز خروج از برخی از چارچوب های توافق نمی ماند.


اهمیت ایران برای چین و ژاپن

ایران به عنوان یکی از قدرت‌های منطقه، همواره هدف صادرات و واردات بسیاری از کشورهای جهان به شمار می‌رود ضمن آنکه جایگاه ویژه ایران در امر ترانزیت هم شرایط ویژه‌ای را برای ایران به وجود آورده که گذرگاه مهمی برای اتصال دریاهای آزاد جنوب به کشورهای آسیای میانه و راهی مناسب برای اتصال آسیای جنوب شرقی به اروپا است.

بر این اساس، همکاری‌های اقتصادی و سیاسی با ایران مورد توجه کشورهای پیشرفته آسیایی و اروپایی بوده است و از سویی دیگر بازار ایران یک فرصت طلایی برای این کشورها محسوب می‌شود در این راستا تیم دیپلماسی کشور تصمیمش بر این بوده است که در راستای گسترش همکاری‌ها با کشورهای چین و ژاپن از هر ظرفیتی برای توسعه روابط اقتصادی، تجاری و سیاسی میان ایران و این کشورها بهره بگیرد.

در این میان نباید از یاد برد که به رغم همه تحولات، رتبه اول در سبد تجاری ایران در اختیار چین است بزرگترین وارد کننده و صادر کننده برای کشور ایران محسوب می شود چین از جمله طرف های بسیار مهم تجاری و سیاسی برای ایران محسوب می شود در زمینه برجام و دستیابی به توافق هسته ای و حراست از آن نیز چین از ابتدا نقشی بسیار سازنده ایفا کرده است.

اگرچه گستره همکاری های ایران با ژاپن به اندازه چین نیست اما نباید فراموش کرد که در سبد صادراتی، توکیو رتبه ۸ را در ایران دارد و برای تهران از اهمیت بالایی برخوردار است این کشور نزدیک به ۸۰ تا ۹۰ درصد از نفتش را از خاورمیانه و از تنگه هرمز عبور می دهد و برای همین همواره مایل به گسترش روابط با ایران بوده است.

در سال های اخیر مواضع سیاسی ژاپن با ایران نزدیکتر شده است زیرا این کشور نیز همانند تهران تحت فشارهای فراوان اقتصادی آمریکا قرار دارد و این یک زمینه جدید برای همکاری متقابل شده است.

افزون بر این ژاپن یکی از قطب های مهم فناوری محسوب می شود و همه کشورهای دنیا این وزنه مهم علمی و فنی را مورد اهمیت قرار می دهند و ایران با نظرداشت اینکه ژاپن صاحب رتبه فنی بسیار بالایی است همواره به روابط علاقه فراوانی نشان داده است و تجربیات و دستاوردهای فنی ژاپن برای ایران مهم است و تهران به دنبال گسترش روابط در این عرصه هم هست.  
 

جنگ تجاری آمریکا با دنیا

آمریکا اکنون نه فقط با ژاپن و چین بلکه با کل دنیا درگیر مسایل و مناقشات تجاری است و این یک بخش از مهمترین موضوعات روابط میان ایران، چین و ژاپن محسوب می شود.

اگرچه آمریکا تلاش کرده است با تحریم ایران را تحت فشار حداکثری قرار دهد اما نباید فراموش کرد که از یک سال و اندی قبل تعرفه های سنگینی بر روی کالاهای چینی در نظر گرفته است و در حال برنامه ریزی برای فشارهای بیشتر است.

در مورد ژاپن نیز تفاوت ها زیاد نیست واشنگتن در حال انجام اقداماتی چون افزایش تعرفه روی سازندگان خودرو و قطعات در ژاپن است و اگر این دو کشور نتوانند به توافق برسند و توکیو به فشارهای آمریکا تن ندهد، طبیعتا تعرفه های سنگین خسارات سنگینی به طرف ژاپنی تحمیل خواهد کرد.

بسیاری از شرکت های ژاپنی در ماه های گذشته از دولت خود خواسته اند که تسلیم فشارهای آمریکا نشود و در این مناقشه تجاری دست بالا بگیرد و اجازه ندهد تا تعرفه های سنگین واشنگتن باعث زیان بزرگ برای شرکت های ژاپن شود.

در این قلمرو تجاری اشتراکات فراوانی میان ایران و چین و ژاپن وجود دارد بخصوص که سه کشور تحت فشارهای آمریکا قرار دارند و با تهدید و تعرفه و تحریم روبرو هستند.

ایران از لحاظ سرمایه گذاری و همکاری های علمی و فنی و همچنین عرصه های مختلف تجاری و فرهنگی برای این کشورها اهمیت دارد و برای آنها نیز مهم است که ضمن حفظ برجام بتوانند از نفت ایران بهره مند شوند.

هر سه کشور می دانند که تسلیم شدن در برابر فشارهای آمریکا چاره ساز نیست و برای همین در جریان سفر وزیر خارجه ایران به این دو کشور راه های حفظ برجام و گسترش همکاری های تجاری در دستور کار است.