تراکنش‌های خدشه‌ناپذیر

محمدرضا فروزنده دوست مدیرکل ارزیابی امنیتی محصولات سازمان فناوری اطلاعات در «کارگاه آشنایی با بلاک چین» که در وزارت ارتباطات برگزار شد، به توضیح ساده «بلاک‌چین» پرداخت و به این مسئله اشاره کرد که چطور انقلاب صنعتی چهارم به این زنجیره بلوکی گره خورده است.

بلاک چین؛ زیرساخت انقلاب صنعتی

اقتصاد دیجیتال و تحول دیجیتال از مولفه‌های انقلاب صنعتی چهارم هستند. یکی از  زیرساخت‌های مورد نیاز برای جا نماندن از این انقلاب، شناخت و استفاده از تکنولوژی بلاک چین است.

موضوعی که بلاک چین را بیش از هر تکنولوژی دیگر این روزها سر زبان انداخته و به قول معروف آن را داغ کرده است، شفافیت ناشی از به کارگیری بلاک چین در اقتصاد دیجیتال است. تراکنش هایی که در این بین رد و بدل می شوند، خدشه ناپذیرند.

محمدرضا فروزنده دوست در ادامه با اشاره به این نکته که در کشور ما در خصوص بلاک چین کارهای عمده و زیرساختی انجام نشده است، افزود: استخراج رمز ارز چالشی است که از دو سال قبل در کشور مطرح شد و اخیرا نیز در دولت مصوباتی درباره آن به تصویب رسیده است. برای این که از انقلاب اقتصاد دیجیتال دور نمانیم باید سریع‌تر، تصمیمات دقیق‌تری درباره آن بگیریم.

همزیستی فیزیک، زیست و دیجیتال

سال ۲۰۱۶ در اجلاس اقتصاد جهانی دائوس، اولین سال شروع انقلاب صنعتی چهارم را اعلام کردند. انقلابی که چهار محور اساسی دارد. جهان زیستی، جهان فیزیکی، جهان دیجیتالی و هم‌زیستی این سه محور با یکدیگر. این سه محور هم افزایی زیادی در بحث انقلاب صنعتی چهارم، با یکدیگر خواهند داشت.

وی ادامه داد: در اقتصاد پلتفرمی، اقتصاد مشارکتی و هوشمند حداقل سی درصد پول جاری جهان تا سال ۲۰۲۵ مبتنی بر رمز ارزها خواهد شد. تا سال ۲۰۲۷ ، ده درصد از تولید ناخالص جهان روی این رمز ارز دخیره می‌شود. تکنولوژی و روند رو به رشد آن از pc ها در دهه ۸۰ آغاز شد، به اینترنت در دهه ۹۰ رسید. ده سال بعد یکه تازی شبکه‌های اجتماعی آغاز شد و پس از آن از ۲۰۱۰ موضوع بلاک چین روند تکنولوژی را کاملا با تغییر مواجه کرده است.

بلاک چین به زبان ساده

«بلاک چین» در سال ۱۹۹۰ توسط دو دانشمند دانشگاه کلمبیا ستوارت هابر و اسکات استورنتا، برای ترتیب‌های زمانی حساب‌ها و انتقال آن‌ها به دفاتر کل، معرفی شد.

مدیرکل ارزیابی امنیتی محصولات سازمان فناوری اطلاعات خاطرنشان کرد: روش کاری که آن‌ها به کار گرفتند، شبیه دفترچه یادداشتی بود که می‌شود به آن رجوع کرد و ترتیب زمانی آخرین ورودی‌ها را دید. از دید این دو دانشمند، بلاک چین شبیه یک ساختار داده کامپیوتری، غیرقابل تغییر و دستکاری است.

او با یک توضیح کاملا ساده بلاک چین را اینطور تعریف می‌کند: فرض کنید یک اپلیکیشن روی گوشی تمام افراد حاضر در سالن نصب شود و به همه بگویند تصویری ثابت از یک صحنه ثبت کنند، اگر فردی از در وارد شود برای تغییر آن صحنه باید تک تک موبایل‌ها را بگیرد و عکس را پاک یا عوض کند. انجام این کار زمان و هزینه زیادی می‌برد. حالا اگر از افراد بخواهیم که روی تصویر رمز بگذارند تا کسی آن را نبیند قطعا کار برای تغییر روی معماری آن بسیار سخت‌تر می‌شود.

وی اشاره کرد: حالا اگر موبایل را به دوست کناری بدهید و از او بخواهید برای عکس مورد نظر رمز بگذارد چقدر احتمال دارد که فرد بتواند تصاویر را عوض کند؟ آن هم با رمزی که حتی خود فرد از آن خبر ندارد؟ تقریبا غیر ممکن است، چون شما هم پسوورد را نمی‌دانید. فرد برای تغییر عکس حداقل باید ۵۱ درصد را قانع کند که این نیز تقریبا غیرممکن است.

او با این توضیح نشان می‌دهد که بلاک‌ها و رمزهایی که روی آن گذشته شده، تقریبا غیر قابل تغییر هستند. بلاک چین پایگاه داده توزیع شده یک نوع دفتر کل توزیع شده مبتنی بر نرم افزار اوپن سورس در شبکه نظیر به نظیر است که نسبت به ذخیره سازی، پردازش برای نگهداری هر نوع دارایی است.  

فیس بوک، گوگل و آمازون نیز توزیع شده هستند اما فرقی که ایجاد شده به دلیل همین غیر متمرکز بودن است. در نرم افزاری مانند فیس بوک، مدیران و مسئولان تمامی اطلاعات را دارند. اما در بلاک چین حریم خصوصی توسط خود فرد مشخص می‌شود. این که رمز به چه اندازه، در چه مدت زمانی، به چه شکلی به چه کسی تحویل داده شود.

امنیت بلاک چین

رمزنگاری به کار برده شده در این تکنولوژی، ۴۰ سال قبل با استفاده از لینک‌ها به یکدیگر متصل شده‌اند. در این تکنولوژی، تراکنش‌ها سریع هستند چون واسطه‌ها حذف شده‌اند.

او با این توضیح خاطرنشان کرد: به واسطه این فناوری، افراد می‌توانند بدون واسطه تراکنش مالی و غیرمالی انجام دهند. ساختاری که بلاک چین ایجاد کرده غیر متمرکز و توزیع شده است. غیر متمرکز بودن یعنی افراد دارای اعتبار یکسان بر اساس تعریف پروفایل شان هستند و می‌توانند تغییراتی را اعمال کنند.

پادشاهی دیتا به واسطه این تکنولوژی به دموکراسی دیتا تبدیل شده است. همه افراد دارای دیتا هستند و می‌توانند آن را ببینند. بدون نیاز به مجوز. بلاک چین در حال حاضر خصوصی و مشارکتی شده است.

چالش‌های استفاده از بلاک چین

تمام تکنولوژی‌ها علاوه بر مزایایی که برای جامعه و افراد رقم می زنند معمولا چالش‌هایی نیز دارند که با آن مواجه خواهند شد. فروزنده دوست می‌گوید: قوانین حاکم بر نحوه نظارت موسسات مالی، نیاز به معادل فی مابین دارند تا بتوانند تعاملات مبتنی بر بلاک چین را انجام بدهند، این یکی از چالش‌های بلاک چین است.

دیگری بحث امنیت است. با این که رمزگذاری سفت و سختی وجود دارد اما هنوز هم روی امنیت آن مطالعه می‌شود و ممکن است در آینده، خدشه‌ای در امنیت این تکنولوژی به وجود بیاید.

آسیب‌پذیری‌های نرم‌افزاری که در مواردی از بلاک چین است و نوع و معماری که در آن وجود دارد، به عنوان رمز ارز دوم شناخته می‌شود.

او افزود: قرار داد هوشمند مبتنی بر بلاک چین اتریوم نوشته می‌شود، بر اساس نرم افزاری است که آسیب پذیری‌هایی روی آن به وجود آمده است و همین مسئله کمی امنیت آن را به خطر می‌اندازد.

تعریف کمی پیچیده بلاک چین باعث شده بسیاری کاربران نتوانند درک و فهم مشخصی داشته باشند. برخی ها بلاک چین را مترادف بیت کوین می دانند که این کاملا اشتباه است.

وی اشاره کرد: اقبال عمومی درباره راه اندازی چنین پروژه‌هایی این است که نسبت به آن پذیرش عمومی وجود داشته باشد. بلاک چین زنجیره کارها را تسریع می‌کند اما هزینه راه‌اندازی زیادی دارد و بعد از راه اندازی و تحمل این هزینه، امید بخش و بهبود دهنده است.

حمله کردن به معماری زنجیره بلوکی غیر متمرکز، در حال حاضر امکان پذیر نیست اما چون در تکنولوژی هر اتفاق و تغییری می‌تواند رخ دهد، در آینده نمی‌توان به این قطعیت درباره آن صحبت کرد. ممکن است کامپیوترهای کوآنتومی که در سال ۲۰۲۲ رونمایی خواهند شد، بتوانند این الگوریت را بشکنند.

او تصریح کرد: کامپیوترهای کوآنتومی این اتفاق ممکن است در آینده بیش از نیمی از فضای اینترنت را از بین ببرد اما چه لزومی دارد معماری که شکل گرفته و اکوسیستم مالی روی آن به نتیجه می‌رسد را با کامپیوترها بشکنند؟ موضوع حمله به زیرساخت‌های بلاک چین غیر ممکن است.

انواع زنجیره های بلوکی

عمومی، خصوصی و کنسرسیومی از انواع مهم زنجیره‌های بلوکی هستند که به اشتباه بیت کوین شناخته می‌شوند. بلاک چین از نوع زنجیره بلوکی و عمومی بدون مجوز است و همه اعضا می‌توانند به راحتی نرم افزار ۲۰۰گیگ بیت کوین را دانلود کرده و جزیی از نود شبکه (Node ایستگاه کاری) بیت کوین شوند. پس از آن نیز همگی می‌توانند تراکنش‌های رد و بدل شده را ببینند و در آن شرکت کنند.

او درباره بلاک چین خصوصی گفت: در این بین برخی شرکت‌ها زنجیره مخصوص به خود را درست می‌کنند. زنجیره بلوکی خصوصی که تعداد اعضای مشخصی نسبت به تایید تراکنش‌ها دارای آزادی عمل هستند و بقیه نمی‌توانند برای تغییر آن اقدامی کنند.

زنجیره بلوکی دیگر کنسرسیومی است که تعداد اعضای تایید کننده آن بیشتر خصوصی هستند. مانند انتخابات و موارد مشابهی که چندین حوزه مختلف در انجام یک کار دخیل هستند. هر کدام از این ها یک نوع استاندارد برای تایید اعتبار دارند و به واسطه آن زنجیره بلوکی را تغییر می‌دهند.

قراردادهای هوشمند

آن چیزی که عملا اقتصاد دیجیتال را از دیگر اقتصادها متمایز می‌کند، قرارداد هوشمند کدنویسی یا کدکردن همین قراردادهای جاری بین افراد است.

در پایان جالب است بدانید به طور ساده‌تر زمانی که فرد با بانک قرارداد می‌بندد و وامی را دریافت می‌کند، موظف می‌شود اقساط آن را پرداخت کند.

اگر تعامل بین بانک و مشتری بر بستر بلاک چین خصوصی با یک قرارداد هوشمند برقرار شود، هیچ کدام از طرفین نمی‌توانند از اقدامی که صورت می‌گیرد تخطی کنند. همه چیز به صورت کد ثبت می‌شود و اگر پرداختی مقرر انجام نشود، هزینه مورد نظر به صورت اتوماتیک از حساب کاربری ضامن کسر می‌شود. اگر ضامن هم در حسابش این مبلغ را نداشته باشد، دارایی او فریز می‌شود. چون همه شبکه به هم متصل هستند و این حاکمیت بلاک چین است که تخطی را ناممکن می‌کند.