کامبیز روشن‌روان آهنگساز باسابقه ایرانی و دارای گواهینامه درجه یک هنری از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. این هنرمند دیپلم موسیقی خود را در سال ۱۳۴۶ از هنرستان عالی موسیقی ملی گرفت، وارد دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران شد و در ۱۳۵۱ با لیسانس موسیقی و گرایش آهنگسازی فارغ التحصیل شد. سپس برای ادامه تحصیل به دانشگاه کالیفرنیای جنوبی رفت و در سال ۱۳۵۸ فوق لیسانس آهنگسازی گرفت و دکترای آهنگسازی خود را در ۱۳۸۰ از دانشگاه هاوایی دریافت کرد.
این هنرمند در کارنامه هنری خود ساخت موسیقی بیش از صد و بیست فیلم سینمایی، انیمیشن و سریال تلویزیونی را دارد. وی سابقه همکاری با هنرمندانی؛ نظیر شهرام ناظری، محمدرضا شجریان، بیژن بیژنی، محمد اصفهانی و علیرضا افتخاری را از دهه پنجاه تا کنون داشته است. وی پس از نشست تخصصی سازمان توسعه و تجارت با هدف حمایت از صادرات هنر و فرهنگ ایرانی، در گفت و گوی اختصاصی با ایرنا از دغدغه های خود پیرامون تجارت و صادرات در عرصه موسیقی گفت و بی‌پرده درباره کم و کیف و وضعیت موجود همچنین شرایط مطلوب برای فعالیت هنرمندان موسیقی در عرصه بین المللی، به بیان نظرهایش پرداخت.
ایرنا: از نظر شما به عنوان صاحب‌نظر و پیشکسوت عرصه موسیقی، گسترش موسیقی چقدر می‌تواند در عرصه بین‌المللی موثر عمل کند؟
روشن‌روان: موسیقی به دلیل خاصیت و زبان مشترک در تمام دنیا به یک اندازه و یک شکل قابل فهم است، یکی از پرمصرف ترین، پرمخاطب ترین و پول سازترین رشته ها در بین هنرهاست. برای همین امروزه شرکت‌های بزرگ فعال در زمینه تولید، تکثیر، پخش و برگزاری کنسرت‌های موسیقی شرکت‌هایی بسیارقدرتمند و ثروتمند هستند و موسیقی به دلیل همین ویژگی ها در تمام دنیا قابل عرضه است. با وجود این، ابعاد این روند نیاز به برنامه ریزی منسجمی دارد که متولیانی مثل سازمان توسعه و تجارت باید نسبت به آن اهتمام ورزند و البته باید هم مخاطب را بشناسند، هم بدانند سرانجام کار در کجا پایان می یابد و هم بتوانند ارتباطات خوب بین المللی با موسسات و تشکیلاتی برقرار کنند که این گونه فعالیت‌ها را در گوشه و کنار دنیا انجام می دهند.
بیشتر مخاطب موسیقی ایران در خارج از کشور، ایرانی‌ها هستند
ایرنا: از نظر شما موسیقی ایران چقدر در جهان شناخته شده است؟
روشن‌روان: متاسفانه دنیا موسیقی ایرانی را در حد همین تعداد انگشت شمار خوانندگان و گروه‌های موسیقی به خارج از کشور رفته می شناسند؛ آن هم نه فقط خارجی ها. چون بخش عمده مخاطبان موسیقی ایرانی در خارج از کشور، ایرانی هایی هستند که معمولا اجراها را در سالن‌های کوچک دنبال می کنند، پس موسیقی ایرانی در خارج مخاطبان بسیار کمی دارد و بیشتر مخاطبان ایرانی هستند، البته ممکن است تعداد انگشت شمار شهروند خارجی هم در این کنسرت ها حضور داشته باشند.
ایرنا: با فعالیت بعضی سازمان ها مانند سازمان توسعه تجارت در پی حمایت از گسترش فعالیت هنرمندان در عرصه بین المللی، چقدر انتظار دارید مخاطبان خارجی موسیقی ایرانی در خارج از کشور در کنار ایرانی ها، مخاطب کنسرت‌ها باشند؟
روشن‌روان: مخاطبان موسیقی ایرانی نباید فقط ایرانی ها باشند، چون ما داخل کشور موسیقی ایرانی را جدی و اصولی معرفی نکرده ایم، طبیعی است کشورها کمتر موسیقی ما را می شناسند؛ البته نمونه کارهایی توسط برخی برگزارکنندگان موسیقی ایرانی در جهان انجام شده که مخاطبان زیادی هم داشته و علاوه بر شنونده های ایرانی، شنونده هایی از کشورهای مختلف را هم در سالن داشتهکه نتیجه اش بسیار عالی بوده است.
ایرنا: مهمترین علت این توجه و موفقیت را در چه می‌دانید؟
روشن‌روان: همه جای دنیا دنبال حرف تازه در موسیقی هستند؛ مردم دنیا می خواهند حرف تازه بشنوند و موسیقی رایج در سرزمین خودشان آنها را راضی نمی کند، به‌خصوص طبقه روشنفکر جامعه که دوست‌دار هنر موسیقی است و حتی مردم عادی که گوششان از یکنواختی موسیقی که صبح و شب از رادیو، تلویزیون و شبکه های اجتماعی پخش می شود، خسته است.
اینها دنبال حرف تازه اند و موسیقی ایرانی به دلیل ویژگی هایی که دارد این حرف تازه را می تواند خیلی راحت به دنیا منتقل کند.
ایرنا: به هر حال سازمان هایی مانند توسعه تجارت با کمک هنرمندان عرصه های مختلف در پی تدوین و اجرای قوانین و تشکیلات برای عملی کردن این کار هستند، این روند به چه صورت امکان پذیر است؟
روشن‌روان: باید ساماندهی درست و دقیق با همکاری سازمان و هنرمندان انجام شود؛ این امر نیازمند تشکیلات منسجمی است که از طریق این تشکیلات بتوان در سطح گسترده کار را پیش برد؛ لازمه این امر انجام رایزنی های بزرگ وتقویت ارتباطات بین المللی بسیار وسیع است تا موسیقی ایرانی به‌درستی به دنیا معرفی شود.
ایرنا: مگر این کارها تاکنون انجام نشده است؟
روشن‌روان: من در طول عمری هنری خود چنین رویکردی را به خاطر ندارم. یادم هست برخی هنرمندان بزرگ جهان چند باربه نزد من آمدند که نمونه مشهورش لوچانو پاواروتی ایتالیایی خواننده مشهور و فقید اپرای جهان بود. وی یکی از مدیران برنامه های خود را در سال ٢٠٠٠ میلادی از ایتالیا به ایران فرستاد تا پیشنهاد تور مشترک در سراسر اروپا به مدت سه ماه با بهترین ارکستر سمفونیک و نوازنده کشورهای مختلف، با تنظیم جدید، شعر فارسی و موسیقی ایرانی با اجرای پاواروتی داشته باشیم. اما امکان این اجرا به دلایل مختلف فراهم نشد.
ایرنا: در حال حاضر کدام کشورها بیشتر خواهان موسیقی ایرانی هستند؟
روشن‌روان: در اروپا و آمریکا که شیفتگی برای موسیقی ایرانی بسیار است، در کانادا و کشورهای آسیای شرقی به‌خصوص ژاپن، چین و مالزی خواهان فراوانی دارد. البته مهم نیست کدام کشور، موسیقی خوب را هر جای جهان عرضه کنید استقبال می شود. اما ایرانی ها کجا برنامه اجرا می کنند، جایی که ایرانی های زیادی هستند، یعنی مخاطبشان ایرانی است در حالی که نیت ما ابتدا باید جذب مخاطب خارجی باشد، حالا ایرانی هم آمد و شنید بهتر، اما اصل جذب و معرفی موسیقی برای مخاطبان دنیاست تا ارزش‌ها و تازگی آن را دریافت کنند.
کنسرت‌های متعددی دراقصی نقاط جهان داشتم. در سال ۲۰۰۱ کنسرتی با ارکستر فیلارمونیک لندن داشتیم که یکی از بهترین ارکسترهای دنیاست و استقبال شد، روزهای بعد نقدهای مثبتی که درباره این کنسرت در روزنامه های انگلیسی زبان نوشته شد. دو سال پیش در ونکوور کانادا ارکستر مشترکی با ارکستر اپرای ونکوور داشتیم در آن اجرا هم بیش از نیمی از سالن را مخاطبان کشورهای خارجی پر کرده بودند؛ معتقدم کار اگر کیفیت، نوشته و اجرای خوبی داشته و تبلیغ مناسبی شود به شدت استقبال می کنند.
ایرنا: حالا که باید تصمیم هایی با همفکری هنرمندان و کارشناسان برای بهتر شدن وضعیت حضور گروه‌های موسیقی با هدف ارزآوری و چرخه مالی موسیقی ایرانی دنیا گرفته شود، با چه ساز و کاری می‌توان استقبال مخاطب خارجی را تا حدی تضمین کرد؟
روشن‌روان: باید پیشتر زمینه‌سازی فرهنگی در شهرها و کشورهای محل کنسرت‌ها صورت بگیرد تا مردم با اشتیاق بیایند بلیت بخرند. ما باید ارتباطاتی با سازمان‌ها و موسسات فرهنگی و هنری و برگزارکننده‌های حرفه ای در کشورهای خارجی انجام دهیم؛ زیرا می توانند بهترین شرایط را برای اجرای برنامه فراهم کنند که اگر همکاری درستی با آنها صورت گیرد خودشان حامی مالی اجرا در آن کشورها می شوند و تمام کارها را انجام می دهند و فقط درصدی از سود بابت کار می گیرند. بنابراین اگر این ارتباطات درست انجام شود می توانیم مطمئن شویم کار درستی در زمینه موسیقی در عرصه بین المللی انجام خواهد شد.
ایرنا: با توجه به اینکه صادرات یکی از اصلی ترین رویکردهای معرفی هنر و فرهنگ هر کشوری در دنیاست، مهمترین مشکلات زیرساختی در امر صادرات موسیقی چیست؟
روشن‌روان: در کشور خودمان سازوکار درستی برای موسیقی نداریم؛ یعنی حتی وقتی در کشور هم یک کنسرت موسیقی می خواهد اجرا شود، مشکلاتی هست. البته شرایط به‌تدریج دارد مقداری بهتر و راحت‌تر می شود. اگر تشکیلات بزرگ دولتی یا غیردولتی با یک مدیریت خوب بتواند این سازوکارها را ایجاد کند، تمام موانع داخل کشور برای ورود و خروج نوازنده ها و خواننده ها و گروه های موسیقی را از بین ببرند و بتوانند در خارج از کشور زمینه های ارائه موسیقی ایرانی را فراهم کند، گام بلندی برداشته است.
ایرنا: ملزومات رسیدن به هدف مشترک میان هنرمندان و برنامه های سازمان ها و برای نمونه توسعه تجارت در صدد شکل‌دهی به آن چیست؟
روشن‌روان: با اسپانسرها (حامیان) اصلی و برگزارکنندگان کنسرت‌ها مذاکره و با شرکت‌های بزرگ قرارداد بسته شود. با سالن‌های اصلی و مهم اجرای موسیقی در جهان در ارتباط باشیم تا هنرمند بتواند به راحتی اثر ملی و میهنی خود را روی صحنه ببرد و اجرا کند.
کیهان کلهر؛ نمونه ای موفق از تولیدات مشترک در عرصه موسیقی
ایرنا: آیا تجربه تولید مشترک موسیقی در ایران تاکنون تجربه موفقی بوده است؟
روشن‌روان: تجربه های موفقی هم داشته ایم، برای مثال یکی از هنرمندان خوب موسیقی کشور کیهان کلهر است که تمام برنامه های وی در حال حاضر در گوشه و کنار دنیا با گروه‌های خارجی است، با یک گروه چهار نفره روی صحنه می رود با آن گروه به تهران می آید در سالن سه هزار نفری وزارت کشور پنج شب اجرا می کند و مثل اجراهای خارج از کشورش هر شب سالن پر است. این یک نمونه کوچک و موفق از اجراهای مشترک داخل و خارج از ایران است. الان ارکسترها و خواننده های درجه یکی در دنیا وجود دارند که دنبال کارهای مشترک می گردند منتها باید کسانی که این ارتباط را برقرار می کنند دستشان به لحاظ آثار موسیقایی پر باشد چون آنها نت را که می بینند متوجه می شوند چقدر یک گروه حرفه ای یا آماتور است. برای همین باید با دست پر پای قرارداد برویم.
موانع صادرات موسیقی
ایرنا: در حال حاضر چه موانع صادراتی در زمینه موسیقی وجود دارد؟
روشن‌روان: یکی از این موانع معرفی نشدن موسیقی ما توسط متولیان مملکت به خارج از کشور بوده است، گروه ها و خواننده هایی که به خارج از کشور می روند برای اینکه کارشان مطرح شود با شبکه رادیو تلویزیونی مصاحبه می کنند؛ اما از داخل کشور پشتیبانی نمی شوند. به هر حال ما به چه صورتی باید موسیقی خود را به کشورهای خارجی معرفی کنیم، طبیعی است که باید راجع به موسیقی صحبت کنیم، راجع به آثار آهنگسازان در شبکه های تلویزیونی جهانی حرف بزنیم، آثارشان را معرفی کنیم، برایشان به سراسر دنیا جزوه معرفی بفرستیم تا مردم بفهمند چنین اثری دارد اجرا می شود و با شناختی که پیدا می کنند بیایند ببینند و بشنوند؛ در سکوت خبری و درهای بسته که از اجرایی استقبال نمی شود، نتیجه اش این می شود که کسی نمی فهمد یک گروه کی آمد؟ کی اجرا کرد؟ و کی رفت؟ این مدل کار کردن نه تاثیری خواهد گذاشت و نه ارزآوری خواهد داشت ونه موفقیت و پیشرفتی حاصل خواهد شد. پس باید از گروه‌های موسیقی که به خارج از ایران می روند حمایت کرد.
یکی از وظایف رایزنان حمایت از هنر ایرانی در خارج از کشور است، شما یک نمونه از حضور رایزنان فرهنگی در سالن‌های کنسرت به بنده معرفی بفرمایید، من یکماه و نیم پیش در مسکو با ارکستر فیلارمونیک مسکو کنسرت داشتم؛ با وجود اینکه به سفارت اعلام کرده بودیم رایزن ایران در مسکو حتی یک شب تشریف نیاوردند اجرای ما را ببینند. در حالی که در ایران وقتی یک پیانیست اتریشی می آید رایزن، کاردار، سفیر و تمام عوامل سفارت اتریش در تالار وحدت حاضر می شوند و اجرای هنرمند کشورشان را می بینند. اینها موانع زیربنایی است مگر کار ما هنرمندان چه ایرادی دارد، خب اگر این نگاه رفع نشود نمی توانیم در دنیا سر بلند کنیم، با همه فرهنگ پر افتخارمان نمی توانیم موفقیتی در دنیا کسب کنیم نمی توانیم در تاریخ هنر جهان اثر گذار و ماندگار باشیم.
ایرنا: در حال حاضر تفاوت ساز و کار تبلیغاتی گروه‌های موسیقی ایرانی و خارجی چگونه است؟
روشن‌روان: پخش و تبلیغ و حضور موسیقی ایرانی در سراسر دنیا تا کنون بسیار ضعیف بوده است. اگر یک گروه از ایران به آلمان برود، بیست عدد سی دی هم از کارهای خود می برند و داخل سالن می گذارند به امید اینکه پنج عدد از آنها فروش برود، خب این تبلیغ درستی برای موسیقی کشوری پهناور با تاریخ و فرهنگ غنی و پر بار نیست.
در حالی که در فرانسه آهنگساز تازه از مدرسه فارغ التحصیل شده، بروشور مشخصاتی با بهترین کیفیت از کارهایش چاپ و در دنیا برای معرفی خودش پخش می کند، یا در هلند مثل فرانسه این کار جزو وظایف وزارت فرهنگ و هنر است. کافی است دولت ایران یا هر کشور دیگری بگوید ما نیاز به یک گروه سه نفره هلندی برای اجرا در ایران داریم، به محض ارسال نامه، دولت هلند تمام هزینه های رفت و برگشت و اقامت و خوراک آنها را تامین می کند. همین چند سال پیش طی پژوهش‌هایی در فنلاند یک آهنگساز قدرتمند بنام ژان سیبلیوس به عنوان موسس موسیقی ملی آن کشور معرفی شد و همین موضوع چنان تبلیغاتی به پا کرد که خود من تا الان سه تا از دانشجویانم را برای پژوهش به فنلاند فرستادم، جالب است فنلاند به آنها بورس و ویزای چندساله داده با هدف اینکه در مورد کار سیبلیوس تحقیق کنند، خانه سیبلیوس را موزه کرده اند گردشگر از سراسر دنیا به آنجا جذب کرده اند تا فقط بروند و خانه او را ببیند، پرسش من این است آیا ما برای هنرمندان موسیقی کشورمان این کار را می کنیم؟
ایرنا: آیا پیشنهاد عملی خاصی در این مورد دارید؟
روشن روان: تعداد انگشت‌شماری آهنگساز خوب داریم که لازم است به این افراد سفارش کار داده و از آنها خواسته شود حداقل یک اثر موسیقایی مثلا در مورد یکی از داستان‌های شاهنامه فردوسی بسازند و آنرا با ارکستر درجه یکی مثلا در تخت جمشید یا پاسارگاد با فیلمبرداری و نورپردازی درجه یک اجرا کنند، اگر چنین اتفاقی بیفتد جذب گردشگر فوق العاده به شیراز داریم و خود این امر از برون رفت ارز جلوگیری می کند. چنین اجرایی وقتی به صورت دی وی دی/ لوح فشرده چاپ شد، شک نکنید بزرگ‌ترین شرکت‌ها در تمام دنیا خریدار آن خواهند بود. اینها کارهایی است که هزینه آنچنانی برای دولت ندارد، آهنگساز دستمزدش را می گیرد، ارکستر نوازندگی اش را انجام می دهد، تمرین هایی می شود و اگر فیلمبردار حرفه ای برای ضبط کنسرت در ایران نداریم از خارج می توانیم دعوت کنیم، اینها کارهای ارزشمند و ماندگاری است؛ شما یک سمفونی در مورد کوه دماوند بنویسید، داستان لیلی و مجنون را به اپرا تبدیل کنید، موسیقی محلی ما در یک فضای فرهنگی اجرا شود، شک نکنید در کوتاه‌ترین مدت ممکن دنیا را تسخیر می کند، اینها حرف های تازه برای دنیاست.
نظر شما