ذاکران اهل بیت(ع) طبق یک سنت دیرینه با همین آیین فرا رسیدن ایام حزن و اندوه سرور و سالار شهیدان را قبل از دهه محرم به اهالی شهرها و روستاهای استان خبر داده و در ۱۰روز اول محرم نیز به آن ادامه می دهند.
اجرای این آیین سنتی با ۲ قطعه سنگ یا چوب کوچک به شکل مربع یا دایره است که دسته عزاداران با لباس‌ها و شال‌های سیاه دایره وار دورهم حلقه زده و سنگ‌ها را به صورت هماهنگ با نوای نوحه‌ای که خوانده می‌شود، در بالای سر به هم می‌کوبند و پس ازخم شدن، دوباره آن‌ها را در بین پاهایشان به یکدیگر می‌زنند که در واقع نام چک چکو از صدای به هم خوردن سنگ‌ها گرفته‌شده و صدای شمشیر را تداعی می کند.
ذاکران خانه به خانه و محله به محله می‌روند و به هنگام رسیدن به در هر خانه، همه باهم با کوبیدن سنگ‌ها و چوب‌ها به یکدیگر و چرخش موزون آن‌ها و با خواندن یکصدا و یک ریتم نوحه صدا می‌زنند «چک چکو ماه محرم رسید».
سنگ زنان بیتی از نوحه که در اصطلاح به آن «ترجیع بند» گفته می‌شود را می‌خوانند و «دَم» می گیرند تا شنوندگان همان بند از نوحه را در جواب نوحه‌خوان تکرار کنند.
صاحب خانه با شنیدن این نوا، در را باز کرده و به استقبال عزاداران حسینی می‌رود و به دسته‌های سنگ زن شربت وشیرینی و پول تقدیم می‌کند و آن‌ها روانه خانه دیگری می‌شوند.
مراسم چک چکو همراه با عَلَم گردانی است به این صورت که سینه زنان دایره وار علم جریده (علم حضرت عباس) که یادگاری به جا مانده از دوران زندیه است را در میان می‌گیرند و همراه با نوحه خوانی به جای سینه زدن قطعه سنگ‌ها را با چرخش‌های موزون به هم می‌زنند.
آیین سنگ زنی تا پایان دهه محرم در این دیار آفتاب وشرجی اجرا می‌شود و ذاکران وعزاداران سید وسالار شهیدان(ع) با رفتن به در خانه‌ها و محله‌ها نذر و نذورات و کمک‌های مردمی را برای برپا کردن هیات‌های خود جمع آوری می‌کنند.
برخی از مردم نیز طبق عهدی که از سال‌های قبل داشتند و حاجت روا شده‌اند، بر سرعلم جریده شکلات و نقل می‌پاشند و یا آبگوشت و پلوی نذری بین ذاکران پخش می‌کنند.
این آیین همچنان در تکایا و حسینیه‌های استان بویژه در شهرهای میناب، بندرعباس و دیگر روستاهای اطراف آن به خوبی اجرا می‌شود و مردم به آن پایبند هستند.
چندسالی است که ذاکران اهل بیت(ع) چند روز قبل از محرم از تمامی روستاها وشهرهای هرمزگان در مکانی مقدس گردهم می‌آیند و با مراسم سنگ زنی (چک چکو) ندای محرم را سرمی‌دهند که این آیین سنتی امسال در روز ششم شهریورماه ساعت ۲۱ درمحل بارگاه امامزاده سیدمظفر(ع) بندرعباس برگزار شد.
مراسم سنگ زنی(چک چکو) هرساله در شهر بندرعباس در محله‌های کمربندی، درخت سبز، دوهزار، ششصد، محله چاهستانی‌ها، یادبود(محله شمیلی‌ها)، دیگر محله‌های قدیمی این شهر و روستاهای اطراف باشکوه خاصی برپا می‌شود.
یکی از پژوهشگران آیینی هرمزگان نیز می‌گوید: شاید مراسم علم گردانی و خانه به خانه پول جمع‌کردن در بیشتر نقاط ایران مرسوم است اما درهرمزگان این مراسم را به شیوه‌ای اجرا می‌کنند که به آن چک چکو گفته می‌شود.
علی رضایی افزود: این آیین در دیگر شهرهای ایران همچون گیلان و اراک با نام کرپ زنی معروف است که در آن دوتکه چوب را با ریتم و آهنگی خاص به هم می‌کوبند.
وی بیان داشت: مراسم سنگ‌زنی در هرمزگان همراه با علم کوتاهی بانام جریده (علم حضرت عباس) انجام می‌شود که می‌گویند این آیین از دوران زندیه به‌جامانده است.
مراسم چک چکو در شهر استهبان استان فارس نیز در روز عاشورا به شکلی متفاوت برپا می‌شود و این آیین در واقع شکلی نمادین از رویدادهایی است که پس از شهادت امام حسین(ع) روی می‌دهد.
در این شهر تعبیر دیگری غیر از چکاچک شمشیرها برای این مراسم وجود دارد و مردم این شهر به روایت وقایع نگاران کربلا استناد کرده و معتقدند پس از شهادت امام حسین(ع) لشکریان یزید به دستور شمر با اسب‌هایشان بر جنازه شهدای کربلا می‌تازند و آیین چک چکو، واکنش به سُم کوبی اسبان اشقیا بر بدن‌های مطهر اولیا است.
آیین‌های بومی وسنتی عزاداری درهرمزگان ویژه ماه محرم تنها به سنگ زنی و علم گردانی ختم نمی‌شود بلکه در کنار آن مراسم چاووشی خوانی، حجله گردانی، علم شویی، روضه خوانی، حلیم جم و حنابندان نیز برگزار می‌شود.
چک چکو میراث ناملموس
تاکنون آیین‌های چک چکو (سینه زنی)، علم شویی (علم شوری)، سینه زنی نشسته،علم گردانی،تعزیه خوانی و پخت حلیم جم هرمزگان در فهرست آثار معنوی وناملموس ملی کشور به ثبت رسیده است.
مراسم چک چکو جزو میراث معنوی و ناملموس هرمزگان است که با شماره ۱۰۲۹ به ثبت ملی کشور رسیده است.
اجرای آیین‌های سنتی ویژه ماه محرم با تاریخی دیرینه بین مردم هرمزگان یکی از تاثیرگذارترین روش‌ها برای پاسداشت انتقال پیام نهضت عاشورا به آیندگان است که اکنون این آیین‌ها با تلفیق فرهنگ‌های بومی ومهاجرنشین، رنگ و بویی دیگر به خود گرفته است.
مردم هرمزگان این آیین‌ها را در حرکتی خودجوش به تبعیت از سنت اجداد و نیاکان خود اجرا می‌کنند.
۲۰۹۴/۷۱۹۵ /۶۰۴۸
نظر شما