پیام نخستین گزارش آژانس در غیاب آمانو

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، آژانس بین المللی انرژی اتمی که ماموریت راستی آزمایی از فعالیت های هسته ای ایران را در چارچوب توافق هسته ای عهده دار است تا کنون ۱۶ گزارش فصلی در فضای پسابرجام انتشار داده است.

روز جمعه هشتم شهریورماه نیز شانزدهمین و به عبارتی جدیدترین گزارش این سازمان انتشار یافت و همان طور که انتظار می رفت در آن تاکید شده که ذخایر اورانیوم ایران از حد مجاز برجام عبور کرده است؛ موضوعی که به کاهش پلکانی تعهدات تهران در توافق هسته ای برمی گردد که از اردیبهشت ماه آغاز شد و همچنان به دلیل عدم اجرای تعهدات طرف مقابل در حال تداوم است.

دو بند ۱۲ و ۱۳ که آژانس در ذیل عنوان «۲.C. فعالیت های مربوط به غنی سازی و سوخت» انتشار داده به گام های رو به عقب تهران برمی گردد. در بند ۱۲ گزارش آمده است: همچنان که قبلا گزارش شده است در اول جوالی ۲۰۱۹ ، آژانس راستی آزمایی کرد که کل موجودی ذخیره شده اورانیوم غنی سازی شده ایران از میزان ۳۰۰ کیلوگرم UF۶ غنی شده تا میزان ۳.۶۷ درصد اورانیوم ۲۳۵ ( یا معادل آن در اشکال مختلف شیمیایی) فراتر رفته است (بند ۵۶). میزان ۳۰۰ کیلوگرم UF۶ معادل با ۲۰۲.۸ کیلوگرم اورانیوم می باشد.

در بند سیزدهم گزارش آژانس نیز می خوانیم: تا تاریخ ۱۹ اوت ۲۰۱۹، آژانس راستی آزمایی کرد که میزان ذخیره اورانیوم غنی شده تا ۳.۶۷ درصد اورانیوم ۲۳۵ ایران ۲۴۱.۶ کیلوگرم بوده است ، بر اساس برجام و مصوبات کمیسیون مشترک. این ذخیره شامل ۲۱۶.۵ کیلوگرم اورانیوم عنی شده تا ۳.۶۷ درصد از اورانیوم ۲۳۵ و ۲۵.۱ کیلوگرم اورانیوم غنی شده تا ۴.۵ درصد از اورانیوم ۲۳۵ بوده است.

افزایش سطح و میزان غنی سازی موضوعی نیست که ایران آن را پنهان کند. تهران همزمان با اعلام پایبندی به برجام اما به دلیل عدم اجرای توافق از سوی طرف مقابل ناگزیر به کاهش تدریجی تعهدات خود بر پایه دو بند ۲۶ و ۳۶ توافق شده است.

در همین ارتباط در پی انتشار گزارش جدید آژانس، «کاظم غریب آبادی» نماینده ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به آن واکنش نشان داد. وی همزمان با اینکه گزارش مذکور را تایید مجدد پایبندی ایران به برجام دانست، تاکید کرد «جمهوری اسلامی ایران در تصمیم اخیر خود، مصمم و جدی است و چنانچه خواهان تداوم توافق هسته‌ای هستیم، اعضای باقیمانده این توافق باید بهره‌مندی ایران از منافع برجام را با اتخاذ اقدامات عملی فوری و مناسب و ظرف برنامه زمانی اعلام شده، تضمین کنند.»

تهران همواره قبل از برداشتن گام های رو به عقب در برجام مهلتی را تعیین و به طرف مقابل هشدار می دهد. از میانه اردیبهشت ماه که همزمان با نخستین سالروز خروج آمریکا از برجام، دیگر اعضای باقی مانده اقدامی ملموس و عینی برای نجات برجام انجام ندادند، تهران بر پایه دو بند اشاره شده در برجام، هر دو ماه یک گام کاهنده تعهدات برداشته است.

افزایش غنی سازی از ۳.۶۷ به ۴.۵ درصد و متعاقب آن عبور دادن حجم اورانیوم غنی شده از ۳۰۰ کیلو مشخص شده در توافق، دو گامی بود که به ترتیب تهران در مسیر کاهش پلکانی تعهدات برداشت.

کمتر از یک هفته دیگر (۱۵ شهریورماه) تا زمان برداشته شدن گام سوم ایران فرا می رسد. چندی پیش «بهروز کمالوندی» سخنگوی سازمان انرژی اتمی کشورمان در ارتباط با اینکه در گام سوم ایران از چه اقداماتی رونمایی می کند، اعلام کرد که «افزایش تعداد سانتریفیوژها، نصب دوباره سانتریفیوژهای IR-۲ و IR-۲M، افزایش تعداد سانتریفیوژهای فعال در آبشارهای غنی‌سازی‌ و غنی‌سازی ۲۰ درصدی از گزینه‌های مطرح در گام سوم است.»

باوجود استقبال و خرسندی آمریکایی از کاهش تعهدات برجامی ایران که خود از توافق خارج شده و در نابودی این توافق است اما دیگر کشورهای باقی مانده به ویژه اتحادیه اروپا چنین دیدگاهی ندارند. آخرین تلاش های آنها برای نجات برجام را می توان در اجلاس «هلسینکی» و «بیاریتز» آشکارا مشاهده کرد.

در دو روز پایانی هفته گذشته (پنجشنبه و جمعه) که درهلسینکی پایتخت فنلاند میزبان نشست وزیران امور خارجه اروپا بود، اعضای حاضر در نشست، حمایت خود را از برجام اعلام کردند. «فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه هم در پایان نشست در جمع خبرنگاران اعلام کرد که چین، روسیه و سه کشور اروپایی کماکان به توافق اتمی پایبند خواهند بود و به تلاش برای حفظ توافق هسته ‌ای ایران و اجرای کامل آن ادامه خواهند داد.

تلاش اروپا برای نجات برجام یک روز قبل از اجلاس «هلسینکی» در نشست «بیاریتز» فرانسه که سران هفت کشور صنعتی جهان (جی ۷) حضور داشتند نیز به چشم می خورد. در جریان این نشست، فرانسه پرچمدار حمایت از برجام بود و «امانوئل مکرون» رئیس جمهوری فرانسه روز قبل از اجلاس بیاریتز ضمن دعوت از «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران در ارتباط با مسائل مختلفی از جمله توافق هسته ای گفت وگو کرد؛ گفت وگوهایی که هر چند امیدها را برای ادامه برجام افزایش می دهد اما بدون اجرای «اینستکس» و رفع تحریم ها در نهایت راه به جایی نخواهد برد.