اقیانوس پشت پنجره

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری، فیلم سینمایی « اقیانوس پشت پنجره» به نویسندگی و کارگردانی بابک نبی زاده و تهیه کنندگی سید جلال چاوشیان، در مراسم اختتامیه ی جلوه گاه امید و مراسم اختتامیه مسابقه ی ملی سینمای ایران، موفق به دریافت شش جایزه گردید: جایزه ی بهترین فیلم از مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودکان در امور بین الملل، جایزه ی بهترین کارگردان از سوی شهردار اصفهان به بابک نبی زاده، جایزه بهترین بازیگر نوجوان به آقای محمد آزادی به خاطر ارایه ی نقشی صحیح و خلاقانه، و همچنین ترویج فرهنگ دوچرخه سواری در این فیلم، جایزه ی بهترین فیلم نوجوان از سوی داوران المپیاد فیلمسازی و سی و دو نفر از  داوران نوجوان جشنواره، جایزه ی اصلی انجمن جهانی یونیسف، صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل متحد و دیپلم افتخار بهترین بازیگر نوجوان.

داستان اقیانوس پشت پنجره در جنوب کشور و در جزیره هرمز روایت می شود؛ جایی که قهرمان داستان یک نوجوان است؛ برهان، نوجوان باهوش روستایی، برای معرفی جزیره و خانواده اش تصمیم جالبی می گیرد. او گروهی را جمع می کند، به نقاط دیدنی جزیره می رود و برای توریست های خارجی موسیقی و نمایش اجرا می کند. زندگی رونق می گیرد و توریست های بیشتری به جزیره می آیند. اما یک مشکل بزرگ در راه است.

آسیب شناسی دوران گذار در نوجوانی

این فیلم در حالی چند جایزه و از جمله عنوان بهترین فیلم را در جشنواره سی و دوم فیلم کودک و نوجوان از آن خود کرد که اساسا در این سال ها توجه به سینمای نوجوان، در مرکز توجه نبوده است.

آنچه در ادامه می آید گفت وگوی پژوهشگر ایرنا با بابک نبی زاده کارگردان این فیلم است.

من از سال 1380 در سینمای حرفه ای دستیار و برنامه ریز بوده ام و هفت فیلم کوتاه ساخته ام و این اولین فیلم بلند من است؛ البته پیش تر فیلم های کوتاه متعددی ساخته ام و 33 حضور بین الملی با فیلم هایی چون دست خالی دل پر، جای خالی من و ... داشته ام. ما این فیلم ها بر اساس الگوهایی چون آقایان نادری و کیارستمی و هدفمند با این نیت که برای سال ها حرف برای گفتن داشته باشد، ساختیم و فکر می کنم که توانستیم که تا حدودی موفق باشیم.

وی در پاسخ به این سوال که دغدغه اصلی وی از توجه به سینمای نوجوان چه بوده است، تصریح کرد: وقتی که به سازمان های مختلف وارد می شوید، می بینید که بسیار از مدیریت های ما با مشکل مواجه هستند؛ مثلا نارسایی های مدیریت کردن یک جشنواره ساده به اسم کودک؛ البته ساده نیست و بسیار مهم است اما منظورم این است که مدیران سازمانی ما دچار مسائلی شخصی هستند که همین باعث ناکام ماندن مسوولیتی است که به آنان سپرده می شود؛ و این معضل را در همه جا داریم و سینما هم از آن مبری نیست؛ یعنی مسائل شخصی و روانی که در افراد برطرف نشده است، موجد مشکلاتی برای سینمای ما می شود و این کم و کاستی های روانی و اخلاقی از نظر من ریشه در کودکی افراد دارد و هرکسی به نحوی. به همین دلیل بسیار دوست داشتم که اولین کارم را در حیطه کودک و نوجوان شروع کنم که بتوانم به بخشی از این ضعف هایی که در بزرگسالی میبینم بپردازم و شاید این فیلم را در زمینه نوجوان، به حرفی اثرگذار بدل سازم.

وی افزود: در شخصیت افراد در بزرگسالی نقاطی کور یا حفره هایی وجود دارد که علم روانشناسی هم این را می گوید؛ بنابراین مقطع سنی نوجوانی یکی از مهمترین مقاطع سنی در زندگی افراد است. و اگر درست سپری و برگزار نشود در سنین بالاتر خودش را نشان می دهد؛ حالا تصور کنید اگر به یک شخص، مدیریت، سمت یا جایگاهی را بدهیم که قرار است جماعتی را ریاست کند یا جماعتی زیر بیرق او باشند، آن هم زمانی که متاسفانه خودش پر از ضعف است، چه می شود.

این کارگردان ضمن اشاره به مشکلات در حوزه سینمای نوجوان و کاستی های جشنواره کودک و نوجوان بیان داشت: بخش عمده به دلیل سیاست گذاری غلط و نوع نگاه به جریان کودک و نوجوان است؛ نگاه آدم های بزرگسال به کودکی، همیشه نگاهی عامیانه بوده است؛ کسی که قد و قواره کوچک و صدایی نازک دارد را بچه می خوانند، منتهی نمی دانند این بچه در سنین مختلف و مقاطع گوناگون تعریف دارد؛ یعنی تا سنی خردسال است، بعد می شود کودک، نوجوان و جوان و این تقسیم بندی در ذهنشان نیست. متاسفانه از آنجا که سینمای ما به طور کلی دچار نوعی از تزلزل  و تناقض دیدگاه است، سینمای کودک ما هم به نظرم سر و شکل مناسبی ندارد و اگر به این شکل پیش برویم یک زنگ خطر بزرگ است.

وی افزود: این تناقض دیدگاهی از ابتدا در بنیان گذاران سینمای کودک که مهمترین آن بنیاد فارابی است (چون بنیاد فارابی جشنواره کودک و نوجوان را برگزار می کند)، وجود داشت؛. منتهی دیدگاه برگزارکنندگان با دیدگاه آدم های اجرایی، داوران و فیلمسازان  چهار دیدگاه مختلف است و این تناقض هرسال آزار دهنده است؛ ما مجموعه ای نوجوان داریم که در المپیاد فیلمسازی دورانی را تجربه می کنند، اینها 32 نفر و داورانی بسیار باهوش هستند؛ چنانچه در جلسات نقد و بررسی و گفت وگوهای مطبوعاتی بعد از هر فیلم، سوالاتی بسیار زیبا و تخصصی می پرسیدند که بزرگسالان قادر به پرسیدن این سوالات نبودند. بهترین فیلم از دید این نوجوانان (که به شدت رای آنها مهم است) یک چیز بود اما داوران رای دیگری می دادند و این مشخص می کند که این سینما هم در حال آلوده شدن به لابی گری و گیشه و ... شده است؛ یعنی فیلمی که مردم با آن مخالف هستند، بچه ها نمی بینند و داوران نوجوان آن را از رده بندی داوران حذف می کنند، فارابی به آن جایزه می دهد تا در گیشه بفروشد؛ و چرایی اش این است که تهیه کننده آن در بخش اکران سمت دارد و اینها بعدا به کار هم می آیند و به درد هم می خورند. متاسفانه فساد در فضاهای دولتی ما و در سینمایی که به شدت خالص است -سینمایی به اسم کودک- رخنه کرده است. من باید خوشحال باشم که فیلم ام جایزه گرفته اما این موضوعی بیرونی و سطحی است و وقتی در درون وارد شوید، می بینید که این آلودگی ها به سینمای کودک هم راه یافته است.

سینمای نوجوان؛ سینمایی مولف

نبی زاده در پاسخ به چرایی غفلت از سینمای نوجوان در سال های گذشته تصریح کرد: اگر رده های سنی را تفکیک کنیم، باید دسته بندی متنوعی شامل رده کودک، نوجوان و بزرگسال داشته باشیم این درحالی است که دو دسته بیشتر نداریم؛ سینمای جشنواره ای یا گیشه. این در حالی است که یک عنوانی مانند سینمای نوجوان، اساسا سینمای اندیشه است؛ یعنی سینمای نوجوان اندیشه ورز است و فیلمسازی که می خواهد در این عرصه فیلم بسازد، باید پی همه چیز را به تن خود بمالد که این فیلم کاملا غیرگیشه ای خواهد بود و باید حرف بزند، شخصیت سازی کند و راجع به روانشناسی دوران گذار کودکی به نوجوانی و پس از آن به جوانی باشد؛ در نتیجه باید یک فیلم هدفمند، تخصصی و تحقیقی بسازد و چون این مورد سوژه ها مخاطب خاص پیدا می کنند و حضور آن ریسک بالایی دارد، کسی سمت رده نوجوان نمی رود. سمت سینما کودک می روند چون رقص و آواز دارد و در سالن آدم ها و بچه ها بلند می شوند، می رقصند و داد می زنند.

«کودک را با سروصدا می شود فریب داد ولی نوجوان را به راحتی نمی توان فریب داد».

بر این اساس باید سازوکار دیگری ملحوظ کنیم و حتی جشنوراه نوجوان و فصل و مکان آن را جدا کنیم و به عنوان یک سینمای راهبردی و آزمایشی، سینمای نوجوان را اجرا کنیم. چون جشنواره و سینمای نوجوان ماهیت جدایی دارد و باید یک سینمای تخصصی سنگین باشد و هیچ ایرادی ندارد اگر در سالن تخصصی 300 نفره آن 30 نفر حضور داشته باشد. چون مشخص می شود که اینها اهل تخصص و فن هستند؛ ضمن اینکه مخاطب این سینما باید کارشناس و روانشناس و پزشک باید باشد.

متاسفانه سینما امروز کاملا به سمت سرگرمی و هجو رفته است؛ اشکالی ندارد که در رده اجتماعی چون مردم خسته اند فیلم طنز ببیند اما سینمای نوجوان بحثی مجزا و علمی دارد و باید جایگاهش جدا شود.

نبی زاده در انتها خاطر نشان شد: سینمای نوجوان اساسا سینمایی اندیشه مند و اندیشه طلب است. این نوع سینما یک نگاه کاملا علمی، آزمایشگاهی و تحقیقاتی را می طلبد، مخاطب این دوره سنی قطعا یک مخاطب خاص است، چرا که حال و هوای این رده ی سنی نیز حال و هوایی بسیار متفاوت تر از دیگر دوره های سنی می باشد، در روانشناسی بالینی نیز اهمیت ویژه ای برای دوران سنی بین ده تا چهاده سال قائل هستند. نوجوانان در این دوران بسیار تاثیر پذیر، حساس و اندیشه ورز هستند. یک نوجوان در مرحله ی گذار از دوران کودکی به جوانی است و یک رنسانس درونی در ذهن و جسم او ایجاد می شود. اما متاسفانه از آنجا که در دهه ی اخیر آشفتگی اقتصادی در تمام دنیا سیطره دارد و طبیعتا سینمای ما را نیز تحت الشعاع خود قرار داده، پس سینماگران از فضای اندیشه و اندیشه ورزی دور شده و عمدتا به سمت سینمایی عامه پسند که صرفا لحظات مفرح و سرگرم کننده را در اهداف خود گنجانده اند، سوق داده می شوند؛ بخصوص در رده ی سنی کودک و نوجوان. پس طبیعی است که سینمای مولف، و سینمای اهل معنا و تفکر در فضایی غریب و مهجور قرار گیرد و فاصله نوجوانان با نیازهای ذهنی و روانی شان هربار بیشتر و بیشتر شود. بر همین اساس، سیاستگذاران فرهنگی کشور باید جایگاهی متفاوت و رویکرد و بستری خاص را برای این رده ی سنی در نظر بگیرند.

در همین جشنواره ی سی و دوم هم شاهد بودیم که نوجوانان این سال های سرزمین ایران، نوجوانانی بسیار بزرگتر و اندیشمندتر از سن واقعی خود هستند. در جلسات نقد و بررسی و نشست های مطبوعاتی سوالات و تحلیل هایی از این دوستان می شنیدیم که بسیار امیدوار کننده و قابل تحسین بود، معلوم بود که اینها چقدر دقیق فیلم می بینند و چه سوالات کار آمدی در مورد لحظات پنهان و البته تاثیرگذار فیلم ها می پرسند. سینمای نوجوان از هر نوع دیگری از سینما در این سرزمین خاص تر و مهمتر است و نیاز به توجه ویژه ای از سوی مسولین دارد. و تا زمانی که این تفاوت احساس نشود سینمای نوجوان چونان سال های گذشته، سینمایی مهجور و منزوی خواهد بود. در پایان یادآوری این نکته را لازم می بینم: هنگامی که خبرگزاری شما با چنین رویکرد و نگاهی تازه و جدید به مساله ی نوجوانان، روبرو شده و جشنواره ی امسال را از این منظر بررسی می کند، نشان از هوش و دغدغه مندی کارگزاران این خبرگزاری به مساله ی نوجوانان سرزمین ما دارد و این نوع برخورد، از این جهت بسیار قابل تامل و تقدیر است.