معامله قرن؛ نمایش تک بعدی آمریکا

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، «مایک پمپئو»، وزیر خارجه آمریکا،   از اعلام نمودن جزئیات طرح صلح بین اسرائیل و فلسطین معروف به   «معامله قرن» از سوی دولت «دونالدترامپ»، در آینده نزدیک خبر داد. معامله قرن عنوان تبلیغاتی  است که دولت آمریکا از زمان به قدرت رسیدن دونالد ترامپ در حال طراحی آن است، یک فرمول که قرار است به ۷۰ سال مناقشه بین فلسطین و رژیم صهیونیستی پایان دهد.

 معامله قرن طرح صلحی است  که  غیر از محتوای اقتصادی آن  اطلاعاتی در دست نیست. حتی شایعات و خبرهای غیررسمی درباره محتوای این طرح نیز تاکنون با تکذیب‌های قطعی آمریکایی‌ها رو برو شده است. طرح پیشنهادی دولت آمریکا برای پایان منازعه اسرائیل با فلسطین و مقدمه‌ای برای عادی‌سازی روابط عربی- اسرائیلی است. عده ای بر این باورند در این طرح، حق بازگشت آوارگان فلسطینی به کشورشان برای همیشه لغو می‌شود.

شکست طرح معامله قرن  با استعفای «گرینبلات»

اولین همایش طرح  معامله قرن سه ماه پیش، بدون حضور فلسطین و رژیم صهیونیستی در بحرین برگزار شد. دو حزب اصلی فلسطینی، «فتح» و «حماس»  این طرح و مبتکر اصلی آن، «جرد کوشنر»، داماد و مشاور ترامپ را محکوم کردند. در جلسه برگزاری معامله قرن در بحرین مقرر شد ۵۰ میلیارد دلاری به توسعه فلسطین اختصاص داده شود، اما هنوز معلوم نیست که این هزینه توسط چه کشورهای یا کسانی تامین می شود. نکته دیگر این است که اختلافات میان فلسطین و رژیم صهیونیستی با برگزاری همایش اقتصادی و وعده کمک های مالی قابل حل نیست.

آخرین نشانه از عدم موفقیت معامله قرن استعفای اخیر جیسون گرینبلات، نماینده ویژه ترامپ در امور طرح معامله قرن است. گرینبلات، مرد شماره یک دولت ترامپ بود برای آن که طرح سازش آمریکایی را در طول دوسال و نیمی که این سمت را برعهده داشته، رهبری کرده است. گرینبلات ۵۲ ساله یک یهودی ارتودکس است که از سال ۲۰۱۶ و پس از روی کارآمدن ترامپ به عنوان نماینده ویژه وی در مذاکرات صلح خاورمیانه منصوب شد. گرینبلات هفته گذشته، اعلام کرده بود که نمی توان جزئیات طرح معامله قرن را پیش از انتخابات اسرائیل اعلام کند. این اظهار نظر درست مخالف گفته ترامپ است که مدعی بود، پیش از انتخابات ۱۷ سپتامبر اسرائیل،  اعلام جزئیات طرح معامله قرن انجام خواهد شد.

به باور ناظران این استعفا، یک تحول در عرصه سیاسی اسرائیل خواهد بود، چرا که این حادثه تنها دو هفته پیش از شروع انتخابات پارلمان اسرائیل «کنست» روی می دهد. این استعفا ضربه سنگینی به «بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر رژیم صهیونیستی بود، زیرا اعلام جزئیات این طرح پیش از انتخابات کنست، می توانست موضوعی برای بهره برداری سیاسی و پیروزی وی در انتخابات باشد.

 در طرح آمریکایی معامله قرن، بیت المقدس و بخش‌های اشغالی از کرانه باختری که شهرک‌های صهیونیست نشین در آنها ساخته شده، به رژیم اشغالگر واگذار و بازگشت فلسطینی‌ها به سرزمینی مادری شان کلاً منتفی خواهد شد. این طرح همچنین شامل چشم‌پوشی فلسطینی‌ها از حق بازگشت به سرزمین خود است که طبق قطعنامه ۱۹۴ شورای امنیت به رسمیت شناخته شده است. کارشناسان معتقدند بنا بر شواهد طرح معامله قرن پیش از آنکه جزئیات آن توسط دولت آمریکا اعلام شود محکوم به شکست است.

چشم انداز معامله قرن آمریکایی

 همان طور که پیشتر اشاره شد در همایش  بحرین، بخش‌های اقتصادی  طرح معامله قرن اعلام شد. بخش سیاسی این طرح مبهم و نامشخص بود. طراحان طرح مذکور ترامپ، کوشنر و گرینبلات هر سه سابقه معاملات ملکی دارند  و طرح را بر بنیان برنامه‌های ساختمانی و عمرانی پیشنهاد کردند. اما تکلیف بخش سیاسی طرح  آمریکایی هنوز نا مشخص است و بنا به گفته مایک پمپئو قرار است به زودی از سوی دولت آمریکا جزئیات آن اعلام شود.

به باور کارشناسان از گفته‌های کوشنر چنین استنباط می شود  که لزوم تشکیل دولت مستقل فلسطینی به احتمال زیاد بخشی از طرح «معامله قرن» نیست. خواسته‌های بنیادین فلسطینی‌ها مثل داشتن پایتخت مستقل در بیت‌المقدس، بازگشت مهاجرین و پایان اشغال در سرزمین های فلسطینی،  نمی تواند در محور این طرح قرار بگیرد. البته تا اعلام علنی شدن این طرح نمی‌توان از مفاد آن به صورت دقیق سخن به میان آورد.

موضوع اختلاف اسرائیل و فلسطین بسیار پیچیده بغرنج با تنوع موضوعات و بازیگران ذی نفع در این منطقه می باشد. در سال های اخیر  این اختلاف به یکی از پیچیده ترین موضوعات خاورمیانه تبدیل شده است. از نظر تحلیلگران سیاسی طرح های صلح متعددی  توسط دولت مردان آمریکایی و عموم نخست وزیران اسرائیل مطرح شده است، اما هیچکدام نتوانسته است هدف نهایی صلح را بوجود آورد.

در دوران ریاست جمهوری ترامپ به مراتب توجه بیشتری به موضوع فلسطین و اسرائیل شده است. آمریکا بیشتر از جایگاه یک کشور بی طرف و میانجی خارج شده است و به شکل بسیار آشکار جانب یک طرف را گرفته است. اکنون با توجه به موضع گیریهای دولت ترامپ رابطه گروه خودگردان فلسطینی به عنوان اصلی ترین نماینده فلسطینیان و ایالات متحده قطع شده است.

از نظر تحلیلگران نمی توان با سیاست تک بعدی واشنگتن در مورد فلسطین، امیدی به صلح داشت. دولت آمریکا قوانین شورای امنیت در مورد فلسطینیان را نادیده می گیرد  و یک جانبه سفارت خود را از تل آویو به قدس منتقل کرد و حاکمیت اسرائیل بر جولان  را به رسمیت شناخت. با توجه به تصمیمات اتخاذ شده از سوی آمریکا، اصولا اعلام نمودن جزئیات طرح معامله قرن، ازسوی فلسطینیان مورد پذیرش واقع نمی شود.

به باور ناظران با اینکه اسرائیل از آمریکا  در مورد مسائل فلسطین امتیازاتی گرفته است  اما به نظر می رسد که جریان راست افراطی و نتانیاهو که در اسرائیل حاکمیت دارد معامله قرن را نپذیرد. آنان بر این باورند که ممکن است طرح معامله قرن رضایت افراطی ترین جریان اسرائیلی را تامین نکند و از این جهت جای تردید دارد و تا اعلام نشدن دقیق طرح معاهده قرن نمی توان به طور قطعی در این زمینه اظهار نظر کرد.

در مجموع طراحان معامله قرن بر این باور هستند به فرمولی دست یافته‌اند که همه طرف ها را راضی نگه می دارد، اما با توجه به تک محوری سیاست های آمریکا در منطقه و اختلافات بنیادین و عمیق بین اسرائیل و فلسطین بعید به نظر می رسد که این طرح موفقیتی در پی داشته باشد.