تبدیل ایران به قطب «گردشگری مُحرم»

 از دیرباز مذهب به عنوان یکی از انگیزه های اصلی سفر کردن مطرح بوده همچنان که مراسم‌های فرهنگی- مذهبی نیز عاملی برای سفر گردشگران به مناطق خاص در نظر گرفته می شود. گاه تنوع این رسوم به قدری زیاد است که یک کشور شاهد برگزاری شکل‌های مختلفی از یک مراسم است. مناسبت‌های گره خورده با فرهنگ جوامع برای بیشتر مردمان جالب است و بدون شک یکی از عوامل انگیزشی برای سفر محسوب می‌شود. افراد گاهی سفر می‌کنند تا بیشتر مشاهده و تجربه کرده و از سوی دیگر با سبک‌های مختلف زندگی مردم آشنا شوند. ایران نیز که سرشار از جاذبه‌های فرهنگی و برگزاری این گونه مراسم های فرهنگی – گردشگری است، جاذبه‌ای برای مسافران خارجی ایجاد کرده است.

یکی از این جاذبه‌های فرهنگی، معنوی و مذهبی، مراسم محرم است که در جای جای ایران با تنوع بسیار برگزار می‌شود. گرچه در سطح جهانی، این مراسم هنوز به صورت کامل معرفی نشده و گردشگران از تنوع و جذابیت آن خبر ندارند؛ اما با این حال، شاهد افزایش روز افزون گردشگران برای دیدن مراسم عزاداری در ماه محرم و صفر هستیم.

معاون گردشگری وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز معتقد است: شرکت گردشگران خارجی در مراسم و رویدادهای مذهبی ماه محرم به معرفی فرهنگ و آداب ایران به دیگر ملل‌ها کمک می‌کند.

ولی تیموری در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا گفت: برخی از گردشگران خارجی در سال‌های گذشته در ایام محرم در ایران حضور داشتند و موفق به حضور در مراسم‌ عزاداری شدند تجربیات جالبی را پیدا کردند و آن را به دیگران انتقال دادند و این سبب حضور  تعداد بیشتر گردشگران خارجی در ایران شد و هر سال شاهد افزایش تعداد آنها هستیم.

پذیرش و شرکت گردشگران خارجی در این رویدادها همچنین مهمانوازی ایرانیان برای آنها تجربه کاملا متفاوتی است که در دیگر کشورها نمی‌توانند آن را بدست آوردند.

تیموری با اشاره به این که حضور این گردشگران از جنبه اقتصادی نیز برای صنعت گردشگری کشور اهمیت دارد، گفت: اما موضوعی که مهم است اینکه هدف از حضور این گردشگران در ایران، آشنا شدن آنها با فرهنگ مردم ما است. حضور گردشگران در این ایام می‌تواند، تبلیغات منفی که علیه ایران وجود دارد را بی‌اثر کند.

در ماه محرم و به خصوص روزهای عاشورا و تاسوعا بیشتر مناطق، شهرها و روستاهای ایران با پوشیدن لباس سیاه بر تن و همچنین سیاهپوش کردن کوی و محله، لباس عزای سید الشهدا(ع) را در بر می‌کنند. با این حال مردم در اقصی نقاط کشور لباسی از فرهنگ و سنت خود به تن کرده و به رسم خود عزاداری می‌کند. در سراسر ایران نذری‌های مختلف ادا می کند و علم‌های عزاداری با هیات‌های همراه آن در خیابان‌ها می‌چرخند. در یزد و نائین نخل می‌گردانند، در مشهد اردهال قالی‌شویی دارند، در خمینی شهر کاروان عزاداری می‌چرخد، در عجب شیر مشعل می‌گردانند، در لرستان مراسم خره‌گیری برپاست و...

هر ساله بسیاری از ایرانی‌ها برای دیدن مراسم‌ مُحرّم در سنّتی دیگر، سفر می‌کنند و حالا با تبلیغاتی که انجام شده،‌ گردشگران خارجی بخصوص اروپایی نیز علاقمند حضور در مراسم تاسوعا و عاشورای اباعبدلله حسین(ع) در ایران هستند و یزد یکی از استان‌هایی است که در چند سال اخیر با تشکیل کمیته فرهنگی – گردشگری میزبان گردشگرانی از کشورهای اروپایی و آسیایی بوده است.

سال گذشته گردشگران ۲۲ کشور دنیا از فرانسه، آلمان، بلژیک، سوئیس، ایتالیا، نیوزیلند، اسپانیا، انگلیس، چین، ترکیه، روسیه، هلند، برزیل، چک، مجارستان، اسلوونی، ژاپن، تایلند، هنگ کنگ، رومانی، استرالیا و تایوان به تماشای نخل گردانی، کتل بستن و تعزیه خوانی یزد نشستند.

مدیر کل میراث فرهنگی،‌ صنایع  دستی و گردشگری استان یزد با اعلام این که سال گذشته یک هزارو ۵۰۰ گردشگر خارجی برای تماشای مراسم عزاداری محرم به این استان سفر کردند، ‌گفت: از هفت،‌ هشت سال پیش آئین معنوی این استان مانند نخل برداری و گردانی ثبت ملی شد.

سید مصطفی فاطمی، افزود: با توجه به تعداد زیاد آئین‌های مذهبی در استان یزد که شامل ۳۳ آیین ثبت شده و ۱۴ آیین در حال ثبت هستند، تورهایی برای معرفی این آیین‌ها به گردشگران خارجی طراحی شده است؛ ضمن اینکه در محرم امسال سعی شده موضوع گردشگران داخی نیز مدنظر قرار گیرد و برای آنان نیز تورهایی راه‌اندازی شده‌ است.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد، با بیان اینکه عمده مراسم‌های آئینی محرم در این استان حول محور آیین‌های عاشورایی به ویژه نخل گردانی و مدل های مختلف آن متمرکز است، گفت: موسیقی محرم و آیین‌های زنجیر زنی، مراسم‌های تعزیه خوانی در روستاه‌ها و آتش‌زدن خیمه‌ها دیگر آیین‌های این روز در استان یزد است.

وی همچنین با بیان اینکه در حال حاضر چهار تور برای محرم در نظر گرفته شده است، تصریح کرد: هر شهرستانی در استان یزد آیین‌های خاص خود را دارد، برای مثال در شهرستان ابرکوه جدای از موسیقی عاشورایی، آیین زنجیرزنی و عمه کوار نیز برگزار می‌شود.

در اردکان، میبد، تفت، بافق و مهریز هم مراسم‌ خاصی وجود دارد که برای هر یک برنامه‌ریزی‌های خاصی انجام شده تا تورهای ویژه گردشگران خارجی بتوانند از این آیین‌ها بازدید کنند.

او می گوید: در تمام هتل‌ها و مراکز اقامتی استان، بروشورهایی آماده و نصب شده است تا توریست‌ها از زمان و مکان مراسم‌ و تورها اطلاع پیدا کنند و از طریق راهنماهای گردشگری به تورها پیوسته و به وسیله اتوبوس‌های شهرداری که با کمیسیون گردشگری مذهبی همکاری دارند به محل برگزاری آیین‌ها بروند.

وی تبلیغات را یکی دیگر از دلایل موفقیت حضور گردشگران خارجی در ایام اعلام کرد و افزود: با تشکیل کمیته گردشگری معنوی و حضور افراد مختلف حضور این نوع از گردشگران به استان یزد ساماندهی شده است.

فاطمی با اشاره به ظرفیت جذب گرشگر خارجی در آئین‌ها مذهبی گفت: حضور گردشگران خارجی در بسیاری از آئین های مذهبی می‌تواند از بسیاری از تبلیغات منفی جلوگیری کند. 

وی از حضور روحانیونی که به زبان‌های خارجی تسلط دارند با این گردشگران خبر داد و گفت: البته جلسات توجیهی و آموزشی برای این گردشگران پیش از حضور در مراسم و آئین ها نیز برگزار می شود.

این آئین‌های معنوی و مذهبی جذابیت‌های زیادی برای گردشگران دارد و بسیاری از آنها برای حضور بیشتر در مراسم اقامتشان را تمدید می کنند.
 

آنچه امروز حائز اهمیت است اینکه آیین های ویژه محرم و واقعه عاشورا به قدری جاذبه دارد که اگر به‌خوبی در دنیا معرفی شود می‌تواند گردشگران زیادی را به خود جذب کند. هرچند  که این رویداد در بسیاری از کشورها اجرا می‌شود اما اصالت مذهبی آن و گستردگی و تنوع ظاهری آن در ایران می‌تواند کشور را به قطب گردشگری محرم که یکی از ظرفیت‌های «گردشگری تعالی‌بخش» است، تبدیل کند. اگرچه تا به‌ حال کمتر به «گردشگری معنوی» پرداخته‌ایم، اما این ظرفیت وجود دارد تا ایران را به قطب «گردشگری مُحرم» تبدیل کنیم.

گردشگری معنوی در ایران، علاوه بر تجربه فضای معنوی و مذهبی، به دلیل قدمت آیین ها ، نگاهی مردم شناسانه نیز به مردم و نوع زیست و آیین ها و مذاهبشان دارد و به همین دلیل همیشه مورد استقبال گردشگران خارجی و حتی هنرمندان و مردم شناسان کشورهای دیگر بوده است

گردشگری معنوی با تاکید بر آیین ها و سنت های معنوی و مذهبی، یکی از انواع گردشگری است که در ایران، به خاطر داشتن انواع آیین ها و داشتن آیین­ های بومی برای مناطق مختلف، همیشه مورد توجه گردشگران خارجی بوده و هست.

جاذبه­ های گردشگری مذهبی (امامزاده­ ها، زیارتگاه­ ها) نقش مؤثری در بازسازی حیات شهرها در طول تاریخ و امروز ایفا کرده اند که همچون یک شبکه گسترده اجتماعی از اعتماد و مشارکت گرفته تا بحث هنجارها و امنیت، اغلب مسائل و مشکلات شهری را پوشش می­ دهد.

هرچند در سال گذشته بنا به مناسبات سیاسی و تبلیغات منفی و نادرست ضد ایرانی پیش‌بینی کاهش آمار گردشگران خارجی در مراسم‌ مذهبی کشور می‌شد ولی طی سال‌های اخیر شاهد روند رو به رشد تعداد گردشگران خارجی در ایران بوده ایم؛ پس می‌توان با فراهم کردن زمینه ها و زیر ساخت های لازم، بدون هیچگونه تبلیغی موجبات حضور هرچه بیشتر گردشگران را در ایران در ایام محرم مهیا کنیم تا گردشگران خود علاقه مند حضور در ایران شوند و در برگشت به کشورهای خود هرکدام معرف واقعیات ایران و ایرانی به جهان شوند.