به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش‌های خبری ایرنا، یکی از راه‌های اصلی و شناخته شده‌ی مشارکت سیاسی از کانال احزاب می‌گذرد. در ماده (۱) قانون نحوه فعالیت احزاب و گروه های سیاسی، که در ۱۳۹۵.۸.۲۶ توسط «علی لاریجانی»، رئیس مجلس شورای اسلامی به رئیس جمهور ابلاغ شد، در تعریف حزب آمده است: حزب تشکیلاتی است متشکل از اشخاص حقیقی که با برنامه مشخص در جهت کسب و مشارکت در قدرت سیاسی و نقد و اصلاح آن، در چهارچوب قوانین و مقررات نظام جمهوری اسلامی ایران براساس مرامنامه و اساسنامه مصوب خود در سطح ملی یا استانی فعالیت می کند.
بر اساس آمارهای اعلامی از سوی مسوولین مربوطه، با تصویب قانون جدید احزاب و طبق آمار ثبت شده در کمسیون ماده ۱۰ احزاب کشور اکنون ۱۱۰ حزب دارای پروانه رسمی از وزارت کشور و سه جبهه و ائتلاف احزاب دارای مجوز فعالیت هستند.
بنابراین، می توان گفت که در ایران بیش از یک قرن از اولین تجربه‌های حزب و حزبگرایی می‌گذرد. یک قرن، از نظر زمانی برای وقوع تغییرات لازم جهت جا افتادن یک سنت سیاسی کم نیست. با وجود این، شواهد حکایت از آن دارد که تحزب در ایران دارای چالش ها و مشکلات زیادی بوده و هنوز راه زیادی تا رسیدن به نقطه مطلوب باقی است.
بدون شک بخشی از این مشکلات را می‌توان به نبود ساز و کارهای مناسب قانونی وسایر بسترها و زمینه‌های ساختاری نسبت داد. اما، چالش‌ها و مشکلات اجتماعی و فرهنگی نیز در عدم موفقیت تجربه‌های حزبی بسیار مؤثر هستند.
این مسائل و مشکلات را در میزگردی با حضور «محمد حسن قدیری ابیانه» فعال سیاسی اصولگرا و «رحمت الله بیگدلی» فعال سیاسی اصلاح طلب به گفت و گو گذاشتیم. محور اصلی میزگرد این بود که نظام جمهوری اسلامی باید برای افزایش مشارکت مردم در انتخابات ۱۳۹۸ چه کاری انجام بدهد.
. مشروح صحبت‌های شرکت کنندگان در باره تحزب در ایران در ادامه آمده است.
فرد در برابر خدا مسوول است نه در برابر حزب
قدیری ابیانه به مقایسه تحزب در ایران و غرب پرداخت و گفت: فرق ما با کشورهای اروپایی این است که در آنجا مردم به احزاب رأی می‌دهند. بنابراین، کاندیداهای احزاب نظرات شخصی خود را اعمال نمی‌کنند، سیاست های حزبی را اجرا می‌کنند، حتی اگر از نظر شخصی با آن مخالف باشند. یعنی اگر طرف تشخیص داد که عمل حزبش مخالف منافع کشور است حق ندارد با حزب مخالفت کند. باید به حزب متعهد باشد. قسم می خورند که به حزب وفادار باشند. اما یک حسنی که این سیستم دارد این است که اگر یک حزبی ده درصد رأی آورد و حزب دیگر ۵۰ درصد، آن حزب به نسبت ۱۰ درصد خود نماینده خواهد داشت. اما در کشور ما می‌گویند هر فردی در مقابل خدا مسوول است و نمی‌تواند رفع مسوولیت کند. یعنی نمی‌تواند بگوید من بر اساس سیاست های حزبم رأی دادم. حزب اگر خلاف کند فرد نباید با آن همراهی کند. لذا چون قسم یاد می‌کند که بر اساس منافع کشور عمل کند مسئله فردی می‌شود.
وی در ادامه اظهار داشت: اشکالی که قانون اساسی ما دارد این است که مثلاً اگر در تهران ۳۰ تا نماینده داریم ۵۱ درصد به آن سی نماینده رأی بدهند و ۴۹ درصد به نماینده های دیگر آن ۴۹ درصد هیچ رأی در مجلس نخواهد داشت. من معتقدم که آن ۴۹ درصد هم به اندازه خود در مجلس نماینده داشته باشند.
مشکل تحزب در ایران فرهنگی است
قدیری ابیانه گفت: اینکه می‌گویند در ایران حزب پا نمی‌گیرد باید گفت، اولاً، در ایران احزاب خیلی زیاد هستند. مشکل ما در ایران فرهنگی است. در غرب اگر کسی وارد یک حزب می‌شود برای کمک به حزب وارد می‌شود. و حزب هم بر اساس برنامه پیش می رود. ما الآن احزاب چپ داریم که در این احزاب کسانی هستند که به اقتصاد دولتی کاملا معتقد هستند و در همان حزب افرادی نیز هستند که به اقتصاد کاملاً آزاد معتقد هستند. یعنی احزاب روی برنامه نیستند.
افراد برای منافع فردی وارد حزب می‌شوند
او بیان کرد: اما در غرب این موارد تعریف شده است. هر حزبی می‌گوید برنامه اقتصادی من این است. هر کسی وارد حزب شد باید به این برنامه ها پایبند باشد. و وارد حزب می‌شوند که آن را تقویت کنند. اما در اینجا اگر کسی وارد حزبی می‌شود به خاطر این است که برای خودش به نتیجه ای و منفعتی برسد. پست بگیرد، مقام بگیرد و یا وام بگیرد.
وی گفت: چرا محرم سال به سال با شکوه تر اجرا می‌شود، چون هرکسی سعی می‌کند که به نوعی کمک بکند به بهتر اجرا شدن آن. هرکسی به نوعی مشارکت می‌کند. اما در احزاب همه دنبال گرفتن امتیاز هستند. این را باید درست کنیم. اگر قرار باشد این موضوع اصلاح شود باید مکانیسمی پیدا شود که ضمن اینکه فرد رأی مستقل خودش را داشته باشد بتواند در حزب مشارکت کند.
قدیری ابیانه در نهایت اظهار داشت: ضمن اینکه باید این را هم گفت که سطح مشارکت در کشور ما خیلی بالاتر از همان کشورهایی است که حزبی عمل می‌کنند. یک اشکال این است که بر اساس قانون کشورهای غربی کسی که اکثریت آرای شرکت کنندگان را به دست بیاورد برنده انتخابات می‌شود. کسانی که در انتخابات شرکت نمی‌کنند حقوق خودشان را به کسانی واگذار می‌کنند که مشارکت می‌کنند.
ضرورت تعیین جایگاه قانونی احزاب
برخلاف قدیری ابیانه، بیگدلی بر جنبه‌های قانونی تحزب در ایران تأکید کرد و گفت: در مورد جایگاه احزاب در انتخابات باید بگویم که یکی از معایب بزرگ انتخابات در کشور ما و نظام سیاسی ما فقدان جایگاه قانونی برای احزاب است. در کشور ما احزاب هیچ جایگاه قانونی ندارند و چه بسا کسانی که فعالیت حزبی می‌کنند علاوه بر اینکه یک جایگاه قانونی قابل احترام ندارند، گاهی اوقات به چشم یک متهم هم به آنها نگاه می‌کنند، که این فرد فعالیت حزبی می‌کند و عضو فلان حزب است.
او ادامه داد: لذا ما در حزبی که در حال تأسیس آن هستیم و مجوزش را گرفته‌ایم، یعنی «حزب جمهوریت ایران اسلامی» به دنبال این هستیم که برای احزاب جایگاه قانونی ایجاد کنیم. یعنی طرحی را به مجلس ببریم که در مجلس برای حزب جایگاه قانونی ایجاد شود تا بتواند در سیستم سیاسی کشور اعمال قدرت کند، به ویژه در سیستم انتخاباتی. اگر ما به این سمت حرکت کنیم و خود نظام سیاسی ما در مقابل این قانون تمکین کند خیلی از مشکلات ما حل خواهد شد.
وی در نهایت اظهار داشت: احزاب نمی خواهند با آبروی خودشان بازی بکنند. وقتی احزاب بخواهند وارد سیستم انتخاباتی شوند باید در درون خودشان یک رقابت درون حزبی ایجاد کنند و قوی‌ترین و توانمندترین و محبوب ترین نیروهای خودشان را به جامعه عرضه کنند. یا باید این کار را کرد و یا اینکه کاری کنیم که انتخابات حداقل برود به طرف انتخابات کاملا حزبی و سعی کنیم که احزاب فراگیر در کشور تشکیل بشود و انتخابات جایگاه حزبی پیدا کند. اگر ما این کار را کنیم خیلی می‌تواند مفید واقع شود.
نظر شما