ناصر حاجیان عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان نویسنده این کتاب موقعیت جغرافیایی، کاربری اراضی، اقلیم، میزان برداشتها و سراب تا پایاب این رودخانه را مورد بررسی موشکافانه قرار داده است.
از ویژگی این کتاب که در دومین نوبت در سال ۹۴ چاپ شد، می‌توان به منظور فهم مطالب، از نقشه‌های جغرافیایی، نمودارها و جداول متنوع استفاده کرده و آخرین اطلاعات آماری اشاره کرد.
این محقق در این کتاب اشاره کرده که حوضه آبریز رودخانه زاینده‌رود و استان‌های اصفهان و چهارمحال و بختیاری که در این حوضه واقع گردیدند در بخش‌های مختلف، توسط مدیریت کشور و استان‌های فوق ، بارگذاری بیش از پتانسیل حوضه شده است .بدیهی است این بارگذاری با توجه به محدودیت منابع آب این حوضه، متناسب با پتانسیل موجود نیست و مدیریت آب حوضه برای پاسخگویی به سیاست‌هایی که برای این حوضه برنامه ریزی شده، ناگزیر به تأمین آب بوده، جهت نیل به هدف فوق ، چون به صورت طبیعی، امکان آن وجود نداشته، ناگزیر به جنگ طبیعت رفته به طوریکه در غرب حوضه با تخریب کوههای زاگرس (احداث تونل‌ها) در مرکز با خشک کردن رودخانه زاینده رود و در شرق با نابود کردن تالاب گاوخونی ، باعث نابودی اکوسیستم منطقه و جلوگیری از جریان طبیعی آب رودخانه به سمت تالاب گردیده و از طرفی حقوق ، حقآبداران قدیمی را نیز دچار مشکل کرده است.
لذا در صورتی که برای معضل به وجود آمده فکری اندیشیده نشود تا افق ۱۴۰۰ بطور قطع مشکلات آبی در حدی خواهد بود که مدیریت آن ناممکن می‌شود، برای حل مشکل به وجود آمده پیشنهاد می‌شود مدیریت حوضه در بخش‌های آب، کشاورزی، محیط زیست و هواشناسی به عنوان متولی در اختیار گذاشتن اطلاعات پایه، برای برنامه ریزی در بخش های بالادستی، باید یکپارچه و تحت مدیریت واحد اداره شود سپس با باز طبیعی کردن رودخانه و تالاب با مدیریت تقاضا به خصوص در یک پروسه زمانی معقول که احتمالاً زمان زیادی را می برد مشکلات ایجاد شده را مرتفع کند در همین راستا از دادن تخصیص‌های جدید، جلوگیری و با کارهای فرهنگی در سطح دبستان تا دانشگاه، بسترسازی مناسب در جهت حل معضل به صورت ریشه ای انجام پذیرد.
نویسنده در بخش دیگری خاطرنشان می‌کند که برغم اینکه رودخانه زاینده رود مهمترین رودخانه فلات مرکزی ایران دارای ارزش حفاظتی فراوان است ولی متأسفانه تاکنون هیچ بخشی از آن تحت حفاظت رسمی قرار نگرفته و به تبع آن تالاب گاوخونی نیز به دلایل مختلف از جمله قطع پیوند جریان آب رودخانه زاینده رود، عدم اعمال مدیریت و حفاظت و اثرات سوء فعالیت‌های انسانی، تخریب شده و هم اکنون کاملاً خشک و مبدل به دشتی پوشیده از نمک شده که لاشه‌های پرندگان را در سطح آن می‌توان مشاهده کرد، در چند سال اخیر، سازمان عمران زاینده رود با همکاری سازمان‌های مسئول و ذیربط در جهت احیا و حفاظت بخش پایانی رودخانه از شهر ورزنه به طرف مصب، تالاب و مجموعه زیستگاهی اطراف آن، اقدام به احداث یک پارک طبیعت کرد، هدف از احداث این پارک، بهره برداری مطلوب و تجدید حیات پایدار تالاب، حفاظت از منابع، بهبود شرایط اکولوژیک زیستگاهی، توسعه اکوتوریسم و مراکز سیاحتی متمرکز و گسترده و همچنین آموزش توریسم برای استان اصفهان، ایران و حتی سرتاسر جهان بود. متأسفانه به دلایل مختلفی، که مهمترین آن تغییر مدیریت سازمان عمران زاینده رود بود، در روند پیگیری‌های این پروژه اختلالاتی ایجاد شد با توجه به اهمیت این مسئله در بهبود وضعیت استان امیدواریم با همکاری مسئولین مربوطه، هرچه سریعتر اقدامات لازم در جهت اجرای پروژه فوق، انجام پذیرد.
زاینده‌رود بزرگترین رودخانه منطقه مرکزی ایران است که از کوههای زاگرس مرکزی بویژه زرد کوه بختیاری سرچشمه گرفته و در کویر مرکزی ایران به سمت شرق پیش می‌رود و به تالاب گاوخونی در شرق اصفهان می‌ریزد.
این رودخانه در سال‌های به دلیل سو مدیریت، تغییرات اقلیمی، خشکسالی‌های متوالی، تراکم جمعیت و برداشت‌های بی رویه به یک رودخانه فصلی تبدیل شده است و در پایین دست بخصوص در فصول گرم سال با خشکی مواجه می‌شود.
ایران از نظر تقسیمات آبی به ۸ منطقه، ۳۸ حوضه آبریز، ۱۴۷ زیرحوضه و ۶۱۸ واحد هیدرولوژیک تفکیک شده، حوضه آبریز زاینده رود به عنوان اولین حوضه از منطقه ششم در فلات مرکزی است.(سایر حوضه‌های این منطقه عبارتند از دق سرخ، ریگ زرین و کویر سیاه کوه). این حوضه در بخش میانی فلات مرکزی ایران واقع شده و قلمرو وسیعی را شامل می‌شود. ۴۰ درصد از این حوضه کوهستانی و مرتفع و ۶۰ درصد آن کوهپایه و دشت است، شیب عمومی حوضه از سمت غرب به شرق کاهش می‌یابد و هر چه به سمت شرق می‌رویم از ارتفاع زمین کاسته شده تا جایی که مرز شرقی محدوده مورد بررسی در نزدیکی دشت‌های کویری قرار می‌گیرد.
منبع تأمین کننده آب در این حوضه، نزولات آسمانی و رواناب ناشی از ذوب برف در ارتفاعات شرق زاگرس در بخش سراب حوضه و همچنین چشمه‌ها و شاخه‌های فرعی بالادست سد زاینده رود و شاخه‌های فرعی زیردست سد زاینده رود است که در مجموع رودخانه زاینده رود را به وجود آورده اند، این رودخانه مهمترین رودخانه فلات مرکزی ایران محسوب می‌شود که حوضه آبخیز زاینده رود را زهکش نموده و به تالاب گاوخونی ختم می‌شود، در این حوضه اراضی و دشت‌های مستعد کشاورزی وجود دارد که توسط فصل اول. زاینده رود از سراب تا پایاب. آب رودخانه زاینده رود از طریق بندهای انحرافی و شبکه‌های آبیاری مدرن و سنتی نیز آبیاری می‌شود. به منظور رفع کمبود آب در منطقه کویر مرکزی حوضه سالانه حدود ۷۳۴ میلیون مترمکعب از طریق تونل اول و دوم کوهرنگ و ۱۲۰ میلیون مترمکعب از طریق چشمه لنگان به رودخانه زاینده رود منتقل می‌شود. هم اکنون نیز عملیات اجرایی مربوط به احداث سد و تونل سوم کوهرنگ با هدف انتقال سالیانه حدود ۲۵۰ میلیون مترمکعب آب به رودخانه زاینده رود، توسط شرکت آب منطق های استان اصفهان در حال انجام است.
۶۰۲۰/۶۰۲۶/
نظر شما