به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا؛ جنگ تحمیلی سالهاست که تمام شده اما یاد و نام رزمندگان و همچنین اتفاقات شگفت آوری که در آن دوره به وقوع پیوسته همچنان ماندگار است و هنوز محل بحث و تبادل نظر اهالی اندیشه و قلم قرار می گیرد؛ برای نمونه مستندنگاری از مهمترین کارهایی به شمار می رود که پس از جنگ، بسیاری از هنرمندان سینما و تئاتر یا نویسندگان و ناشران به آن همت گماشتند. رهبر معظم انقلاب حضرت آیت الله خامنه ای با در نظر داشتن این مسأله همواره در بسیاری از بیانات و پیام های خود و همچنین در یادداشت ها و تقریظات مربوط به آثار دفاع مقدس، کار در زمینه دفاع مقدس را برترین کارهای هنری و همانند جهاد در راه خدا می خوانند و به منظور تشویق هنرمندان برای ورود به این عرصه و همچنین تلاش در جهت انعکاس بین المللی فرهنگ دفاع مقدس دیدگاه های خود را در اختیار هنرمندان این عرصه قرار می دهند. این امر سبب شده آثار دفاع مقدس در کنار افزایش قابل توجه در تعداد، بر کیفیت آنها نیز افزوده شود.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا همزمان با هفته دفاع مقدس به بررسی مهم ترین کتاب هایی که در سال های اخیر در این زمینه به نگارش درآمده پرداخته و در ضمن معرفی این آثار به واکاوی مختصر آنها نیز می پردازد:
کتاب دا
کتاب دا، روایتی چشمگیر و جذاب از روزهای ابتدای ورود دشمن به خرمشهر را از زبان سیده زهرا حسینی بیان می کند. او در کنار مردان و پسران خرمشهری تا آخرین ذره توان خود در وقایع خرمشهر ایستادگی کرد تا شهر به دست دشمن متجاوز بعثی نیافتد. از ویژگی‌های اصلی این کتاب جزیی‌نگری نویسنده و راوی است که همین نکته حوادث و لحظه وقوع آن را برای خواننده زنده می کند. کتاب دا به قلم، گردآوری و تنظیم سیده‌زهرا حسینی از سوی انتشارات سوره مهر به چاپ رسیده است و طبق گزارش‌ها چند ماه بعد از انتشار به چاپ سه رقمی رسید که برای یک کتاب خاطره‌نویسی که دارای فضایی تلخ و آزاردهنده است، شگفت‌انگیز به‌نظر می‌رسد.
این کتاب که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، مهمترین و تاثیرگذارترین کتاب در زمینه خاطره‌نگاری جنگ هشت ساله ایران و عراق محسوب می‌شود، به وسیله پال اسپراکمن دانشیار ادبیات و زبان فارسی در دانشگاه راتگرز ایالت نیوجرسی آمریکا به زبان انگلیسی نیز ترجمه شده و به وسیله انتشارات مزدا در آمریکا به چاپ رسیده است. در همین ارتباط آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب می فرمایند: «کتاب «دا» که حقاً و انصافاً کتاب بسیار خوب و قابل طرح در سطح جهانی است، مربوط به بخش کوچکی از وقایع جنگ تحمیلی است و این نشان می‌دهد که هشت سال دفاع مقدس دارای ظرفیت تولید هزاران کتاب به منظور انتقال فرهنگ و ارزش‌های اسلامی و انقلابی به جامعه و جهان است ... این کتاب در گستره کشور هنوز شناخته نشده است؛ در حالی که چند صد هزار تا حالا چاپ کردید. اگر «دا» شناخته شود، میلیون‌ها نسخه از این کتاب فروش خواهد رفت و میلیون‌ها نفر از محتوای این کتاب بهره خواهند برد... شما هزار کتاب «دا» می‌توانید تولید کنید. «دا» یک رگه ارزشمند است که در معدن پیدا کردید، این راه را ادامه دهید.»
کتاب من هم گریه کردم
انتشارات سوره مهر به عنوان یکی از ناشران فعال در حوزه دفاع مقدس به تازگی داستان زندگی جانباز شیمیایی ابراهیم سعادت‌فر را در قالب کتاب من هم گریه کردم منتشر کرده است. این کتاب، داستان زندگی و حضور در جنگ جانباز شیمیایی ابراهیم سعادت‌فر را به قلم عباس میرزایی روایت می کند. کتاب داستان زندگی ابراهیم پس دست جانباز ۷۰ درصد دفاع مقدس است که نام فامیلش را تغییر داده و اکنون با فامیل سعادت‌فر شناخته می‌شود. جانبازی که در سیاه چادر یک خانواده عشایر، در روستای چناران از توابع شهرستان جیرفت در استان کرمان به دنیا آمده و کودکی را در آنجا گذرانده است، در ۱۳ سالگی در تظاهرات ضد رژیم شاهنشاهی شرکت داشته و در ۱۵ سالگی به عرصه جنگ قدم می‌گذارد و پنج سال در جبهه جنگ با رژیم بعث عراق مبارزه می‌کند و در این میان مجروح و شیمیایی می‌شود.
داستان کتاب من هم گریه کردم که بیانی زیبا و جذاب از فراز و نشیب‌های زندگی سعادت‌فر دارد در ۱۲ فصل گردآوری شده است. ابتدای کتاب با کودکی سعادت‌فر شروع شده و با سفر او به اتریش و آلمان برای درمان و بازگشت به ایران ادامه می‌یابد. از مخالفت برای جبهه رفتن به دلیل سن کم تا ورود او به جبهه‌های جنگ، قدم به قدم پیش رفتن با او در لحظات حساس زندگی در جبهه، عملیات‌ها، پیروزی‌ها، شکست‌ها و روایت دردناک شهادت دوستان و برادر او در طول این پنج سال، شیمیایی و مجروح شدن، سفر به اتریش و آلمان برای درمان دردی که دائم با اوست و روزهایی که در بیمارستان زالسبورگ می‌گذراند و... همه و همه به گونه‌ای بیان شده که خواننده را تا پایان با خود نگه می‌دارد و فضا را برای او بازسازی می‌کند. در بخشی از کتاب می‌خوانید: «اسم خانه اطلاعات را ابراهیم هندوزاده گذاشته بود روی محل استقرارمان در کنار نهر علی‌شیر. خانه‌یی محلی که توی آن با بلوک و چوب و گونی‌های شن پناهگاهی ساخته بودیم. سنگری زیر سقف خانه داشتیم. گرچه زیاد محکم نبود. این را بعداً فهمیدم. وقتی راکت شیمیایی خورد وسط سفره صبحانه‌مان.»
کتاب پایی که جا ماند
این کتاب در واقع یادداشت‌های روزانه سید ناصر حسینی پور از زندان های مخفی عراق است که انتشارات سوره مهر منتشر کرده است. سید ناصر حسینی پور این کتاب را با ۱۵ فصل، به گروهبان عراقی، ولید فرحان سرنگهبان اردوگاه ۱۶ تکریت که در زمان اسارت، او را بسیار شکنجه و آزار داده، تقدیم کرد.
سوره مهر در چکیده ای از کتاب آورده است: «سید ناصر ۱۴ ساله است که به جبهه می‌رود و ۱۶ ساله است که در آخرین روزهای جنگ در جزیره مجنون به اسارت عراقی‌ها درمی‌آید؛ او به روایت اتفاقاتی که در جبهه و دوره اسارت گذرانده، پرداخته است، همچنین به شهادت همرزمانش، رفتار خشونت آمیز عراقی ها با اسرای ایرانی و حتی اسیران مجروح از جمله خود او... او در بازداشت گاه های مختلف مورد ضرب و شتم قرار می گیرد و بازجویی می شود ولی هرگز به عقایدش پشت نمی کند. در آبان ۱۳۶۶خورشیدی، در سالگرد شهادت برادرش، سید هدایت‌الله، می‌داند که خانواده برای هر دوی آنها مراسم برگزار کرده‌اند. چند روز مانده به آزادی‌اش می‌شنود که بازرسان سازمان صلیب سرخ قرار است برای نام‌نویسی آنها بیایند! ... روز پنجشنبه ۲۲ شهریور ۱۳۶۹خورشیدی، اتوبوسی سید ناصر و اسرای دیگر را به فرودگاه بغداد می‌برد و آنجا سوار هواپیما شده و عازم ایران می‌شوند.»
آیت الله خامنه ای در ستایش این اثر ضمن برشمردن ارزش های این کتاب و تجلیل از نویسنده آن یادآور شدند: تاکنون هیچ کتابی نخوانده و هیچ سخنی نشنیده ام که صحنه های اسارت مردان ما در چنگال نامردمان بعثی عراق را، آن چنان که در این کتاب است به تصویر کشیده باشد. این یک روایت استثنایی از حوادث تکان دهنده ای است که از سویی صبر و پایداری و عظمت روحی جوانمردان ما را و از سویی دیگر پستی و خباثت و قساوت نظامیان و گماشتگان صدام را، جزء به جزء و کلمه به کلمه در برابر چشم و دل خواننده می گذارد و او را مبهوت می کند. احساس خواننده از یک سو شگفتی، تحسین و احساس عزت است، و از سویی دیگر: غم، خشم و نفرت.
کتاب دختر شینا
این کتاب خاطرات زندگی قدم‌خیر محمدی کنعانی همسر سردار شهید حاج ستار ابراهیمی هژیر را به قلم بهناز ضرابی‌زاده به رشته تحریر درمی آورد. این اثر از دوران کودکی راوی تا زمان مرگ همسرش ستار ابراهیمی هژیر را روایت می‌کند. کتاب به ابعاد زندگی یک دختر نوجوان و نحوه ازدواج و ورود وی به زندگی مشترک او می پردازد. مطابق آنچه در مقدمه کتاب آمده است، قدم خیر محمدی کنعان در ۱۷ دی ۱۳۸۸ خورشیدی درحال روایت خاطراتش درگذشته است. کتاب روایت واقعی از اوضاع شهرها و خانواده‌های درگیر جنگ را ارایه می‌کند و از فراواقع‌گرایی به صورت مثبت و منفی دوری کرده و تصویری ملموس را به خواننده نشان می‌دهد.
می‌توان گفت که دختر شینا، زندگی یکی از هزاران زن صبوری را روایت می کند که حالا نسل‌شان در حال انقراض است. باید داستان زندگی دختر شینا را برای دختران امروز بازگو کرد، پیش از آن که ریشه درخت کهنسال و مهربان مادری بخشکد. دختر شینا روایت پایان خوش زنی است که چون خیالش از عهد و پیمان مردم با ولایت فقیه و ادامه حیات انقلاب اسلامی راحت شد، فردای نهم دی سرش را بر بستر گذاشت و هفت روز بعد پر کشید.
بهناز ضرابی‌زاده نگارنده این اثر درباره شخصیت راوی کتاب می‌نویسد: «این موضوع برای من بسیار تامل برانگیز بود، زنی که در روستا زندگی می‌کرد به فضای شهر آمده و به تنهایی در اوج جوانی، تمام هم و غمش بزرگ کردن فرزندانش شده بود بنابراین تصمیم گرفتم درباره فراز و نشیب‌های زندگی این زن با او مصاحبه کنم.»
این کتاب که به زبان‌های ترکی استانبولی، انگلیسی و عربی نیز ترجمه شده است، در شانزدهمین دوره جایزه کتاب سال دفاع‌مقدس به‌عنوان اثر برگزیده و در بخش خاطره شفاهی انتخاب شد.
داستان‌های شهر جنگی
داستان‌های شهر جنگی مجموعه‌ای از ۶ داستان کوتاه از حبیب احمدزاده را به همراه ضمیمه‌ای از نامه‌های نویسنده این اثر به راجرز فرمانده ناو آمریکایی و پاسخ نظامیان آمریکایی به او را به تصویر می کشد. داستان‌های کوتاه حبیب احمدزاده در کتاب داستان‌های شهر جنگی که برنده بهترین کتاب داستان کوتاه دفاع‌مقدس در ١٣٧٨ خورشیدی و جزو برترین‌های ۲۰ سال داستان‌نویسی دفاع‌مقدس در ١٣٧٩ خورشیدی شده، به چاپ‌های پرشماری رسیده که تمام چاپ‌ها توسط انتشارات سوره مهر به بازار عرضه شده است. احمدزاده در هر داستان از جنبه و دیدی متفاوت به جنگ ایران و عراق می پردازد. داستان‌های این کتاب همه واقعیت‌گرا است و با ۲ شیوه زاویه دید، روایت می شود؛ یکی به طریق واگویه یا به شکل دوم شخص مفرد و دیگری اول شخص که گاهی به شکل تک گویی نمایشی بیان شده است.
باید به این نکته نیز اشاره کرد که داستان‌های این کتاب تاکنون مبنای ایده و الهام برای ساخت چند فیلم سینمایی و تلویزیونی قرار گرفته‌اند که فیلم اتوبوس شب از آن جمله است. همچنین نسخه انگلیسی کتاب داستان‌های شهر جنگی (city under siege) نوشته حبیب احمدزاده با ترجمه پال اسپراکمن، توسط انتشارات مزدا در آمریکا منتشر شده و علاوه بر آن کتاب داستان‌های شهر جنگی به زبان فرانسه و عربی نیز ترجمه شده است.
از ویژگی‌های دیگر بعضی از این داستان‌ها، روایی بودن آن‌هاست. در این داستان‌ها انسان ها در ۲ سوی جنگ از حیث فردیت و موقعیت برابر هستند. احمدزاده تلاش در خلق انسان‌هایی دارد که جدای از عقاید سیاسی و شرایط نظامی که آنها را در مقابل هم قرار داده است در گلوگاه‌ها و تنگناهای پیش روی خود، تنها انسانیت را برای عبور از این مسیر دشوار انتخاب کرده‌اند. در این مجموعه با سبک نوشتاری منحصر به فردی از سوی احمدزاده همراه شده‌ایم؛ استفاده از جملات کوتاه، اما بدون وقفه که با استفاده از حروف ربط ساده به یکدیگر متصل می‌شوند. این شیوه نگارشی با ایجاد تعلیق و هیجان، خواننده را به نوعی با خود تا انتها همراه می‌کند.
داستان‌های شهر جنگی برنده جایزه بهترین کتاب داستان کوتاه دفاع‌مقدس در ۱۳۷۸ خورشیدی شده است. همچنین این کتاب جزو برترین‌های جشنواره ۲۰سال داستان‌نویسی دفاع‌مقدس در ۱۳۷۹ خورشیدی شده است.
منابع:
سخنان رهبری در دیدار جمعی از مسوولان حوزه هنری و دست اندرکاران تولید و انتشار کتاب ۲۰/۲/۱۳۸۹.
«داستان های شهر جنگی»، سایت انتشارات سوره مهر
«ادبیات دفاع مقدس»، سایت کتابخانه دیجتال نور
نظر شما