به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری، یک سال قبل در روز دوم اکتبر سال ۲۰۱۸ میلادی (۱۰ مهر ۱۳۹۷) اتفاقی در کنسولگری عربستان در استانبول رخ داد که اعتبار بین المللی عربستان سعودی را که با بذل و بخشش دلارهای نفتی به دست آمده بود به باد فنا داد. در حالی که تجاوز چند ساله ریاض به یمن و کشتار ده ها هزار شهروند غیرنظامی که بیشتر آن ها زن و کودک بودند نتوانست جامعه بین المللی را نسبت به سیاست و روحیه حاکمان سعودی هوشیار سازد، اما قتل فجیع «جمال خاشقجی» خبرنگار عربستانی روزنامه «واشنگتن پست» آمریکا در یک مکان دیپلماتیک خارجی تقریبا هر چه را که دربار ریاض به ویژه «محمد بن سلمان» ولیعهد جوان این کشور رشته بود، پنبه کرد.
دامنه این اقدام به اندازه ای گسترده بود که حتی سازمان ملل متحد هم نسبت به آن واکنش نشان داد و باصراحت دولتی بودن قتل خاشقچی را مورد تایید قرار داد. موج محکومت های بین المللی در سرتاسر جهان، گزارش سازمان مرکزی اطلاعات آمریکا (سی آی ای) و تصویب چند قانون تحریمی ضد عربستان در کنگره آمریکا تنها یکی از پیامدهای اقدام فرستادگان ریاض بود که بعدها مشخص شد روزنامه نگار منتقد را شکنجه، تکه تکه و با اسید به طور کل محو و نابود کردند.
اعترافی از سر استیصال
در چند روز گذشته اعتراف تلویحی «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی به مسئول دانستن خود در این اتفاق نشان از موج عظیمی دارد که این حادثه که برخی آن را اقدامی نابخردانه و بچگانه توصیف کردند، علیه ریاض به راه انداخت. محمد بن سلمان در گفت وگو با شبکه «سی. بی. اس» آمریکا ادعا کرد که وی دستور قتل خاشقچی را نداده و از این اتفاق اطلاع نداشته است اما به عنوان رهبر عربستان خود را مسئول می داند که برخی نیروهایی زیر مجموعه دولت وی این جنایت را مرتکب شده اند.
سخنان محمد بن سلمان در مصاحبه پخش شده اخیر که برخی آن را مربوط به ماه های اولیه پس از قتل خاشقجی می دانند، بسیار خبرساز شد زیرا در عین ناباوری وی رویکردی را اتخاذ کرده است که به طور کلی با یافته های پیشین جهان در تناقض است. همه اطلاعات نشان از آن دارند که عاملان ارتکاب از نزدیکترین افراد به ولیعهد بودند و با هواپیمای دولتی و تجهیزات خاص اطلاعاتی به ترکیه سفر کردند و حتی در برخی مراحل انجام جنایت به صورت مستقیم از ریاض دستور گرفته اند. با اینحال ولیعهد سعودی داشتن نقش مستقیم در این امر را رد می کند. تارنمای نشریه شبکه خبری «ان. بی. سی نیوز» در گزارشی با بیان این موضوع آورده است وی مسئولیت کامل این اقدام را پذیرفت اما صدور دستور قتل خاشقچی را رد کرد. وی در پاسخ به این پرسش که چرا از این موضوع اطلاع حاصل نکرده است عنوان داشت کشورش ۲۰ میلیون جمعیت دارد و قادر نییست به طور کامل ۳ میلیون کارمند عربستان را تحت نظر بگیرد.
به نوشته این گزارش، اگرچه ریاض در نهایت ۱۱ نفر را در ارتباط با قتل خاشقچی دادگاهی کرد اما برخی از این افراد رابطه نزدیکی را با ولیعهد داشته اند. نکته مهم دیگر از نگاه این رسانه آن است که جامعه بین المللی نه تنها در مسیر برگزاری این دادگاه هیچ نقش نداشت بلکه عربستان سعودی اجازه فعالیت بازرسان بین المللی را در این کشور نداد.
بسیاری از تحلیلگران سیاسی اعتقاد هنوز حاشیه های قتل خاشقجی تمام نشده است و فشار بر بن سلمان از سوی اروپا و حتی قانونگذاران آمریکایی ادامه دارد و ولیعهد این کشور با پذیرش مسئولیت قتل در تلاش است از این فشارها بکاهد و در واقع پرونده را مختومه کند. گویا هنوز برخی جریان ها با اهداف سیاسی فشارهایی را بر دربار سعودی وارد می کنند و وی با این اعتراف گامی را در مسیر پایان دادن به آن ها برداشت.
ضرورت توجه به جنایات سعودی در خاورمیانه
از جمله پیامدهای جنایت نیروهای اطلاعاتی عربستان در ترکیه آن بود که افکار عمومی جهان به طور کامل با خط مشی های مورد قبول ریاض آشنا شد. یکی از رسانه های بین المللی که از همان ابتدا موضوع قتل خاشقچی را به شدت برجسته ساخت شبکه قطری «الجزیره» بود. محاصره قطر از سوی عربستان سعودی عاملی بود که گزارشگران این غول رسانه ایی خاورمیانه ابعاد گوناگونی از این جنایت را بررسی کند و گزارش های مبسوطی را به همراه جزئیات به افکارعمومی جهان ارائه دهد.
این شبکه خبری روز گذشته نیز به مناسبت سالگرد این اتفاق گزارش کاملی را در مورد زیر و بم قتل خاشقچی منتشر کرد و نوشت خاشقچی روزنامه نگاری بود که در دوره ای از مشاوران و نزدیکان دربار سعودی به شمار می رفت؛ اما مورد غضب قرا گرفت و در سال های آخر به تبعیدی خودخواسته رفت زیرا (در سال ۲۰۱۷) به وی دستور داده شده بود «خفه شو». با این حال وی شروع به انتقاد از محمد بن سلمان و سرکوب مخالفان ریاض کرد و به گفته رسانه های ترکیه ۱۵ افسر اطلاعاتی سعودی این جنابت را انجام دادند. حتی سازمان ملل متحد تحقیقی را در مورد این قتل انجام داد و نه تنها مسئولیت آن را با دولت ریاض دانست بلکه اعلام داشت شواهد و اسناد متقن این قتل را به محمد بن سلمان مربوط می داند.
به نوشته الجزیره، پیش از قتل خاشقجی، ولیعهد سعودی به یکی از مشاوران خود گفته بود که با گلوله انتقادهای وی را خاموش کنند، اما هراس از واکنش های بین المللی مانع این اقدام شد. افزایش انتقادهای این روزنامه نگار ریاض را بر آن داشت تا به هر قیمتی این منتقد را ساکت کند. محمد بن سلمان اندکی پس از ناپدید شدن خاشقچی، در گفت وگو با رئیس جمهوری آمریکا وی را یک اسلامگرای خطرناک توصیف کرد.
البته به نظر نمی رسد با همه تلاشی که ریاض به کار می بندد قرار نیست از میزان فشارهای بین المللی علیه دربار این کشور در قتل خاشقچی کاسته شود. حتی برخی رسانه ها از تلاش ترکیه برای تغییر کنسولگری سعودی در استانبول به موزه ای برای خاشقچی خبر دادند. مقام های ترکیه ای هم اعلام کردند به تحقیقات در زمینه رون ساختن ابعاد ناشناخته این پرونده ادامه می دهند.
توجه به سیاست های ریاض و تلاش برای متوقف کردن تجاوزگری سعودی ها از جمله خواسته های جهانی است. روزنامه «واشنگتن پست» در گزارشی آورده است در پرونده های یمن و خاشقچی باید عدالت به اجرا در آید زیرا برای قتل این منتقد گروهی از ریاض اعزام شدند و از طرف دیگر عربستان با همراهی امارات کشور یمن را نابود ساخت. تاکنون با اینکه دولت سعودی تلاش کرد تا هرگونه ارتباط با قتل را تکذیب کند اما فشارهای بین المللی آن را وادار به اعتراف دست داشتن اتباع سعودی در قتل کرد.
این گزارش افزود: اگرچه قتل جمال خاشقجی جهان را بهت زده کرد اما یمنی ها از این اقدام تعجب نکردند زیرا عربستان سعودی همین میزان از جسارت و بی رحمی را در این کشور مرتکب می شود و هنگامی که در برابر جامعه بین المللی قرار می گیرد دیگران را مقصر می داند. ... خاشقچی یکی از افرادی بود که از سال ۲۰۱۱ خواستار تغییرات دموکراتیک در عربستان بود و مورد خشم حکومت قرار گرفت. وی ایجاد صلح در یمن را هم دنبال می کرد و در خلال این جنگ بارها خواستار مصالحه ای تاریخی شد.
به اعتقاد تحلیلگران در دو سو باید عربستان پاسخگو باشد. در مورد قتل خاشقجی باید بررسی های بیشتری صورت بگیرد و برای پایان دادن به جنگ ائتلاف سعودی به یمن اقدام شود. پیگرد قانونی همه افرادی که جنایات جنگی را علیه یمن مرتکب شدند، حتی انگیزه های بیشتری را برای راه اندازی محاکمه عاملان قتل خاشقچی پدید می آورد. به نوشته واشنگتن پست، «میزان قساوت های سعودی در خاورمیانه بی شمار است و عدالت واقعی باید شامل همه قربانیان آن شود».
نظر شما