پیشکسوتان نیازمند حقوق برابرند

سازمان ملل در سال ۱۹۸۲، شورای جهانی سالمندی را تشکیل داد. این شورا اول اکتبر را به عنوان روز جهانی سالمندان نامگذاری کرد که هر ساله از طرف این سازمان جهانی شعاری برای این روز مشخص می شود. شعار هفته جهانی سالمند که امسال در ایران مصادف با سوم تا نهم مهر ماه بود، «فرصت های برابر برای تمام سنین» مشخص شد تا کشورها در این خصوص برنامه ریزی های مناسبی را برای قشر سالمند داشته باشند.

این ایام، فرصتی برای طرح ایده ها و سیاست های گوناگون در راستای محقق شدن حقوق سالمندان در جامعه است؛ سایر کشورهای جهان نیز همزمان با روز جهانی سالمند با اخذ تصمیمات مختلف در جهت بهبود سلامت جسمی و روحی سالمندان گام برمی دارند.

براین اساس اسامی هفته سلامت در کشور با عناوین «روز سالمند، سلامت و سبک زندگی سالم»، «روز سالمند و همبستگی در بستر خانواده و جامعه»،  «روز سالمند، سنت‌های دیرین فرهنگی، دینی و تکریم منزلت آنان»، «روز سالمند، رفاه اجتماعی و محیط توانمند ساز»،  «روز سالمند، عدالت، حقوق شهروندی و حمایت‌های قانونی»، «روز سالمندی فعال و مشارکت اجتماعی» و «روز سالمند و سازمان‌های مردم نهاد» اعلام شده است.

هرچند که همواره بسیاری از مردم درجهت بهبود وضعیت جسمی و روحی سالمندان اقدامات قابل توجهی انجام می دهند اما نمی توان تنها به این موضوعات اکتفا کرد. مشکلات گروه سنی سالمند به سیاست گذاری های کلان دولتی نیز نیاز دارد، گاهی مشاهده می شود که مردم سالمندان خویش را رها کرده و در نهایت این قشر با بسیاری از مشکلات روحی و جسمی دست به گریبان هستند.

از سوی دیگر براساس آمارها امروز جمعیت سالمندان در جهان رو به افزایش است، با افزایش جمعیت سالمندی در یک کشور، دولت باید به فکر تامین نیازها و همچنین ایجاد یک زندگی آبرومندانه برای این قشر باشد.

در ایران نیز جمعیت سالمندان روند رو به افزایش دارد، به گفته سعید نمکی وزیر بهداشت درمان و آموزش پزشکی در حال حاضر ۸.۳ درصد جمعیت کشور، سالمند تلقی می شوند که در آینده نزدیک  این رقم به ۱۶ درصد و بعد از آن به ۲۸ درصد جمعیت خواهد رسید.

وی همچنین در ادامه اعلام کرد که دومین اتفاق در مباحث جمعیتی ایران که با آن مواجه خواهیم بود این است که درآینده جمعیت زنان سالمند از مردان سالخورده پیشی می گیرد به دلیلی اینکه در کشورهای در حال توسعه با توجه به مراقبت های سلامت ویژه زنان و کودکان به نوعی سلامت مردان مغفول می ماند.

همچنین اصغر دالوندی رئیس کل سازمان نظام پرستاری کشور با اشاره به این که آمارها نشان می‌دهد در سال ۱۴۳۰، درصد جمعیت سالمند ایران از میانگین آسیا و حتی میانگین جهانی نیز بیشتر خواهد شد و به ٣٠ درصد جمعیت می رسد، اظهار داشت: امروزه درصد چشمگیری از جمعیت جهان را سالمندان تشکیل می دهند و با توجه به افزایش امید به زندگی در بسیاری از کشورهای جهان، شمار سالمندان افزایش یافته است. سالمند به فردی اطلاق می شود که بیش از٦٠ تا ٦٥ سال سن داشته باشد و ممکن است به علت عوارض ناشی از افزایش سن و تغییرات فیزیولوژیک نیاز به حمایت، مراقبت و توانبخشی داشته باشند.

کارشناسان معتقد هستند که دولت ها برای برقراری رفاه سالمندان باید مبارزه با فقر، تأمین اجتماعی، فراهم آوردن امکانات آموزشی و فراغت برای سالمندان، خدمات شهری ویژه معلولین، گسترش حمل و نقل عمومی ایمن و کارآمد، توسعه فضاهای سبزو پیاده روهای عریض را در اولویت های خود قرار دهند.

همچنین آموزش بهداشت و توسعه خدمات پیشگیری، درمانی و مددکاری  به ویژه برای سوانح سالمندی مانند سقوط از بلندی از دیگر نیازهای سالمندان مطرح شده است.

به گفته کارشناسان، غفلت و بی توجهی به نیازهای سالمند در واقع به نوعی سالمندآزاری است که با فشارهای اجتماعی و عدم حمایت اجتماعی نیز هماهنگی دارد. هزینه عاطفی و مالی مراقبت دشوار و مستمر از سالمند نیز یکی دیگر از دلایل سالمندآزاری بویژه برای افراد ناتوان مالی و آگاهی محسوب می شود.

همچنین با توجه به شیوع بیماری های گوناگون، محدود بودن مراکز نگهداری سالمندان و هزینه سنگین نگهداری از آنها گاهی دیده شده که برخی فرزندان در برابر نگهداری والدین خود سلب مسولیت کنند، بنابراین در این مواقع دولت ها باید حقوق گروه سالمند را درنظر گیرند.

در نهایت دولت ها با توجه  به آمار افزایش روزافزون سالمندان موظف هستند که  موضوع سلامت و رفاه آنها در دوران پیری را مد نظر قرار دهند.  

گرامیداشت سالمندان، ارج نهادن بر کل جامعه است

حسین باهر روانشناس در گفت و گو با خبرنگار ایرنا تاکید کرد: سالمند آیینه تمام نمای جامعه است، همه انسان ها به سوی سالمندی حرکت می کنند از این رو رفتار کشورها با سالمندان معرف فرهنگ جامعه است.

وی افزود: در واقع گرامیداشت سالمندان، ارج نهادن بر کل جامعه محسوب می شود، مسوولان کم توجه به سالمندان باید انتظار داشته باشند که در آینده ای نه چندان دور، با خود آنها نیز رفتاری ناپسند شود.

این روانشناس معتقد است که سالمندان سال های طولانی برای جامعه زحمت کشیده اند و پیشکسوت هستند و می توان از خدمات و تجربیات این افراد نیز بهره مند شد.

باهر با اشاره به اینکه سرنوشت هر کشوری بیشتر به خدمات افراد بالا و پایین هرم سنی یعنی میانسالان و کودکان بستگی دارد، یادآورشد: این دو گروه سنی همواره در جهت خدمت به دیگران آماده اند و کمتر کاری را برای رضایت خود انجام می دهند، بنابراین باید با یک دست، افراد بالای هرم سنی و با دست دیگر افراد پایین این هرم را نگه داشت.

وی همچنین درباره شعارهای انتخابی برای هفته سالمند، گفت: شعاربدون شعور بی فایده است یعنی در واقع باید حرف با عمل توام باشد.

این روانشناس معتقد است که باید به حقوق زیستی، مادی، رفاهی و عرفانی سالمندان مورد توجه باشد، افراد بازنشسته و میانسال توان جسمی پایینی دارند، بنابراین باید کمک هزینه های بسیاری برای آنها در نظر گرفته شود.

باهر افزود: مکان های تفریحی و فضای سبز برای تفریح سالمندان در نظر گرفته شود، همچنین برای بهبود حال عرفانی این قشر از آنها خواسته شود که خاطران و تجربیات خود را در اختیار دیگران قرار دهد تا سالمند احساس بیهودگی نکند.

پیر شدن جمعیت ایران و لزوم برنامه ریزی برای آن 

سالمندان برای گذران زندگی طبیعی نیازمند تدابیر مناسبی در حوزه های بهداشت و درمان، رفاه و امنیت مالی هستند. آنها به دلیل کاهش توانایی های جسمی باید با مراقبت های مناسب و شناخت درست، دوره کهولت خود را به بهترین شکل ممکن سپری کنند.

همزمان با هفته سالمند سند ملی سالمندان پس از تدوین یکساله از سوی سازمان برنامه و بودجه کشور به دستگاه‌ها و نهادهای عضو شورای ملی سالمندان ابلاغ شد. سند ملی سالمندان با همکاری سازمان بهزیستی به عنوان متولی شورای ملی سالمندان، سازمان برنامه و بودجه و وزارت بهداشت به عنوان متولیان این حوزه نوشته شده است.  

این سند منجر به هم راستایی و هم افزایی بین سازمان‌ها و دستگاه‌های ذی ربط از جمله، وزارتخانه های بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، شهرداری تهران، سازمان بهزیستی و سازمان‌های مردم نهاد در حوزه سالمندان شده و نقطه عطفی برای خدمت رسانی دقیق، علمی و بهتر به سالمندان محسوب می‌شود و با درنظرگرفتن وضعیت سیمای سلامت سالمندان بسیار کمک کننده است.

براساس این سند در حوزه سلامت، حوزه‌های رفاه سالمندان، سلامت جسمی و روانی پوشش داده می‌شود، ضمن اینکه در حوزه رفاه نیز موضوع هایی مانند اشتغال، معیشت و حمایت‌هایی که باید از سالمندان صورت گیرد، مورد توجه قرار می‌گیرد.

در نهایت روند تغییرات جمعیتی کشور به‌گونه‌ای است که در آینده نزدیک، یک دوره سالخوردگی جمعیت فشرده را پیش‌رو دارد. تعداد سالمندان رشد پیدا می کند و تعداد افراد بالای ۶۰ سال به حدود ۳۰ میلیون نفر می رسد.

نکته قابل توجه در این میان این است که جامعه باید برای حمایت از سالمندان و برآورده شدن نیازهای آنها در دهه های اخیر آمادگی داشته باشد.