معمولا در فعالان حوزه موسیقی، خوانندگان از بیشترین و آهنگسازان و تنظیم کنندگان از کمترین اشتهار برخوردار هستند. اگرچه هنر خوانندگی را نباید دستکم گرفت و کم نیستند خوانندگانی که نقش قابل ستایشی در موسیقی کشورمان داشتند اما آهنگسازی و تنظیم کردن ملودی از فنون دشوار این هنر است که کمتر بچشم می آید در حالیکه جلوه خوانندگی مدیون زحمات و استادی آنان است.
همچنین در بحث آهنگسازی، موزیسین ها اغلب براساس حس و قریحه خود آثاری را می آفرینند و برخی نیز رشته آهنگسازی (کمپوزسیون) را می گذرانند که استاد مرتضی حنانه از جمله بهترین آنان است.
مرارت و دشواری در گذراندن رشته آهنگسازی که پس از دانش آموختگی صاحب عنوان "کمپوزیتور" یا "کمپوزر" می شوند از جمله مواردی است که "فرهنگی نویسان" کمتر به آن پرداخته اند درحالیکه شرح حال زندگی هنری، جایگاه آنان در موسیقی فاخر و ارزشمند باید بخوبی تبیین شود.
معرفی هرچه بیشتر آهنگسازان بزرگ کشور از جمله استادان علیرضا مشایخی، نادر مشایخی، فرهاد مشکات، فرهاد فخرالدینی، احمد پژمان، هوشنگ استوار، بهزاد رنجبران، حسین دهلوی، حسین علیزاده، شاهین فرهت، هرمز فرهت، لوریس چکناواریان، مرتضی حنانه و ده ها تن دیگر بطور یقین شناخت و معرفت مخاطبان را به موسیقی فاخر افزایش خواهد داد.
حنانه را می توان به نوعی ادامه دهنده راه کلنل علینقی وزیری دانست چرا که تبدیل موسیقی ایرانی از تک صدایی (هموفونیک) به چند صدایی (پولیفونیک) از دغدغه های اصلی او بود و همواره اعتقاد داشت که آثار آهنگسازان ایرانی باید قابلیت اجرا با ارکسترهای بین المللی را داشته باشد.
**تولد و فعالیت موسیقیایی
مرتضی حنانه فرزند مهندس محمد حنانه ، موسس دبیرستان ایرانشهر در یازدهم اسفند ماه ۱۳۰۱ خورشیدی در تهران دیده به جهان گشود و پس از پایان دوره ابتدایی، به اصرار پدر در هنرستان موسیقی به تحصیل مشغول شد.
در آن زمان ، هنرستان موسیقی ۱۰ نفر از موسیقیدانان را از چکسلواکی برای آموزش به هنرآموزان هنرستان استخدام کرده بود که مرتضی حنانه آموختن ' هورن ' (ساز بادی برنجی) را زیر نظر ' رودولف اوربانتس ' آغاز کرد و بعدها به عنوان نوازنده هورن اول ارکستر سمفونیک تهران مشغول به کار شد.
حنانه به رغم تعطیلی هنرستان موسیقی به دلیل جنگ جهانی دوم ، با همکاری چندتن از موسیقیدانان نظیر غلامحسین غریب، حسن شیروانی و فریدون فرزانه کنسرت‌هایی را به طور آزاد در تالارهای انجمن‌های فرهنگی و هنری برپا کرد که پس از چندی با پیوستن پرویز محمود به این جمع فعالیتشان گسترده تر شد.
در سال ۱۳۲۸ ، مرتضی حنانه همراه با دوستانش غلامحسین غریب، حسن شیروانی و جلیل ضیاپور نشریه فرهنگی و پیشرو ' خروس جنگی ' را بنیاد گذاشت ، نشریه ای که قرار بود برای این هنرمندان جوان و پیشرو سنگر محکمی برای دفاع از نظراتشان باشد.
وی در همین سال‌ها اثر معروف خود "سوییت شهر مرجان" را بر روی قصه‌ای از غلامحسین غریب به پایان رساند. اجرای این اثر با ارکستر سمفونیک تهران به رهبری گریگوریان شهرت فراوانی را برای حنانه در پی داشت. وی پیش از آن یک فانتزی، یک کاپریس برای پیانو و ارکستر و همچنین یک ارتوریو با عنوان "بهرام یشت" نوشته بود ولی هیچ کدام چون سوئیت شهر مرجان برای او موفقیت به همراه نیاورد.
با برگزاری جشن هزاره بوعلی سینا در سال ۱۳۳۲ ، این هنرمند فقید آثار خود را در حضور شرق شناسانی که برای شرکت در این رویداد دعوت شده بودند با همسرایی و ارکستر سمفونیک اجرا کرد و بشدت مورد توجه حضار قرار گرفت تا جایی که سفیر وقت ایتالیا بورس هنری آن کشور را در اختیار وی قرار داد و حنانه برای تکمیل تحصیلات و مطالعات خود در رشته‌های گوناگون هنری، بویژه موسیقی به آن کشور عزیمت کرد.
مرتضی حنانه در مرکز عالی موسیقی واتیکان به تحصیل پرداخت و درباره موسیقی مذهبی ایتالیا پژوهش کرد. در همین زمان موسیقی متن فیلم " عروس دجله" ساخته نصرت‌الله محتشم را ساخت.
پس از دانش آموختگی در انستیتوی موسیقی واتیکان در سال ۱۳۴۰ به ایران بازگشت و در محافل فرهنگی هنری به عنوان پرکارترین موسیقیدان "آوانگارد" (پیشرو) بر سر زبان ها افتاد.
این استاد موسیقی در سال ۱۳۴۱ ارکستر بزرگ تازه‌ای را به نام "فارابی" بنیاد کرد و آثار خود و دیگران را به اجرا درآورد. ارکستر فارابی در طول هفت سال فعالیتش نزدیک به ۸۰ قطعه از آفریده‌های آهنگسازان ایرانی را بر روی صحنه برد که همگی در رادیو ضبط شد.
در سال ۱۳۴۲ علاوه بر تدریس سازبندی (ارکستراسیون) و اداره کلاس هورن در هنرستان عالی موسیقی، به عضویت شورای عالی موسیقی رادیو ایران در آمد و در همین زمان ارکستر سمفونیک رادیو ایران را به نام ارکستر فارابی پایه‌گذاری کرد. این ارکستر آثار آهنگسازان ایران از قبیل مرتضی حنانه، صدیقه شهنیا ، فریدون ناصری، فریدون فرزانه، مصطفی کسروی و سیروس شهردار را اجرا و ضبط کرد.
این استاد از سال ۱۳۴۸ بمدت ۲سال سرپرستی و اجرای سلسله برنامه‌های آموزشی موسیقی ایرانی در تلویزیون را تحت عنوان"' شناسایی موسیقی اصیل ایرانی" به همراه فرهنگ شریف، مرتضی نی داوود، جلیل شهناز، اصغر بهاری و حسین قوامی به عهده گرفت.
**موسیقی فیلم
حنانه ساخت موسیقی فیلم را از سال ۱۳۲۷ با فیلم" ایران سرزمین طلای سیاه "که محصول اداره کل هنرهای زیبای وزارت فرهنگ و هنر بود آغاز کرد. در سال‌های پایانی دهه چهل با انحلال ارکستر فارابی و با توجه به تجربه‌های سینمایی که در ایتالیا اندوخته بود مجددا به موسیقی فیلم روی آورد و با آثار خود توفیق بسیاری از فیلم‌ها را نیز تضمین کرد که از آن جمله می توان از "سه قاپ"، "بهلول"، "گرگ بیزار"، "ساحل انتظار"، "تپه های مارلیک"، "قصه ماهان"، "سلام سرزمین من"، "موج"، "گلیم"، "الماس ۳۳"، "تیرباران"، "پل"، "کاکو"، "راز درخت سنجد"، "قصاص"، "سند زنده"، "تشریفات"، "مردی که موش شد"، "جعفرخان از فرنگ برگشته"، "تیرباران" و سریال تلویزیونی "هزاردستان" نام برد.
لازم به ذکر است که ملودی سریال هزاردستان از زنده یاد مرتضی نی داوود است که توسط روانشاد حنانه هارمونیزه و در هفت قسمت نوشته شده است و حال و هوای تهران سال ۱۳۲۰ را به خوبی در مخاطب ایجاد می‌کند.
مرتضی حنانه روز سه شنبه، ۲۴ مهر ۱۳۶۸، پس از گذراندن بیماری سرطان چشم از جهان فروبست و در امامزاده طاهر (کرج)به خاک سپرده شد.
/۱۸۹۹/۹۹۱۹
نظر شما