جعفر حق‌پناه روز شنبه در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی ایرنا، با اشاره به توافق صورت گرفته میان آمریکا و ترکیه برای آتش‌بس موقت در انجام حملات به شمال سوریه گفت: بعد از سفر مایک پنس معاون رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه آمریکا و ملاقات آنها با رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه، ظاهرا توافقی حاصل شده که طرفین در فهم و روایت آن با یکدیگر اختلاف دارند.
وی ادامه داد: مقامات آمریکایی از این توافق به عنوان آتش‌بس نام می‌برند اما ترکیه می‌گوید ما طرف مقابل یعنی کردها را به رسمیت نشناخته‌ایم که بخواهیم با آنها توافق کرده و آتش‌بس کنیم بلکه فرصتی پنج‌روزه به آنها داده‌ایم تا شعاع ۳۰ کیلومتری مرزهای ترکیه عقب‌نشینی کنند که این منطقه، همان منطقه امن مدنظر ترک‌ها است.
این کارشناس مسائل غرب آسیا با بیان اینکه درخواست کردها از نهادهای بین‌المللی آن است که کریدوری ایجاد شود تا شهروندان از این کریدور خارج شوند، اظهار داشت: به نظر می‌رسد کردها این توافق را به نوعی پذیرفته‌اند. گمانی‌زنی‌ها هم بر این است که کردها توان مقاومت در مقابل ارتش ترکیه، نیروهای محلی هوادار ترکیه و نیروهای وابسته به قطر را ندارند.
حق‌پناه افزود: بر اساس عقب‌نشینی صورت گرفته، این نوار مرزی توسط نیروهای بومی هوادار ترکیه اشغال شده و بخشی توسط ارتش سوریه و روسیه مدیریت خواهد شد.
۲۰۰ هزار نفر در حمله ترکیه به شمال سوریه آواره شدند
وی خاطرنشان کرد: مسئله مهم ابعاد مختلف این توافق از جمله موضوع بازگشت آوارگان است که هنوز نحوه بازگشت و استقرار آنها مشخص نیست. باید مشخص شود این آوارگان کجا مستقر شده و چگونه مدیریت می‌شوند و یا جابجایی چگونه انجام می‌شود.
این استاد دانشگاه با تحلیل نوع حملات ترکیه به شمال سوریه طی هفته گذشته گفت: تا پیش از حملات ترکیه، نیروهای نظامی آمریکا و فرانسه در شمال سوریه حضور داشتند. آمریکایی‌ها بنا به دستور ترامپ از شمال سوریه خارج شدند و متعاقب آن، نیروهای نظامی وابسته به فرانسه هم از شمال سوریه خارج شدند. علاوه بر این نیروهای امدادرسان وابسته به سازمان ملل متحد هم از این مناطق خارج شده‌اند.
حق‌پناه افزود: آمار پناهجویان و آوارگان در روزهای نخست حمله، به بیش از ۲۰۰ هزار نفر رسید و پیش‌بینی می‌شد این میزان به ۳۰۰ هزار نفر برسد. البته این افراد به سمت مناطق مرکزی سوریه رفته‌اند زیرا ارتش ترکیه اجازه ورود آنها را به خاک ترکیه نمی‌دهد. قاعدتا بخشی از این افراد نیز به اقلیم کردستان عراق رفته‌اند.
ایران می‌تواند گزینه برقراری رابطه دمشق و کردها باشد
وی درباره همکاری ارتش سوریه و کردهای شمال سوریه ابراز داشت: قبلا مذاکراتی میان کردها و دمشق انجام شده بود و توافقی نانوشته برای کنترل شمال شرق سوریه میان آنها پدید آمده بود. به طور مثال، پروازها از دمشق به قامشلی مرتب انجام می‌شد. در شرایط کنونی برای مقابله با تجاوز ترکیه باید توافقات جدی‌تری رخ می‌داد. هرچند براساس تمهیدات انجام شده، ارتش سوریه برای مقابله با حملات ترکیه در برخی از مناطق شمال سوریه حضور بیشتر و جدی‌تری دارد.
این کارشناس مسائل غرب آسیا همچنین گفت: براساس توافقات کردها و ارتش سوریه نحوه کنترل مناطق شمال سوریه در دستور کار نیست بلکه بنای همکاری بر پیش‌روی نکردن نیروهای وابسته به ترکیه و جلوگیری از گسترش ناامنی است.
به گفته حق پناه منبج شهر مهمی در شمال سوریه است که پس از بازپس‌گیری این شهر از داعش توسط کردها و آمریکایی‌ها شرایط عادی به آن بازگشته است. کردها حفظ این شهر را مهم می‌دانند و ارتش سوریه هم برای بسط حاکمیت دولت مرکزی وارد این شهر شده است.
وی در پاسخ به این سوال که آیا همکاری میان کردها و ارتش سوریه می‌تواند به تعامل بیشتر آنها و احتمال دادن خودمختاری به آن منجر شود؟ ابراز داشت: بی‌اعتمادی متقابلی میان طرفین وجود دارد که برای حل آن و مدیریت روابط، طرفین نیازمند طرف سومی هستند که شاید ایران گزینه خوبی برای این مسئله باشد تا آنها بتوانند با یکدیگر رابطه برقرار کرده و بی‌اعتمادی را حل کنند.
ادعاهای ترکیه برای ایجاد منطقه امن اعتباری ندارد
این استاد دانشگاه اضافه کرد: کردها تحت تاثیر فضایی که به وجود آمده بود و دریافت حمایت از سوی برخی از کشورها، به صورت گلخانه‌ای به شرایط حبابی رسیده بودند که با حمله ترکیه این حباب ترکید و آنها متوجه وزن، جایگاه و قدرت‌شان شدند. اکنون فضای خوبی فراهم شده تا طرفین به درک مشترکی با یکدیگر برسند.
این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی با بیان اینکه اعطای خودمختاری به کردها یک امر جاری نیست، عنوان کرد: این مسئله باید در مراحلی چون تدوین قانون اساسی رخ بدهد بنابراین اعطای خودمختاری نیازمند تحولات عمیق‌تر و توافقات بزرگ‌تری است و ما باید شاهد تحولات جدی در سوریه باشیم یعنی باید یک حکومت دموکراتیک در سوریه مستقر شود که بپذیرد کردها موجودیت واقعی هستند و از حقوقی برخوردارند و در این چارچوب، به آنها خودمختاری دهد.
حق‌پناه درباره رویکرد ترکیه برای تشکیل منطقه امن در شمال سوریه یادآور شد: به لحاظ حقوق بین‌الملل، ادعاهای ترکیه جایگاه و اعتباری ندارد و حمله به شمال سوریه با هر اسم و بهانه، یک تجاوز آشکار است. منطقه امن زمانی معنا می‌یابد که انجام حمله با موافقت شورای امنیت انجام شده باشد و در منطقه‌ای اعمال شود که حاکمیت دولتی در آنجا وجود نداشته باشد و تهدیدات جدی هم در آنجا احساس شود اما این شرایط در شمال سوریه وجود ندارد.
ترکیه درصدد ایجاد اهرم فشار علیه سوریه، ایران و روسیه است
وی با تاکید بر اینکه ترکیه در ذیل منطقه امن، منطقه نفوذ و مهار را مدنظر دارد، بیان کرد: ترک‌ها می‌خواهند یک نوار امنیتی ایجاد کنند که تهدیدات کردی را مهار کنند و گروه‌های شبه‌نظامی خودساخته خود مانند ارتش آزاد و برخی از گروه‌های سلفی – تکفیری که با حمایت قطر مجددا سازماندهی شده‌اند، را در آنجا ساماندهی کرده و از آنها به عنوان اهرم فشار علیه دمشق استفاده کنند.
این استاد دانشگاه ادامه داد: این اهرم فشار فقط علیه دولت سوریه نیست و می‌تواند به عنوان ابزار مقابله با ایران و روسیه که هر کدام از آن از چنین اهرم‌هایی برخودار هستند، هم باشد.
حق‌پناه با اشاره حضور سه و نیم میلیون مهاجر سوری در خاک ترکیه گفت: سه و نیم میلیون مهاجر سوری در خاک ترکیه حضور دارند که حضورشان هزینه‌های زیادی برای آنکارا در پی داشته و دارد. یکی از اهداف ترکیه در ایجاد این منطقه امن، بازی کردن با این آوارگان است تا آنها را به این منطقه کوچ دهد و هم با این کوچاندن، بافت جمعیتی را بنا به خواست خود دستکاری کرده و به محل سکونت اعراب و ترکمن‌ها تبدیل کند.
رفتار آمریکا برای برهم زدن روابط ترکیه با ایران و روسیه بود
وی درباره تاثیر فشارهای بین‌المللی به ترکیه را هم جدی ندانست و گفت: فشارها زمانی می‌توانند موثر باشند که اقتصادی باشند. البته ترکیه هم از اهرمی چون آوارگان و رها کردن آنها به سمت اروپا استفاده خواهد کرد اما اگر شرایط به نفع ترکیه نباشد، آنها از این تجربه برخوردارند که چرخش‌هایی را در سیاست خارجی خود داشته باشند.
این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی درباره رویکرد آمریکا در سوریه هم تصریح کرد: ترکیه به نیرویی گریز از مرکز تبدیل شده که می‌خواهد در بلوک‌بندی‌های جدید امنیتی و منطقه‌ای، نقش‌های تازه‌ای ایفا کند. تا آنجا که این نقش‌آفرینی در چارچوب منافع آمریکا باشد، حتی اگر به ضرر منافع متحدین آمریکا باشد، نامطلوب نیست اما از آنجا که ترک‌ها در حال نزدیک شدن به روس‌ها و ایرانی‌ها هستند، این مساله خوشایند آمریکایی‌ها نخواهد بود.
حق‌پناه با بیان اینکه حمله ترکیه به شمال سوریه مورد رضایت روسیه و ایران نبود، خاطرنشان کرد: شاید رفتار آمریکا در سوریه برای برهم زدن روابط آنکارا با تهران و مسکو و تحت تاثیر قرار دادن روند آستانه از یکسو و قرار گرفتن ترکیه در یک باتلاق برای جلوگیری از بلندپروازی‌های آنکاراست. شاید از این جهت است که آمریکا فقط نشان می دهد با ترکیه از جهت امنیتی همکاری می کند و مساله کردها را به آنها می‌فروشد.
بحران سوریه مجددا به کانون اصلی بحران منطقه تبدیل می‌شود
وی ادامه داد: نوع بازی آمریکا در سوریه پیچیده است و فقط به طولانی‌تر، پیچیده‌تر و فرسایشی شدن بحران سوریه و کمرنگ شدن همکاری‌های ایران، ترکیه و روسیه در سوریه منجر می‌شود. شاید این به خاطر آن باشد که آنها هم‌اینک راهبرد خاصی در قبال سوریه و خاورمیانه ندارند و می‌خواهند با خرید زمان راهبرد کلانی در این باره اتخاذ کنند.
این کارشناس مسائل غرب آسیا با تاکید بر اینکه حمله ترکیه به شمال سوریه تاثیر منفی بر روند آستانه داشته است، ابراز داشت: با حمله ترکیه به شمال سوریه، صورت مسئله در سوریه عوض شده و اعتبار توافق آستانه زیرسوال رفته است. این برای آمریکا مهم است چون نشان می‌دهد چگونه توافقات و ترتیبات امنیتی دیگران را برهم زده و می‌تواند چگونه یک بحران را طولانی‌تر کند.
حق‌پناه افزود: آنچه مشخص است؛ بحران از مناطق شمالی سوریه به مناطق مرکزی منتقل می‌شود و احتمالا داعش برای انتقام‌گیری از کردها و خودنمایی، سازماندهی جدیدی کند و اقدامات جدیدی انجام دهد.
به گفته وی در حالی که بحران سوریه به شکلی رو به کاهش بود، مجددا به همان شکل سابق به عنوان کانون اصلی بحران منطقه تبدیل خواهد شد.
نظر شما