به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش‌های خبری ایرنا، شرایط بد اقتصادی و تحریم‌هایی که سهولت بهره‌گیری فیلمسازان از بسیاری از فناوری‌های مدرن را در مضیقه قرار داده و به عبارتی دست آنان را بسته است، در کنار مشکلاتی چون پول‌های مشکوکی که هزینه‌های تولید را به شدت افزایش داده و تومان از کیفیت آنان کاسته است (به این دلیل که در صورت ناتوانی پرداخت هزینه‌های نجومی بازیگران درجه یک، سینماگر مجبور است تا از آدم‌های درجه دو برای ساخت فیلمش استفاده کند) باعث شده تا شرایط ساخت فیلم، آن هم فیلم خوب بیش از گذشته مشکلاتی را در روندهای خود داشته باشد. حال و در شرایطی که هزینه‌های تولید به شدت افزایش یافته، نگرانی‌ها هم به جهت بازگشت سرمایه و بیم ضرر بالاتر رفته است. اینها درحالی است که تصور خراب شدن حاصل‌کار به دلیل نارسایی‌های نظارت و کنترل دولتی از سویی و بی‌جواب ماندن ضربه‌هایی که سوداگران فیلم‌های سینمایی به جریان اکران و فروش آثار وارد می‌سازند، هر سینماگر و تهیه‌کننده‌ای را در اضطراب می‌گذارد.
در یکی از تازه‌ترین انواع از سرقت‌های سینمایی که می‌توان آن را گونه‌ای جدید از قاچاق فیلم برشمرد، افراد با تهدید تهیه‌کننده و سازنده اثر به پخش نسخه‌ای بی‌کیفیت از فیلم، درصدد اخاذی از آنان برمی‌آیند. پدیده‌ای که اگرچه شاید ره به جایی نبرده و حتی فراتر از یک تهدید پوچ نباشد اما برای کسی که ماه‌ها زمان و هزینه صرف تولید و ساخت یک اثر کرده است، می‌تواند به یک بازی روانی آزار دهنده و یک دلهره ناخوشایند بدل شود. موضوعی که نیاز به جریان سازی برای بازنگری در قوانین موجود و همچنین راه‌کارهای پیشگیرانه از سوی مسوولین را بیش از پیش می‌طلبد.
تهدید اخاذی برای شبی که ماه کامل شد
«محمدحسین قاسمی» تهیه کننده، سینما و تلویزیون در گفت وگو با پژوهشگر ایرنا و در باب پدیده اخاذی جدیدی که تهیه‌کنندگان و فیلمسازان را تهدید می‌کند، اظهار داشت: از این فایل دو ماه پیش با خبر شدم که فایل بسیار بی‌کیفیتی هم هست و بعد به من و همسرم (نرگس آبیار) پیغام دادند (این که چطور ما را پیدا کرده بودند هم عجیب بود) که این فایل در فلان کانال آمده است و اگر می خواهید ما می‌توانیم آن را برداریم؛ ضمن این که اشاره کرده بودند که این کار هزینه ای دارد. با دوستانم در این باره صحبت کردم (با یکی از دوستانم که در حوزه پخش سینما فعالیت دارند، تماس گرفتم) و گفتند که این کار خود این افراد است که از این طریق (گذاشتن فیلم بی کیفیت در یک کانال و بعد پیشنهاد برداشتن آن) اخاذی کنند.
تهیه‌کننده فیلم‌های «شبی که ماه کامل شد» ۱۳۹۷، «مصادره» ۱۳۹۶، «نفس» ۱۳۹۵ و «شیار ۱۴۳» ۱۳۹۲ تصریح کرد: این رفتار شما را در یک دلهره قرار می‌دهد که می‌خواهید هر مبلغی پرداخت کنید که فیلم را دچار خدشه‌ای، در مسیر اکران نکنند. جالب است که وقتی به اکانت یکی از همین افرادی که به من پیغام داده بود، مراجعه کردم، دیدم شماره همین فردی که ادعای برداشتن داشت، به عنوان صاحب کانال آمده است. در نهایت ما چون این فیلمِ لو رفته، بسیار بی‌کیفیت و نامفهوم بود و از لابه‌لای صندلی‌های سالن سینما فیلمبرداری شده بود، اهمیتی به این جریان ندادیم. اما این یک شیوه جدید برای اخاذی است و معمولا هم این افراد سن زیادی ندارند؛ عکسای پروفایل برخی از این افراد را در تلگرام و فضای مجازی پیدا کردم و چند نوجوان بودند.
«این اتفاق معمولا در زمانی که فیلم قرار است برود روی دی.وی.دی و در نمایش خانگی به فروش برسد، هم می‌افتد (بنابر تجربه دوستانی که این اتفاق برایشان افتاده بود)، اما برای ما زودتر و زمانی رخ داد که فیلم روی پرده بود».
ایرنا: فیلمی که برای شما فرستادند از روی پرده گرفته شده بود؟
بله از پرده گرفته‌اند و تا نیمه تصویر صندلی در قاب است، اصلا وضوح تصویر و مفهوم ندارد و صرفا برای این است که جو را برعلیه فیلمساز درست کنند؛ خود ما که تولیدکننده اثر بودیم، حتی دو دقیقه از این فیلم لو رفته را نتوانستیم بفهمیم چه می‌گذرد. ضمن این که از شروع فیلم گذشته بود که اینها فیلم گرفته بودند و ناقص بود.
ایرنا: این شیوه از اخاذی چند وقت است که جریان دارد؟
اطلاع دقیقی ندارم.
ایرنا: این اولین بار است که این اتفاق برای فیلم شما می افتد؟
بله.
چرا چیزی شبیه به قاچاق فیلم در جامعه وجود دارد و اساسا به یک معضل غیر قابل حل بدل شده است؟
قطعا پدیده قاچاق برای سود یکسری از آدم ها است؛ تازه سود بسیار کمی هم می برند ولی در نهایت برای سود است. به نظرم یک هماهنگی بین وزارت ارشاد، قوه قضاییه و پلیس فتا باید در این زمینه باشد که حتی اگر نمی شود راهکاری برای پیشگیری این مساله داد، حداقل بشود سرعت عمل برای مقابله با آن ایجاد شود،یعنی به سرعت بشود جلوی آن را گرفت. چون این توانمندی در سیستم پلیسی و انتظامی ما وجود دارد که به سرعت بتوانند این قضیه را دست کم در فضای مجازی، جمع کنند. می‌توانند جلسه بگذارند و هماهنگ شوند. ما بخشی به اسم صیانت از آثار داریم؛ خود آنها باید یک تیم قوی برای رصد داشته باشند. چراکه بعضا ممکن است منِ سازنده، متوجه چنین جریانی نشوم ولی این تیم رصد در بخش صیانت از آثار باید براساس رصدی که می کند، زودتر متوجه شده و اقدامات قضایی و پس از آن انتظامی را پیگیری کند که سریع‌تر جلوی آن گرفته شود.
ایرنا: به نظر می‌رسد در برخی جنبه‌ها وضعیت بهتر شده است؛ مثلا جدیدا در باب بارگذاری فیلم‌ها به صورت غیرقانونی برای دانلود، از فعالیت برخی سایت‌ها جلوگیری می‌شود.
بله امروز بیشتر این کارهای غیرقانونی در فضای تلگرام و شبکه‌های مجازی صورت می‌گیرد و به همین دلیلی که اشاره کردید، این موارد خیلی در فضای سایت‌ها رخ نمی‌دهد؛ چون به سرعت با سایت‌ها و صاحبین آن برخورد می‌شود. اما کانال‌های تلگرام به دلیل این که بعضا بی‌هویت هستند (از این لحاظ که مشخص نیست صاحب کانال چه کسی است) شاید پیگیری سخت‌تری را می‌طلبند.
ملغمه‌ای از ناکارآمدی‌ها
اگرچه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به مولفان و صاحبان آثار سینمایی توصیه کرده است که از در اختیار دادن نسخه‌های دی.وی.دی آثارشان برای بازبینی یا شرکت در جشنواره‌های داخلی اجتناب کنند، اما این شیوه ناکارآمد و قدیمی همچنان در مورد بازبینی فیلم‌ها اعمال می‌شود. این درحالی است که به دلیل قانون بازپس‌گیری ۵۰ درصد مبلغ قرارداد، که در صورت انتشار نسخه قاچاق فیلم به شرکت‌های پخش آثار شبکه نمایش خانگی پرداخت می‌شود ، بعضا خود این شرکت‌ها اقدام به انتشار نسخه قاچاق کرده‌اند.
نامشخص و غیرقابل اثبات بودن منبع انتشار نسخه‌های قاچاق فیلم‌ها خود به یکی از مناقشات در این زمینه بدل شده که بعضا انگشت اتهام را به سمت خود سازمان‌های متولی سینمایی برگردانده است؛ مساله‌ای که شاید بیش از پیش نیاز به تغییر و کنشگری را از سوی این سازمان‌ها ضروری می‌سازد.
ذکر این نکته ضروری است که در نهایت فرقی نمی‌کند که منشا قاچاق و سرقت فیلم‌های تولید شده کجاست، چراکه در نهایت نتیجه‌ای جز تباه شدن زحمت و سرمایه افراد از سویی و به قهقرا کشاندن وضعیت سینمایی کشور در بر نخواهد داشت.
نظر شما