شکل‌گیری ماهواره پیام؛ روایت یک رویا

رویای ساخت مدل پروازی ماهواره «پیام» از سال ۸۶ در دانشگاه صنعتی امیرکبیر شکل گرفت. آن زمان تیم جوانی تشکیل شد که رویای‌شان ساخت مدل پروازی ماهواره پیام بود. سازمان فضایی به تیم جوان دانشگاه امیرکبیر اعتماد کرد و این کار مهم را به آن‌ها سپرد. آن‌ها سال ۸۶ ساخت مدل را در فضایی از ترس، ابهام و البته امید شروع کردند.

طراحی مفهومی ماهواره با مشورت و گفت‌وگوی بسیار زیاد آغاز شد. برگزاری جلسات مختلف به این دلیل بود که آن‌ها می‌خواستند اطلاعات دقیق از آن‌چه باید بسازند و تحویل بدهند، به دست بیاورند.

وفا صدقی در این‌باره می‌گوید: با ساخت ماهواره پیام، اولین فهم و دانش ما از چیدمان ماهواره در سازه آغاز شد. خوشبختانه پس از دو سال، طراحی اولیه و مفهومی ماهواره پیام به پایان رسید و به شناخت معنایی از کلیت ماهواره رسیدیم. از سال ۸۸ طراحی دقیق و مدل مهندسی را  آغاز کردیم. فضا برای ما اگر چه از گذشته کمی روشن‌تر شده بود اما همچنان با اضطراب زیادی همراه بود.

او اضافه کرد: سال ۸۹ مدل مهندسی ماهواره را به اتمام رساندیم و کارکرد آن را اثبات کردیم. در آن لحظه رویایی انگار از یک دره گذشته بودیم. از پله بالا رفته و توانسته بودیم تجمیع را یاد بگیریم. آن زمان تمام فکرمان این بود که چگونه می‌توانیم تست یکپارچه بگیریم. در آن مرحله تصویر مدل پروازی شفاف‌تر شده بود و امید داشتیم بتوانیم آن را بسازیم.

مدیر پروژه تضمین ماهواره پیام افزود: در همین نقطه امیدواری و خوشحالی بودیم که چالش جدید سر راه‌مان قرار گرفت. تیم ما مدل پروازی و مهندس خود را بر اساس پرتابگر خارج از ایران طراحی کرده بود. هر قدر تلاش کردیم پرتابگر را برای پرتاب پیام قانع کنیم، موفق نشدیم.

همین باعث شد وارد فاز جدید و سختی در پروژه شویم. فازی که بیشتر شبیه سرگردانی بود. ما در آن برهه نمی‌دانستیم باید ماهواره پروازی را بر چه اساسی بسازیم. اینترفیس‌ها (هر نوع سخت‌افزاری که میان رایانه و دستگاه جانبی برای تبادل اطلاعات قرار می‌گیرد) را بر اساس چه چیزی کنترل کنیم.

آن زمان ماهواره‌ای داشتیم که اگر چه هیچ پرتابگری حاضر نبود آن را پرتاب کند و پرتابگرهای موجود با آن مشخصات سازگار نبود. با این‌که کمی سرگردان بودیم اما دست روی دست نگذاشتیم.

او خاطرنشان کرد: در این فاز سرگردانی کارهای زیادی کردیم ... مدل سازه‌ای و حرارتی ماهواره پیام را با همان فرض پرتابگر خارجی مدل ساختیم و آن را تست کردیم. درباره‌اش مقاله نوشتیم، جزئیات را بیشتر کردیم اما همچنان به فکر مدل پروازی ماهواره پیام بودیم.

در همین دوران ما در همکاری با پژوهشکده سامانه‌های ماهواره، زیرسیستم‌هایی از ماهواره ناهید را ساختیم و تست کردیم. اما در همان دوران نیز باز به مدل پروازی پیام فکر می‌کردیم. در دانشگاه صنعتی امیرکبیر، زیرساخت‌های آزمون فضایی را تجهیز کردیم، محفظه خلا حرارتی، اتاق تمیز، شیکر، زیرساخت تست کنترل و وضعیت را ساختیم.

صدقی با اشاره به این‌که در آن شرایط سخت تعدادی از مسئولان به آن‌ها پیشنهاد دادند کار را همان جا رها کنند، محصول را تحویل بدهند تا پروژه به پایان برسد، گفت: در آن شرایط دوستانی که همراه ما مدل مهندسی ماهواره پیام را آغاز کرده بودند، کم کم از کنار ما رفتند و هر روز یک برگ جدید از دوستانی که از پروژه ما کم می‌شدند اضافه می‌شد. روزهایی بود که در ساختمان محل کارمان، ما کمتر از تعداد انگشتان یک دست بودیم در حالی زمان ساخت مدل مهندسی ماهواره پیام، ۶۵ نفر در آن‌جا حضور داشتند. این روزها برای ما خیلی سخت بود تا این که ما با تکامل پیدا کردن پرتابگر سیمرغ دوباره کارمان را آغاز کردیم.

زمانی که پرتابگر وطنی ساخته شد، تیم سازنده ماهواره پیام جان دوباره گرفتند و ساخت مدل مهندسی‌ را آغاز و الزامات‌مان را بر اساس پرتابگر جدید بازطراحی کردند. مدیر پروژه تضمین ماهواره پیام خاطرنشان کرد: ما آن زمان ماهواره‌ای داشتیم که رزولوشن (وضوح) ۴۰ متری را تامین می‌کرد، محموله دانشی سنجش تشعشعات فضایی را داشت و ماموریت ذخیره و ارسال را انجام می‌داد. به همین دلیل دوره جدیدی برای ما شروع شد. با الزامات جدید طراحی و ساخت مدل مهندسی و کیفی ماهواره پیام را شروع کردیم. برای تجهیزات پروازی، سفارش گذاری کردیم و بالاخره توانستیم مدل کیفی را در سال ۹۵ آماده تحویل کنیم.

او تصریح کرد: سال ۹۵ همزمان با طراحی و ساخت مدل کیفی ماهواره پیام، ایستگاه‌های زمینی در قشم و ماهدشت را برای دریافت سیگنال آماده کردیم. بعد از آن بالاخره توانستیم سال ۹۷ مدل پروازی ماهواره پیام را آماده کنیم. پس از آماده‌سازی آن را تست و اصلاح کردیم. زمان طی کردن این مراحل خسته شدیم اما کار را ادامه دادیم و رسیدیم به جایی که ماهواره آماده پرتاب بود.

صدقی اضافه کرد: ماهواره پیام را پر از تجربه می‌دانیم. تجربیات فنی و تست‌های سازگاری برای ما بهترین تجربه‌ بود که خاطره آن را هرگز از دست نمی‌دهیم. برای ساخت ماهواره پیام بهترین تعامل‌ها را انجام دادیم. ماهواره پس از گذر از هزار و یک فراز و نشیب بالاخره برای رفتن به سایت پرتاب آماده شد.

وی با تاکید بر این که تجربه ۱۲ روزه سایت پرتاب از بی‌نظیرترین تجربیاتی بود که در زندگی کاری تیم سازنده پیام رخ داده است، افزود: تست سازگاری ما موفقیت انجام شد و همراهی تیم پرتابگر با ما مثال‌زدنی بود. ظرف مدت کوتاهی ماهواره را کپسوله کرده و روی فیرینگ (پوشش بیرونی) قرار بدهیم. آن روز چقدر احساس خوشبختی می‌کردیم.

اما این‌ها رسید به ۲۵دی ماه. بامداد آن روز ما آماده پرتاپ ماهواره شدیم. همه چیز عالی پیش می‌رفت. ماهواره روی سکو بسته شده بود. رفتن ماهواره واقعا برای ما سخت بود، انگار نمی‌توانستیم از آن جدا شویم.

برای پرتاب به سایت فرماندهی و کنترل برگشتیم. پس از شمارش معکوس و لانچ شدن ماهواره پیام دوران جدیدی را به عنوان دوران پس از پرتاب را آغاز کردیم. در آن چند لحظه من به شخصه تمام احساسات را در بالاترین سطح تجربه کردم. بالاترین سطح خوشحالی زمانی که شنیدیم سیگنال‌های ماهواره پیام از قشم دریافت شده و بالاترین حد ناراحتی و غم وقتی که داده‌های GPS پردازش و مشخص شد، ماهواره در حال سقوط است.

صدقی با بیان این که «امید» درخشان‌ترین حسی چیزی بود که از ماهواره پیام باقی ماند، گفت: طبق برنامه‌ریزی قرار بود زمانی که پیام از پرتابگر جدا می‌شود داده‌های حیاتی از مسیر پرتاب را به زمین منتقل کند. طبق سناریو قرار بود ماهواره بدون هیچ پرتاب زمینی این کار را انجام بدهد و خوشبختانه در تمام مدت ۳دقیقه‌ای که در مدار قرار گرفت، این کار را انجام داد. زمانی که از ماهواره‌بَر جدا شد بر اساس چیزی که انتظار می‌رفت برد توان الکتریکی و بُرد مدیریت فرمان و داده را روشن و بُرد GPS را از حالت کنترل و روشن بودن با باطری به کنترل به توان الکتریکی تبدیل کرد. علاوه بر آن داده‌هایی که در طول پرواز جمع‌آوری کرده بود را همراه با داده‌های تلمنتری مثل ولتاژها و جریان‌ها به زمین ارسال کرد. اگر چه این ماهواره سه دقیقه بیشتر در مدار کار نکرد اما همان سه دقیقه برای ما عالی بود و حس افتخار ‌داد که از آن سه دقیقه، بهترین استفاده را کردیم.

او در پایان اشاره کرد: از تجربه ماهواره پیام، پیام‌هایی داریم که امیدواریم بتوانیم به بهترین شکل ممکن منتقل کنیم. دانشی که از ساخت این ماهواره در تیم ما اندوخته شد به ما کمک کرد تا پروژه‌های بعدی را روان‌تر دنبال کنیم. نمونه آن پروژه تری‌پل. اس (پروژه ساخت سه ماهواره دانشجویی)؛ یک همکاری در سطح بین‌المللی است که بین چند کشور در آسیا و اقیانوسیه در حال انجام است و ما ساخت یکی از زیرسیستم‌ها را برعهده داریم. امیدواریم تا یک ماه آینده زیرسیستم را برای آماده‌سازی مدل مهندسی به چین بفرستیم و تا آخر سال ۲۰۲۰ شاهد پرتاب این ماهواره باشیم.